An Ancient Spring Festival in Mardin: Hassit Merene (Awakening of the Snakes)

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 122, 455 - 468, 01.05.2025

Ümral Deveci

https://doi.org/10.22559/folklor.2703

Öz

Throughout human history, changes in nature and natural events have directly
affected people. Although at first helplessness and ignorance in the face of the
power of nature led to the need to worship the elements in nature, human beings,
who began to understand nature over time, made sense of the events and changes in
nature in their own way and looked for ways to benefit from it. He developed various
ceremonies and rituals based on day-night change and seasonal transformations in
accordance with nature’s calendar and discovered ways to live in peace with nature.
It is possible to see traces of mythical elements based on the oldest belief systems in
the basis of most of these. One of these is a seasonal festival called Hassit Merene
(Awakening of the Snakes) - covering the first week of April - which has been held
in Mardin for centuries. Merene is a word formed by combining the Persian word
mâr (snake) and the suffix -ân (plural suffix) - although its original name is mârân, it
is pronounced as merene in the local dialect - and means snakes. Hassit means woke
up in the language. This festival, which is a reference to the snakes waking up from
hibernation as the ground warms up in April, is a spring festival whose first day is
celebrated in Mardin Castle. The festival is held for a week, with different names for
each day and various folk practices and practices performed on these days. The snake
has been a mythical and religious symbolic element with various meanings in many
cultures since archaic times. The snake, which carries both poison and antidote, was
also seen as a god, the source of magic, knowledge and immortality, in some ancient
cultures. In myths, the snake, which is sometimes described as a dangerous entity
that needs to be fought, and sometimes as a protector such as guarding the treasure,
has become the symbol of fertility and rebirth as a being that lives underground and
on earth. Hassit Merene/Awakening of the Snakes festivals also herald the arrival of
spring in the region. It involves people who are confined to their homes under harsh
winter conditions to go out with spring, have fun together in peace for a week, and
celebrate the arrival of spring with various practices and practices.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Spring Festival, mythical elements, Şahmeran, snake

Mardin’de Kadim Bir Bahar Bayramı: Hassit Merene (Yılanların Uyanışı)

Öz

Dünden bugüne Anadolu’da çeşitli ihtiyaçlara cevap veren pek çok mevsim bayramı
gerçekleştirilmiştir. Tarım toplumundan uzaklaşılması sonucu önce sanayi,
daha sonra dijital topluma evrilme süreci içinde bu bayramların bir kısmı unutulmuş,
bir kısmı da unutulmaya yüz tutmuştur. Kültür tarihi içerisinde yer alan
temelinde dayanışma ve yardımlaşmanın olduğu bu etkinlikler, toplumu birbirine
yaklaştırmanın, barış ve huzur içinde yaşamanın da örneklerini oluşturdukları için
önemlidir. Kadim mevsim bayramlarından biri olan ve bir süre çeşitli sebeplerle
gerçekleştirilemeyen bir mevsim bayramı da -birçok medeniyete kucak açmış,
çeşitli din, dil, ırka ev sahipliği yapmış Mardin’de tekrar kutlanmaya başlanan
Hassit Merene’dir. Hassit Merene, Farsça merene ve Arapça hassit sözcüklerinden
oluşmuştur ve yılanların uyanışı anlamına gelmektedir. Mitik ve kültürel derinliği
olan bu şenlik eskiden bir hafta boyunca sürmekte, her gün farklı adlarla anılmak
taydı. Günlük işlerin yapılmadığı bu şenlik haftasında çeşitli halk uygulamaları ve
pratikler, eğlenceler gerçekleştirilmekteydi. Yeniden yaşatılmaya çalışılan bu şenlik
günümüzde iki gün olarak uygulanmaktadır. Mardin halkının birlikte gerçekleştirdikleri
barış, huzur ve bereketin sembolü bu şenliğin yaşatılması için anlamının
ve kültürel arka planının bilinmesi önemlidir. Bu araştırmada Hassit Merene tüm
yönleriyle tanıtılmaya çalışılmış ve şenliğin kültürel arka planına değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mardin, Hassit Merene, bahar bayramı, yılan, mitik unsurlar

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale 15-16 Mayıs 2024 tarihleri arasında Mardin’de düzenlenen Uluslararası Mitoloji Kongresi’nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur. “Hassit Merene -Yılanların Uyanışı-” başlığıyla özet metni Kongre Bildiri Özet Kitabında yer almıştır. Ancak genişletilen ve tamamlanan bu makalenin tam metni hiçbir kitap, dergi ya da akademik mecrada yayımlanmamıştır. Yazarların katkı düzeyleri: Makale tek yazarlıdır. Etik komite onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Finansal destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Balıkçı, Ş.Ç. (2019/4). Mardin’de kutsal mekânlara bağlı efsaneler ve evliya menkıbelerinin mitik temellerinden günümüz işlevlerine. folklor/edebiyat, 100(25).
• Biray, N. (2013). Terim dünyamızda yılan: Kavram, anlam ve yapı bakımından. Avrasya Terim Dergisi, 1(2), 95-113.
• Çelebi, Evliya. Seyahatname. M. Çevik (Haz.) Üçdal.
• Dönmez, S. (2017). Eski Yakındoğu’da yılanlı tanrıça kültü üzerine bir değerlendirmesi. Tarih İncelemeleri Dergisi, 32(2), 407-426.
• Güler, A. (1998). Mardin folkloru. Yorum.
• Kanar, M. (2000). Farsça-Türkçe sözcük. Deniz.
• Öztürk, M. (1995). Farsça dilbigisi. Murat.
• Sancak, N. (2008). Mardin efsaneleri [Basılmamış yüksek lisans tezi] Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tursun, F. K. (2014). Ceyhan halk kültürü ve edebiyatında yılan. Yılan Kitabı (Emine Gürsoy Naskali (Ed.) Kitabevi.
• Uğurlu, S. B. (2008). Çağdaş Türk edebiyatında şahmeran imgesi: Arketipsel bir yaklaşım. Edebiyat bilimi sorunları ve çözümleri, Zeki Dilek vd. (Haz.) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı, (4).
• Uygur H. K. (2015). Geleneksel Mardin leyli gecelerinin dans icrası: Reyhani. 8. Uluslararası Türk Kültür Kongresi Bildirileri, I (24-27 Ekim 2013) Atatürk Kültür Merkezi.
• Uygur H. K. (2015). Kutsal mekân bağlamında Mardin Süryanilerinin anlatıları. [Yayımlanmamış doktora tezi] Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yurttaşer, Ş. (2017). Batık hazine (Mardin halk kültürü) Artuklu.
• Elektronik Kaynakça: Atlı, M. Ü. (2021). Hassit Merene, Kültür- Sanat, Yazarlar, 25 Nisan 2021, Türk Ulak. https://turkulak. com.tr/hassit-merene/, (Erişim Tarihi: 28.02.2024)
• Milliyet Haber (2015). Mardin, Hesset Merene şenliğine hazırlanıyor. https://www.milliyet.com.tr/ yerel-haberler/mardin/mardin-hessit-merene-senligine-hazirlaniyor-10770487, (Erişim Tarihi: 28.02.2004.)
• Omuzlar, A. V. (2022). Birlikte kalıcı yaşam vardır ki, Mardin Haber. https://mardinhaber.com.tr/makale/10041229/avahap-omuzlar/birlikte-kalici-yasam-vardir ki#google_vignette, (Erişim Tarihi: 25.02.2024)
• Omuzlar, A. Vahap (2014). Mardin’de eski bir gelenek: Hassit Merene. http://www.suryaniler.com/ konuk-yazarlar, (Erişim Tarihi: 25.02.2024.)
• Sabah Gazetesi (2019, 24 Haziran). Mardin’de boynuzlu yılan görüldü. https://www.sabah.com.tr/yasam/mardinde-boynuzlu-yilan-goruldu-4690800ş, (Erişim Tarihi: 25.02.2024)