Ahmet Ümit’in Bir Aşk Masalı’nı Campbell’ın Monomit Kuramı Üzerinden Okumak

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 120, 1087 - 1104, 01.11.2024

Özlem Bay Gülveren

https://doi.org/10.22559/folklor.2686

Öz

Sözlü kültür ortamında nesilden nesile aktarılarak varlığını sürdürmüş ve yazılı
kültüre geçiş ile birlikte yeniden üretilmeye başlanmış olan masallar bugün çağdaş
edebiyatımızda da yerini ve önemini korumaktadır. Günümüz yazarları, masalın
biçim ve içerik özelliklerinden ve bunların sağladığı imkânlardan yararlanarak
-tanımlar çeşitli de olsa- adına sanat masalı diyebileceğimiz modern anlatılar yaratmaktadırlar.
Metin merkezli bu çalışmada, söz konusu çağdaş anlatılara örnek
olarak Ahmet Ümit’in Bir Aşk Masalı adlı eserini, içerdiği masal ve mitoloji unsurları sebebiyle
Joseph Campbell’ın Kahramanın Sonsuz Yolculuğu eserinde ortaya
koyduğu ve “Yola Çıkış-Erginlenme-Dönüş” başlıklarıyla özetlenebilecek Monomit Kuramı
çerçevesinde inceledim. Makalede öncelikle masal, geleneksel halk
masalı ve sanat masalı hakkında kısa bilgiler verip daha sonra Campell’ın Monomit Kuramını
Jung’un “arketip” kavramı ile bağlantılı olacak şekilde özetlemeye
çalıştım. İnceleme kısmında sırasıyla “Yola Çıkış”, “Erginlenme” ve “Dönüş” baş
lıkları altında masalın içeriğine dair değerlendirmelere yer verdim. Yaptığım inceleme sonucunda,
Ahmet Ümit’in yarattığı büyülü kurgunun, Campbell’ın Monomit
Kuramı’nın ana başlıklarıyla uyumlu olduğunu ancak bazı alt başlıkları tam olarak
karşılamadığını bazılarını ise döngünün farklı aşamalarına taşıdığını saptadım. İncelediğim bu
modern masalda Campbell’ın ortaya koyduğu döngünün tamamlanmamasının ve
kahramanların geri dönüş evresinin hiçbir alt başlığını gerçekleştirememesinin dikkat
çekici olduğu görüşündeyim. Yazar gerçek aşk arayışıyla
yolculuğa çıkan ve döngünün ilk aşamalarını tamamlayan kahramanların her birini
son aşamalarda aynı sebepten başarısız kılmayı tercih etmiştir. Egolarından sıyrılamamış
karakterlerin “kahramanlaşması” beklenemez. Yazarın geleneksel masal
kahramanlarından farklı olarak birer anti-kahraman yarattığını söylemek yanlış
olmaz. Bu modern masalda, erginleşerek nihai ödülle yurduna dönen geleneksel
masal kahramanlarının hikâyesinin yerini tersine hareket ederek hırslarına yenilen
ve yurduna asla geri dönemeyecek olan kahramanların hikâyesi almıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Ümit, masal, Campbell, monomit, arketip

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu çalışma orijinal veriler içeren bir araştırma makalesi olup daha önce yayınlanmamış veya yayınlanmak üzere başka bir mecraya gönderilmemiştir. Yazar araştırma sürecinde etik ilke ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Makale tek yazarlıdır. Etik komite onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Finansal destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Analyzing Ahmet Ümit’s Bir Aşk Masalı Through Campbell’s Monomyth Theory

Öz

Fairy tales, which have survived from generation to generation in oral culture and
have been reintroduced with the transition to written culture, continue to hold their
place and importance in contemporary literature. Today’s writers create modern
narratives, which we can call literary fairy tales - though definitions may vary -,
by utilizing the form and content characteristics of fairy tales and the possibilities
they offer. In this text-immanent study, I examined Ahmet Ümit’s work Bir Aşk
Masalı as an example of contemporary narratives, due to its inclusion of elements of
fairy tales and mythology, within the framework of Joseph Campbell’s Monomyth
Theory, which he outlined in his work The Hero with a Thousand Faces and can be
summarized under the headings of “Departure-Initiation-Return”. In the article, I first
provided brief information about fairy tales, traditional folk tales, and literary fairy
tales, and then attempted to summarize Campbell’s Monomyth Theory in connection
with Jung’s concept of “archetype”. In the analysis section, I evaluated the content of
the tale under the headings of “Departure”, “Initiation”, and “Return” respectively.
As a result of my examination, I found that the enchanting narrative created by Ahmet
Ümit aligns with the main headings of Campbell’s Monomyth Theory but does not
fully meet some subheadings and shifts others to different stages of the cycle. In the
modern tale I examined, I find it noteworthy that the cycle Campbell presented is
not completed, and the heroes fail to achieve any subheading of the return stage. The
author chose to make each of the heroes, who embarked on a journey in search of
true love and completed the initial stages of the cycle, fail in the final stages for the
same reason. The characters who have not managed to detach themselves from their
egos cannot be expected to “become heroes.” It would not be inaccurate to assert
that the author has created anti-heroes, divergent from the conventional heroes found
in traditional fairy tales. In this modern tale, the story of traditional fairy tale heroes
who return home with the ultimate reward after maturing has been replaced by the
story of heroes who, moving in the opposite direction, succumb to their ambitions
and will never return home.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Ümit, fairy tale, Campbell, monomyth, archetype

Etik Beyan

Research and publication ethics statement: This is a research article, containing original data and it has not been previously published or submitted to any other outlet for publication. The author followed ethical principles and rules during the research process. Contribution rates of authors to the article: The article is single-authored. Ethics committee approval: Ethics committee approval is not required for the study. Support statement (Optional): No financial support was received for the study. Conflict of interest: There is no conflict of interest between the authors of this article.

Kaynakça

• Bilkan, A.F. (2009). Masal estetiği. Timaş.
• Boratav, P.N. (2021). Zamana zaman içinde. İmge.
• Campbell, J. (2020). Kahramanın sonsuz yolculuğu (6. Baskı) İthaki.
• Dundes, A. (2023). Halk bilimsel bakış açısından masallar (N. Baykal, Çev.) Millî folklor, 139(18), 213-220.
• Gümüş, H. (2021). Arketipsel eleştirinin temel kaynakları. Genç Akademisyenler Birliği Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1): 133-148.
• Jung, C.G. (1998). Analitik psikolojinin temel ilkeleri (K. Şipal, Çev.) Cem.
• Jung, C.G. (2006). Ortak bilincin arketipleri. Analitik psikoloji (E. Gürol. Çev.) içinde. (165-185). Payel.
• Kasımoğlu, S. (2017). Şehriyar’ın bin bir masal gecesi balinanın karnı sembolünün bir örneği olarak masal diyarı. folklor/edebiyat, 23(90), 59-72.
• Koçak, A. & Usta Demirlikan, Y. (2018). Kadın kahramanın yolculuğu: Hasanboğuldu hikâyesi örneği. folklor/edebiyat, 24(96), 13-28.
• Moran, B. (2004). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim.
• Oğuz, Ö. (2008). Masal üzerine. Masallar içinde. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Propp, V. (1985). Masalın biçimbilimi (M. Rifat, Çev.). Bilim Felsefe Sanat.
• Sakaoğlu, S. (2002). Gümüşhane Bayburt masalları. Akçağ.
• Schimmel, A. (2000). Sayıların gizemi. Kabalcı.
• Sivri, M. & Akbaba, C. (2018). Dünya mitlerinde yılan. folklor/edebiyat, 24(96), 53-64.
• Şirin, M.R. (2019). Masal atlası. Uçan at.
• Ümit, A. (2022). Bir aşk masalı. Yapı kredi.