Dynamics of Dialectic in Abdullah Efendi’nin Rüyaları

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 122, 535 - 548, 01.05.2025

Emel Aras

https://doi.org/10.22559/folklor.2698

Öz

In spite of the fact that the story titled Abdullah Efendi’nin Rüyaları, written by
one of the most powerful writers of Turkish Literature, is principally positioned on
the duality of truth and dreams, it contains many dialectical dualities. Each of these
dualities contributes in some way to the main character, Abdullah Efendi moving
away from reality and constructing his own intellectual reality. In this study, where
the basic dialectical elements in the story are discussed, it is discussed where the
work called Abdullah Efendi’nin Rüyaları can be positioned in the context of the
origins of the dialectical approach. This discussion, which is expanded on the
dualities of truth-dream, self-other self, integrity-chaos and mind-nature (mind
and emotion) are interpreted by following the traces of dialectical thought. The
portrait of Abdullah Efendi’s dialectical thought is revealed by analysing how each
concept operates within the narrative. It is discussed whether Abdullah Efendi may
constitute a prototype in this sense by thinking about the meaning of the individual’s
process of alienation from himself along with dialectical materialism. Abdullah
Efendi is discussed as a character in the context of the idea of “breaking of reality”,
which is one of the basic issues of modern writing, and the meanings attributed to
the concept of “reality” are evaluated from Abdullah Efendi’s perspective. Thus,
attention is drawn to the meaning of reality constructed by the modern individual
through his own intellectual processes.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Efendi’nin Rüyaları, dialectics, reality-dream, breaking of reality, modern literature

Abdullah Efendi’nin Rüyaları’nda Diyalektiğin Dinamikleri

Öz

Türk edebiyatının önemli kalemlerinden Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Abdullah
Efendi’nin Rüyaları adlı hikâyesi, temelde hakikat ve rüya ikiliği üzerine konumlandırılsa
da özünde birçok diyalektik ikiliği barındırır. Bu ikiliklerden her biri
ana karakter olan Abdullah Efendi’nin gerçeklikten uzaklaşarak kendi düşünsel
gerçekliğini kurgulamasına bir yönüyle katkı sağlar. Hikâyede yer alan temel
diyalektik unsurların ele alındığı bu çalışmada, diyalektik yaklaşımın kökenleri
bağlamında Abdullah Efendi’nin Rüyaları adlı eserin nerede konumlandırılabileceği
tartıştım. Hakikat-rüya, benlik-öteki benlik, bütünlük-kaos ve akıl-doğa
(akıl&duygu) ikilikleri üzerinden genişletilen bu tartışma, diyalektik düşüncenin
izlerini takip ederek yorumladım. Buradan yola çıkarak her bir kavramın hikâyede
nerede konumlandığına dikkat çekmeye çalıştım ve Abdullah Efendi’nin diyalektik
düşünce portresini metnin işaret ettiği unsurlar üzerinden ortaya koydum.
Diyalektik materyalizmle birlikte bireyin kendinden uzaklaşma sürecinin anlamı
üzerine de düşünerek Abdullah Efendi’nin bu anlamda Türk edebiyatında bir prototip
olup olamayacağına dair bir tartışma modeli sundum. Modern yazının temel
meselelerinden biri olan “gerçekliğin kırılması” düşüncesi bağlamında bir karakter
olarak Abdullah Efendi’yi ele alarak “gerçeklik” kavramına yüklenen anlamları,
Abdullah Efendi’nin bakış açısı üzerinden değerlendirdim. Böylelikle modern
bireyin kendi düşünsel süreçleri üzerinden kurguladığı yeni gerçekliğin anlamına
dikkat çekmeyi amaçladım.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Efendi’nin Rüyaları, diyalektik, hakikat-rüya, gerçekliğin kırılması, modern yazın.

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale tamamıyla özgün bir araştırma olarak planlanmış, yürütülmüş ve sonuçları ile raporlaştırıldıktan sonra ilgili dergiye gönderilmiştir. Araştırma herhangi bir sempozyum, kongre vb. sunulmamış ya da başka bir dergiye değerlendirilmek üzere gönderilmemiştir. Yazarların katkı düzeyleri: Makale tek yazarlıdır. Etik komite onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Finansal destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır

Kaynakça

• Akatlı, F. (2007). Niçin diyalektik. Kırmızı.
• Campbell, J. (2003). Yaratıcı mitoloji (K. Emiroğlu, Çev.) İmge Kitabevi.
• Demiralp, O. (2001). Kutup noktası- Ahmet Hamdi Tanpınar üzerine eleştirel deneme. Yapı Kredi.
• Demiralp, O. (2014). Tanpınar’a biraz huzur verelim. Yapı Kredi.
• Enginün İ., Zeynep Kerman (2007). Günlüklerin ışığında Tanpınar’la başbaşa. Dergâh.
• İnci, H. (Haz.) (2012). Ahmet Hamdi Tanpınar – Tanpınar zamanı. Kapı.
• Jameson, F. (2015). Diyalektiğin birleştirici güçleri, (B. Doğan, Çev.) İthaki.
• Kantarcıoğlu, S. (2004). Ahmet Hamdi Tanpınar – Yapıbozumcu ve semiotik yaklaşımlar ışığında Tanpınar hikâyeleri. Akçağ.
• Lefevbre, H. (2006). Diyalektik materyalizm (B. Yıldırım, Çev.) Kanat.
• Şahin, İ. (2012). Haz ve günah. Kapı.
• Tanpınar, A. H. (2015). Edebiyat üzerine makaleler. Dergâh.
• Tanpınar, A. H. (2000). Yaşadığım gibi. Dergâh.
• Uçman, A. (2006). Değişen değerler karşısında Ahmet Hamdi Tanpınar, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (4/7), 479-509.
• Yibing, Z. (2012). Postmarksist temel metinlerin analizi cilt 1 (A. Muhaddisoğlu, Çev.) Kalkedon.