Tarihî Kıbrıs Haritalarında Kartografik ve Bibliyografik Öğeler

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 119, 801 - 828, 01.08.2024

Yasemin Nemlioğlu

https://doi.org/10.22559/folklor.2667

Öz

Akdeniz’de deniz ticaret yollarının birleşiminde yer alan konumuyla Kıbrıs adası,
birçok tarihsel haritaya konu olmuştur. Adanın beşerî ve ekonomik yapısı, tarihi,
gelişen imarı ve siyasal durumu haritalara yansımıştır. Bu haritalardan Kıbrıs’ta
bulunan şehir ve yerleşmelerin zaman içerisinde değişimleri, dönemsel adları,
dolayısıyla beşerî ve yönetim özellikleri de belirlenmektedir. Çalışmada 1000 yıllık
bir süreç içinde seçilmiş haritaların künye bilgileri ve ilgili kaynakçaları ayrıntılı
verilerek özellikle yerleşme adları üzerinden açıklamalarla yönetim-yerleşim
arasında ilişki kurulmaya çalışılmıştır. Haritalardaki ilgili bilgiler ve özellikle
adlandırmalar, Kıbrıs tarihine kaynak oluşturması açısından değerlidir. Birçok
coğrafi adlandırmanın günümüz adlarıyla eşleştiği görülmekle birlikte öncelikle
Latince olan adların zamanla değişime uğradığı ya da kullanılmadığı için farklılaştığı
Türkçeleştirildiği, bazı adların ise sinonimlerinin verildiği görülmektedir. Tarihsel
haritalar Kıbrıs’ta Türk varlığının, tarihinin ve kültürel birikiminin birer parçası
olarak belge niteliğindedir; belgeler üzerinde yapılacak çalışmalar ve elde edilecek
bilgilerin yorumlanmasıyla Kıbrıs çalışmalarına katkı sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, kültür, harita, coğrafi adlandırma, Akdeniz

Etik Beyan

Araştırma ve Yayın Etiği Beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların Katkı Düzeyleri: Makale tek yazarlıdır. Etik Komite Onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal Destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar Çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır

Kaynakça

• Osmanlı kanunnameleri. (1331/1915). Milli Tetebbular Mecmuası. Cilt 1, Matbaa-i Amire, 49-112. 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti kuruluş anlaşması. TBMM Tutanaklar. dönem: 1, toplantı: 2, sayı: 387.
• Atun, A. (2004). Kıbrıs’ın 2500 yıllık geçmişinde tarihin derinliklerinde kaybolmuş yer isimleri. Samtay vakfı.
• Cramer, J.A. (1832). Geographical and historical description of Asia Minor with a map. Vol. 2, University of Oxford.
• Edney, M.H. ve Sponberg Pedley, M. (2020). Cartography in the European enlightenment the history of cartography, the History of Cartography. Vol. 4, University of Chicago.
• Evliya Çelebi. (17.yy./2003, 2010, 2011). Seyahatnâme: günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi seyahatnâmesi. S.A. Kahraman (Ed.), Cilt 1/1, 2/1, 6/2, 9/1, Yapı Kredi.
• Gürgen, İ. (2017). MÖ. 2. Binyılda Kıbrıs, Tarihte Kıbrıs, O. Köse, (Ed.), 1, 13-28. Tabula-Peutingeriana, (01. 05. 2023). https://www.tabula-peutingeriana.de/, Ptolemy, C. Tetrabiblos,(01.04.2023).http:// penelope.uchicago.edu/thayer/e/gazetteer/periods/roman/texts/ ptolemy/home.html#text.
• Kıbrıs Adası Siyasi Haritası, MSB Harita Genel Müdürlüğü 2021, (15. 05. 2023). https://www. harita. gov.tr/uploads/ files/products/kibris-adasi-siyasi-haritasi-1556.pdf.
• KKTC Enformasyon Dairesi, (15. 05. 2023). https://pio.mfa.gov.ct.tr/cografi-bilgiler.
• Latrie, L.M. (1862). Notice sur la construction d’une carte de l’lle de Chypre. A. Lainé et H. Havard.
• Levi, M.A. (1967). Itineraria picta: contributo allo studio della tabula Peutingeriana. Bretschneider.
• Maqbul, S.A. (1992). Cartography of Al-Sharif Al-Idrisi. The History of Cartography, Vol. 2/1, University of Chicago, 156-174.
• Megalommatis, C. (1994). Turkish-Greek relations and the Balkans. Cyprus Foundation.
• Nemlioğlu Koca, Y. (2020). Reading geography: a systematic evaluation on Kitab-ı Bahriye (book of navigation) copies. International Journal of Geography and Geography Education, 42, 504-526.
• Okkar, R. (2017). Eski çağlardan Roma dönemine Kıbrıs/Alashiya adasındaki siyasi oluşumlara genel bir bakış. Tarihte Kıbrıs. O. Köse, (Ed.), 1,29-39.
• Pelletier, M. (1983). Reviews. Imago Mundi, 35, 115-116.
• Piri Reis. (H.927/M.1520?). Kitâb-ı Bahriye (Hadikat’ül Bahriye) İstanbul Deniz Müzesi, No: 987.
• Piri Reis. (H.932/M.1526?). Kitâb-ı Bahriye. İstanbul Deniz Müzesi, No: 989.
• Piri Reis. (H.932/M.1526?). Kitâb-ı Bahriye. İstanbul-Nuruosmaniye Kütüphanesi, No: 2997.
• Piri Reis. (H.932/M.1526?). Kitâb-ı Bahriye. İstanbul-Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya 2612.
• Piri Reis. (H.932/M.1526?). Kitâb-ı Bahriye. İstanbul-Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi. Hazine 642. Ptolemaíos, K. (160). Geografikí Yfígisis, V/13.
• Koeman, C., Schilder, G., Van Der Krog, P. ve Van Egmond, M. (2007). Commercial cartography and map production in the low countries. The History of cartography, Cilt 3, University of Chicago.
• Sparavigna, A.C. (2015). A Venetian book of ıslands: The isolario of Bartolomeo Da Li Sonetti. Philica, 459.
• Strabon. (23/2000). Geographiká/Geographika-Antik Anadolu Coğrafyası. (A. Pekman, Çev.) XIV/6. Arkeoloji ve Sanat.
• Şeşen, R. (2000). Şerif İdrisî. TDV İslam Ansiklopedisi, 21, 493-495.
• Talbert, R.J.A. (2010). Rome’s world: the Peutinger map reconsidered. Cambridge University.
• Van Den Broecke, M.P.R. (2009). Ortelius theatrum orbis terrarum, characteristics and development of a sample of on verso map texts. Utrecht University Royal Dutch Geographical Society.
• Wıtcombe, C. (2004). Copyright in the Renaissance: prints and the privilege in sixteenth-century Venice and Rome. Brill Academic.
• Yurdakul, İ. (2016). Kıbrıs (Lefkoşa) kadılığı ve kadıları (1571-1878). Osmanlı döneminde Kıbrıs sempozyumu bildiri kitabı içinde (s. 381-408).