Doğu’dan Batı’ya Bir Anlatı Yolculuğu: Karayca Yazılmış Bir Yedi Bilge Hikâyesi

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 123, 799 - 818, 01.08.2025

Gülçin Tanrıbuyurdu , Tülay Çulha , Şerife Hasanoğlu

https://doi.org/10.22559/folklor.4939

Öz

Yaygın görüşe göre, kaynağını Sindbâd-nâmelerden alan Yedi Bilge hikâyeleri, dünya
genelinde farklı kültürlerde manzum veya mensur biçimlerde ve çeşitli adlarla temsil
edilen ortak bir anlatı geleneğini oluşturmaktadır. Bu makalede, Kırım Karaycası
ile yazılmış ve İbrani harfleriyle kaleme alınmış özgün bir Yedi Bilge hikâyesi ilk
kez bilim dünyasına tanıtılmaktadır. Söz konusu metin, Batı grubu anlatıları arasında yer
alan ve The Seven Sages of Rome başlığıyla bilinen ana versiyonun Historia
Septem Sapientum adlı alt versiyonuna dâhil bir örnektir. Çalışmamızda, Yedi Bilge
hikâyelerinin kökenleri ve tarihsel gelişimi hakkında literatürdeki çeşitli görüşler
tartışılmış; Karay Türkçesiyle yazılmış versiyonun bu gelenek içindeki yeri belirlenmiştir.
Helezonik (dönüşlü) bir olay örgüsüne sahip olduğu tespit edilen hikâyenin
çerçeve anlatısı ve iç hikâyeleri, diğer Yedi Bilge versiyonlarıyla karşılaştırmalı olarak
analiz edilmiştir. Ayrıca anlatıya yön veren yedi sembolizmi, sayı ve bilge motifi
bağlamında değerlendirilmiştir. Karay Türkçesiyle yazılmış bu versiyonun içerdiği
dilsel ve kültürel unsurlar, hem bu dilin söz varlığına katkıda bulunmakta hem de
Karay toplumunun kolektif hafızasında yer eden değer ve sembollerin çözümlenmesine
olanak tanımaktadır. Bu çalışmada veri toplama tekniği olarak doküman analizi
kullanılmış, metin odaklı incelemede ise betimsel içerik analizi yöntemi tercih edilmiştir.
Elde edilen bulgular, hikâyenin hem anlatı geleneği içindeki konumunu hem
de Karay toplumu özelinde taşıdığı anlamları ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

anlatı , Sindbâd-nâme , Yedi Bilge Hikâyesi , Yedi İlimdar , Karayca

A Narrative Journey from East to West: A Tale of the Seven Sages Written in Karaim Turkish

Öz

According to a widely accepted view, the Seven Sages tales, which originate from
the Sindbâd-nâmes, constitute a shared narrative tradition represented in various
cultures around the world in both verse and prose forms under different titles. This
article introduces, for the first time, an original version of a Seven Sages tale written
in Crimean Karaim and transcribed in Hebrew script to the academic world. The
examined text is a representative of the Historia Septem Sapientum, a sub-version
of the main Western group narrative known as The Seven Sages of Rome. In this
study, various scholarly opinions on the origins and historical development of the
Seven Sages tradition are discussed, and the position of the version written in Karaim
Turkish within this tradition is identified. The tale, which is found to have a helical
(recursive) narrative structure, is analysed comparatively in terms of its frame story
and embedded tales in relation to other versions of the Seven Sages narratives.
Furthermore, the symbolic significance of the number seven, as well as the motif of the
sage, are examined. The linguistic and cultural elements in the Karaim Turkish version
not only contribute to the lexicon of the language but also help uncover reflections of
the collective memory of the Karaim community. In this study, document analysis was
used as the data collection technique, and descriptive content analysis was employed
as the main methodological approach. The findings aim to reveal the tale’s position
within the broader narrative tradition as well as its particular cultural significance for
the Karaim community.

Anahtar Kelimeler

narrative , Sindbâd-nâme , the tale of the Seven Sages , Seven Scholars , Karaim Turkish

Etik Beyan

Araştırma ve yayın etiği beyanı: Bu makale, orijinal veriler içeren bir araştırma makalesidir ve daha önce yayınlanmamış veya yayınlanmak üzere başka bir yere gönderilmemiştir. Yazarların katkı düzeyleri: Birinci yazar %40, ikinci yazar %30, üçüncü yazar %30 Etik komite onayı: Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur. Finansal destek: Çalışmada finansal destek alınmamıştır. Çıkar çatışması: Çalışmada potansiyel çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Ateş, A. (1948). Sindbâḏ-nâme. İstanbul Üniversitesi.
• Belcher, S. (1987). The diffusion of the book of Sindbād. Fabula, (28), 34-58. doi: https://doi.org/10.1515/fabl.1987.28.1.34
• Benfey, T. (1866). Beiträge zur geschichte der verbreitung der indischen sammlungen von fabeln und erzählungen; ursprüngliche grundlage der “Sieben Weisen Meister”. Orient und Occident içinde (C. 3, s. 171-180).
• Campbell, J. (2012). The hero with a thousand faces. New World Library.
• Campbell, K. (1907). The Seven Sages of Rome. Ginn & Company.
• Clouston, W.A. (1884). The book of Sindibād or the story of the king, his son, the Damsel, and Seven Vezirs. Privately Printed.
• Çetişli, İ. (2016). Metin tahlillerine giriş 2 hikâye- roman- tiyatro. Akçağ.
• Çulha, T. (2010). Kırım Karaylarının Halk Edebiyatı Kaynakları: “Mecumalar”. folklor/edebiyat, 16(61), 33-42. doi: https://doi.org/10.22559/mfolklor.2010.61
• Çulha, T. (2015). Kırım Karaycasının Katık Mecuması (Metin- Sözlük- Dizin) Türk Dil Kurumu.
• El-Mas’ûdî (1841). Meadows of gold and mines of gems (A. Sprenger, Çev.) The Oriental Translation Fund of Great Britain and Ireland.
• Epstein, M. (1967). Tales of Sendebar. The Jewish Publication Society of America.
• Fidan, G.G. (2012). Türk edebiyatında Sindbâd-nâme çevirileri: Tuhfetü’l-Ahyar ve Kitâb-ı Sindbâdnâme (inceleme-çeviri yazılı metin-tıpkı basım) [Yayımlanmamış doktora tezi] Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gezgin, İ. (2020). Homo narrans. insan niçin anlatır? [mit, masal ve hikâyenin arkeolojisi] Redingot.
• Goedeke, K. (1866). Liber de Septem Sapientibus. Orient und Occident içinde (C. 3, s. 385-423).
• Hançerlioğlu, O. (2000). Dünya inançları sözlüğü. Remzi.
• Jankowski, H. (2003). Position of Karaim among The Turkic Languages. Studia Orientalia, 95, 131-153.
• Jankowski, H. (2012). Literatura Krymskokaraimska. Przegląd Orientalistyczny 1-2, 50–68.
• Kaya, S. (2021). Ermeni harfli Yedi Alimler hikâyesi (giriş, metin, inceleme, dizin) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Klimova, V. (2017). Katechizmy karaimów w Europie wschodniej. Wydział Neofilologii UAM w Poznaniu.
• Kuzgun, Ş. (2015). Türklerde Yahudilik ve Doğu Avrupa Yahudilerinin menşei meselesi Hazar ve Karay Türkleri. Bilge Kültür Sanat.
• Marzolph, U. (2004). The ‘Seven Sages’ in comparative folk narrative research. The Journal of American Folklore, 117(463), 80-98. doi: https://doi.org/10.2307/4137873
• Perry, B. (1960). The origin of the book of Sindbad. Fabula, (3), 1-94. doi: https:/doi.org/10.1515/ fabl.1960.3.1.1 Randall, W. (2014). Bizi “biz” yapan hikâyeler (kendimizi yaratma üzerine bir deneme). Ayrıntı. Schimmel, A. (1998). Sayıların gizemi (M. Küpüşoğlu, Çev.) Kabalcı.
• Şentürk, S. (2020). Mezopotamya’da EA, Yedi Bilgeler ile kova ve kozalak sembolleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tekin, T. (1989). Türk Dil ve Diyalektlerinin Yeni Bir Tasnifi. Erdem, 5(13), 141-168.
• Wright, T. (1845). The Seven Sages, in English verse. Early English Poetry. Ballads, and Popular Literature of The Middle Ages. (16), 1-190.
• Zajączkowski, A. (1926). Literatura Karaimska. Myśl Karaimska, 1(3), 7-17.