Cosmopolitanism and Its Manifestations in Social Life in the Works of Ercüment Ekrem Talu

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 122, 367 - 390, 01.05.2025

Ahmet Evis

https://doi.org/10.22559/folklor.4884

Öz

Ercüment Ekrem Talu (1888-1956), who was the son of Recaizade Mahmut
Ekrem, a notable artist of the Tanzimat Period, holds a significant place in Turkish
literary history as a journalist, writer, poet, and thinker. Actively writing both in the
late Ottoman and early Republican eras, Talu supports the War of Independence
and adopts a nationalist and reformist stance, aligning his works with the general
policies of the new regime. In this context, he portrays the individuals who
shape the commercial, cultural, and political atmosphere of the social structure
in both periods in his works with a cosmopolitan perspective and as realistically
and objectively as possible. Foreign nationals, who often display stereotypical
characteristics, are sometimes characterized as opposing forces and sometimes as
constructive elements, depending on the content of the works. The aim of this
study is to interpret Talu’s various works within the framework of the theory of
cosmopolitanism, in the context of sociological and literary variables. In the study,
I focused on text-centered readings as a method and occasionally benefited from
sociological and historical data due to the necessity of comparison with the sociocultural
structure of the period. The analyses revealed that the widespread or ethnic
groups forming the cosmopolitan structure of society generally consist of character
types with similar traits, and they predominantly appear in fields such as trade,
slavery/service, healthcare, and politics, thereby shaping the fictional and thematic
structure of the works.

Anahtar Kelimeler

Ercüment Ekrem Talu, cosmopolitanism, social life, literature, modernization

Ercüment Ekrem Talu’nun Eserlerinde Kozmopolitanizm ve Toplumsal Hayattaki Tezahürleri

Öz

Tanzimat Dönemi’nin önemli sanatçılarından Recaizade Mahmut Ekrem’in oğlu olan
Ercüment Ekrem Talu (1888-1956); gazeteci, yazar, şair ve düşünce adamı kimlikleriyle
Türk edebiyatı tarihi içinde dikkate değer bir yere sahiptir. Cumhuriyet
öncesi ve sonrasında aktif şekilde kalem oynatan Talu, Milli Mücadele’yi destekleyen
ve yeni rejimin ilanıyla dönemin genel politikalarına uygun eserler veren milliyetçi ve
inkılapçı bir duruş sergiler. Toplumsal içerikli eserlerinde Türk toplumunu sosyokültürel
yönden realist bir içerikle bütünlüklü olarak ve derinlemesine işler. Bu
noktada her iki dönemde de toplumsal yapıdaki ticari, kültürel ve siyasi atmosfere
yön veren kişileri kozmopolit bir bakış açısıyla ve olabildiğince gerçekçi, tarafsız şekilde
eserlerine konu eder. Kişi kadrosunda çoğu tip özelliği taşıyan yabancı uyruklu
kişiler, eserlerin muhtevasına göre bazen karşıt güç bazen de yapıcı yönleriyle karakterize
edilirler. Bu çalışmanın amacı, kozmopolitanizm kuramı etrafında Talu’nun
muhtelif eserlerini sosyolojik ve edebî değişkenler bağlamında anlamlandırmaktır.
Çalışmada yöntem olarak metin merkezli okumalara odaklandım ve dönemin
sosyokültürel yapısıyla mukayese gerekliliği nedeniyle yer yer sosyolojik ve tarihî verilerden
de faydalandım. Yapılan tahliller neticesinde toplumun kozmopolit yapısını
oluşturan yaygın yahut etnik grupların genellikle benzer özellikler gösteren tiplerden
oluştuğu ve daha çok ticaret, kölelik/hizmet, sağlık, politika gibi alanlarda boy göstererek
eserlerin kurgusal ve tematik yapısına yön verdiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ercüment Ekrem Talu, kozmopolitanizm, toplumsal hayat, edebiyat, modernleşme

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler temelinde hazırlanmış özgün bir araştırma makalesidir. Daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış olup başka bir yere yayımlanmak üzere gönderilmemiştir. Yazar, araştırma sürecinde etik ilkelere ve kurallara uymuştur. Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %100. Etik komite onayı: Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmemektedir. Finansal destek: Bu araştırma için herhangi bir finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Bu çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır

Kaynakça

• And, M. (1969). Geleneksel Türk tiyatrosu: Kukla karagöz ortaoyunu. Bilgi.
• Appiah, K. A. (2017). Kozmopolitizm (F. Gülfidan, Çev.) Nika.
• Arabacı, H. (2013). Ercüment Ekrem Talu’nun romanlarında mizah [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ayhan, S. (2008). Türk romanında azınlıklar (1872-1950) [Yayımlanmamış doktora tezi] Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bali, R. N. (1998). Cumhuriyet döneminde azınlıklar politikası. Birikim Dergisi, 115, 80-90.
• Beck, U. (2002). The cosmopolitan society and its enemies. Theory, Culture and Society, 19(1-2), 17-44.
• Beck, U. and Grande E. (2007). Cosmopolitanism; Europe’s way of crisis. European Journal of Social Theory, 10(1), 67-85.
• Beecroft, A. (2015). An ecology of world literatüre: From antiquity to the present day. Verso.
• Benhabib, Ş. (2017). Buhran çağında haysiyet. Koç Üniversitesi Yayınları.
• Çetin, A. (1995). Ercümend Ekrem Talu. TDV İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, 11, 274-276.
• Demircan, S. (2015). Bireysel yozlaşmanın romanı “Kundakçı” üzerine bir inceleme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(31), 320-331.
• D’haen, T. (2021). Thinking about cosmopolitanism, Journal of Latin Cosmopolitanism and European Literatures, 5, 73-79. https://doi.org/10.21825/jolcel.v5i0.18314
• Doğan, A. (2003). Evliyâ-yı cedid ve zeyl-i evliyâ-yı cedid adlı eserlerde halk bilimsel öğeler. Milli Folklor, 15(58), 47-57.
• Duva, Ö. (2022). Modernliğin krizine bir çözüm denemesi olarak kozmopolitanizm: Foedus amphictyonum ve dünya yurttaşlığı. Bilgi Dergisi, 24(1), 268-293. https://doi.org/10.54838/bilgisosyal.1112088
• Ener Su, A. (2019). Ercüment Ekrem Talu. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS). http://teis.yesevi. edu.tr/madde-detay/talu-ercument-ekrem
• Evis, A. (2022). Ercüment Ekrem Talu’nun Kız Ali adlı kitabındaki eleştirel tavrın tematik görünümleri. H. Kaplan, A. Haşimi (Ed.), Ağız ve Dil Araştırmalarına Adanan Bir Ömür Prof. Dr. Jale Öztürk’e Armağan kitabı içinde (s. 203-219) Sonçağ.
• Gould, R. (2008). How newness enters the world: The methodology of Sheldon Pollock.” Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 28(3), 533–557.
• Görüroğlu S. ve Güneş, M. (2023). Mülteci krizini yeniden düşünmek: Kozmopolitanizm ve farklılığın meşruiyeti. Journal of Politics, Economy and Management, 6(2), 83-94.
• İstanbullu Alisbah, E. (2022). Yurtsever bir evrenselciliğin imkânı: Kwame Anthony Appiah’ta kısmi kozmopolitanizm. Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 8(66), 492-2499.
• Kara, E. (2009). Ercüment Ekrem Talu’nun hikâyelerinde kadın-erkek ilişkilerinin mizahi dille eleştirisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaca, A. (1993). Ercümend Ekrem Talu’nun edebiyat ve basın dünyasındaki yeri [Yayımlanmamış doktora tezi] Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karadeniz, M. (2021). Sunuş. Gün doğmayınca içinde (s. i-viii) Sonçağ.
• Kenanoğlu, M. M. (2007). Osmanlı millet sistemi -mit ve gerçek-. Klasik.
• Köroğlu, E. (2015). Ercüment Ekrem Talu’nun gün batarken ve kan ve iman romanlarında birinci dünya savaşı. Kitap-lık, 178, 122-135. Scheffler, S. (1999). Conceptions of cosmopolitanism. Utilitas, 11(3), 255-276. http://dx.doi.org/ S0953820800002508
• Öktemgil Turgut, C. (2018). Meşhedi’nin tefrikalarda unutulmuş maceraları: “Meşhedi Anadolu’da” ve “Meşhedi harp muhabiri”, Turkish Studies, 13(5), 363-374. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12810
• Özen, İ. (2020). Şair kimliğiyle Ercüment Ekrem Talu. Türklük Bilimi Araştırmaları, 47, 109-130.
• Özyurt, C. (2009). Toplumu yeniden düşünmek: Kozmopolitanizm ve çokkültürlülük. VI. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 58-86). Toplumsal Dönüşümler ve Sosyolojik Yaklaşımlar, Adnan Menderes Üniversitesi.
• Talu, E.E. (1920). Evliyâ-yı cedid. İkbal.
• Talu, E.E. (1925a). Sevgiliye masallar. Marifet.
• Talu, E.E. (1925b). Zeyl-i evliyâ-yı cedid. Kanaat.
• Talu, E.E. (1926). Gün batarken. Ahmet Kâmil.
• Talu, E.E. (1927). Güldüren kitap. Türk Neşriyat Yurdu.
• Talu, E.E. (1943). Meşhedi ile devri âlem. Semih Lûtfi.
• Talu, E.E. (1988). Kan ve iman. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Talu, E.E. (2020). Erenler. Sonçağ.
• Talu, E.E. (2021a). Gün doğmayınca. Sonçağ.
• Talu, E.E. (2021b). Teravihten sahura & Kız Ali. (2. baskı) Sonçağ.
• Talu, E.E. (2023). Kundakçı. Sonçağ.
• Tarım, R. (1986). Ercüment Ekrem Talu’nun romanlarında Millî Mücadele [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tarım, R. (2022). Kurgu mu, gerçek mi: Ercüment Ekrem Talu’nun bir kahramanı üzerine. T. Doğan ve A. F. Özkan (Ed.) Cumhuriyet’in 100. Yılına Armağan Sosyal ve Beşerî Bilimler: Türk Dili ve Edebiyatı içinde (s. 9-20) Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Tarrow, S. (2008). Köklü kozmopolitler ve ulusötesi aktivistler. Y. D. Çetinkaya (Ed.) Toplumsal Hareketler; Tarih Teori ve Deneyim (G. Doğduaslan, Çev.) kitabı içinde (s. 113-141) İletişim.
• TDK (2024). Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• Tek, Z. (2021). Mütareke dönemi mizah edebiyatında haraşo (beyaz Rus kadını) imgesi. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 8(2), 345–372. https://doi.org/10.16985/mtad.1029207
• Verbaal, W. (2019).“Reconstructing literature. reflections on cosmopolitan literatures. Journal of Latin Cosmopolitanism and European Literatures, 1, 1-15. https://doi.org/10.21825/jolcel.v0i1.11404
• Yüşebaş, H. (1957). Bütün cepheleriyle Ercüment Ekrem. Ahmet Halit.