290 Otobüs Hattında Gündelik Seyahatler: Minör Güzergâhlar, Mekânsallıklar ve Kartografiler Üzerinden Çokluğun Mekânlarını Araştırmak

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 10 - 47, 15.12.2024

Fulya Selçuk

https://doi.org/10.46655/federgi.1351698

Öz

Doktora araştırmamın ilk aşaması olan bu çalışma, toplumsal mimarlık tartışmalarına “toplum” kavrayışının eleştirisi üzerinden eklemleniyor. İzmir’de, Karşıyaka ve Dokuz Eylül Üniversitesi Tınaztepe Kampüsü arasında 290 otobüs hattıyla yaptığım gündelik seyahatlerimden yola çıkan çalışmada, toplum kavramı yerine “çokluk” kavramını önererek “çokluğun mekânlarını” deşifre etmeyi amaçlıyorum. Çokluğun mekânlarını kamusal-özel ikiliğinde değil, bedenin diğer bedenlerle ilişkilendiği ve çoğullaştığı mekânlarda arıyorum. Bedenlerin gündelik güzergâhlarının araçsallaştırılmasıyla, çokluğu oluşturan tekilliklerin öznel, bedenlenmiş ve konumlu olan mekânsal bilgisinin açığa çıkarılabileceğini, bu mekânsal bilginin (olası) toplumsallaşma mekânlarını işaret edebileceğini ileri sürüyorum. Araştırmamın argümanlarını feminist bir bakışla ve otoetnografik bir saha denemesiyle kendi bedenim ve kullandığım otobüs güzergâhı üzerinden tartışıyorum. 2022 yılında Nisan ve Mayıs aylarında gerçekleştirdiğim saha çalışmamda çokluğu oluşturan tekilliklerin bir araya gelme ve çoğullaşma pratiklerini “minör pratikler” olarak tanımlıyorum. Mimarlığın doğrudan konusu ve sahası olan minör pratiklerin gerçekleştiği mekânları “minör mekânsallıklar”, minör mekânsallıkları açığa çıkardığım öznel güzergâhları “minör güzergâhlar”, minör mekânsallıkların bilgisini haritalandırarak elde ettiğim mekânsal ağları “minör kartografiler” olarak kavramsallaştırıyorum. Toplumsal mimarlık alanındaki feminist çalışmalar için kavramsal, epistemolojik ve metodolojik bir yaklaşım sunuyorum.

Anahtar Kelimeler

Minör güzergâhlar, minör mekânsallıklar, minör kartografiler, feminist metodoloji, otoetnografi

Daily Travels on the 290 Bus Line: Exploring the Spaces of a Multitude Through Minor Trajectories, Spatialities and Cartographies

Öz

This study, which is the first phase of my doctoral research, is articulated in discussions of social architecture through a critique of the concept of “society”. Based on my daily travels on the 290 bus line between Karşıyaka and Dokuz Eylül University Tınaztepe Campus in İzmir, I aim to decipher “spaces of a multitude” by proposing the concept of “multitude” instead of the concept of “society”. I explore spaces of a multitude not in the public-private dichotomy, but in spaces where the body is related and pluralized with other bodies. I argue that by instrumentalizing daily trajectories of bodies, the subjective, embodied and situated spatial knowledge of individualities that constitute a multitude can be revealed, and this spatial knowledge can indicate (possible) spaces of socialization. I discuss the arguments of my research with a feminist perspective and an autoethnographic field experiment through my own body and the bus route I use. In my fieldwork, conducted in April and May in 2022, I define practices of gathering and pluralization of individualities that constitute a multitude as “minor practices”. I conceptualize spaces where minor practices take place, which are the direct subject and field of architecture, as “minor spatialities”; subjective trajectories where I reveal minor spatialities as “minor trajectories”; and spatial networks I obtain by mapping the knowledge of minor spatialities as “minor cartographies”. I present a conceptual, epistemological and methodological approach for feminist studies in the field of social architecture.

Anahtar Kelimeler

Minor trajectories, minor spatialities, minor cartographies, feminist methodology, autoethnography

Kaynakça

• Agamben, Giorgio. Gelmekte Olan Ortaklık, çev. Betül Parlak (İstanbul: MonoKL Yayınları, 2012).
• Ahmed, Sara. Feminist Bir Yaşam Sürmek, çev. Beyza Sümer Aydaş (İstanbul: Sel Yayıncılık, 2018).
• Auge, Marc. Non-Places: Introduction to an Anthropology of Super-modernity (Londra: Routledge, 1995).
• Awan, Nishat. “Mapping Otherwise,” Feminist Futures of Spatial Practice: Materialisms, Activism, Dialogues, Pedagogies ed. Meike Schalk, Thérèse Kristiansson, Ramia Mazé (Spurbuchverlag: AADR, 2017), 33-41.
• Awan, Nishat, Tatjana Schneider ve Jeremy Till. Spatial Agency: Other Ways of Doing Architecture (New York: Routledge, 2011).
• Aykaç, Gülşah. “Mimari Tasarım Stüdyosuna Feminist Bakış: Öğrencinin Yolculuğunu Anlamaya Çalışmak”, Feminist Tahayyül 2, no. 1 (2021): 9-37.
• Bektaş Ata, Leyla. “Bir Güvenlikli Site Hikâyesi: Gündelik Hayatın Dönüşümüne Otoetnografik Yaklaşım” Fe Dergi 8, no. 2 (2016): 46-61.
• Bektaş Ata, Leyla. “Kentsel Dönüşümün Eşı̇ğı̇nde Ev, Mahalle ve Kent Deneyı̇mı̇: Lı̇montepe Örneğı̇,” Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2019.
• Bektaş Ata, Leyla. “Kent Etnografisinde Çoklu Yöntem Kullanımı: Yürüyüş, Fotoğraf ve Video”, İdealkent 15, no.41 (2023): 666-689.
• Bergdoll, Barry. “Introduction” Small Scale, Big Change: New Architectures of Social Engagement ed. Andres Lepik (The Museum of Modern Art, 2010), 7-11.
• Bhabha, Homi K. Kültüel Konumlanış, çev. Tahir Uluç (İstanbul: İnsan Yayınları, 2017).
• Bloomer, Jennifer. Architecture and Text: The Scrypts of Joyce and Piranesi (New Haven ve Londra: Yale University Press, 1993).
• Bordeleau, Anne ve Liana Bresler. “Drawing the Map: Siting Architecture,” Footprint 4, no.2 (2010): 45-58.
• Braidotti, Rosi. Göçebe Özneler, çev. Öznur Karakaş (İstanbul: Kolektif Kitap, 2017).
• Braidotti, Rosi. İnsan Sonrası Bilgi, çev. Seyran Sam, Eda Çaça (İstanbul: Kolektif Kitap, 2021).
• Butler, Judith. Cinsiyet Belası, çev. Başak Ertür (İstanbul: Metis Yayınları, 2023).
• Cixous, Hélène. “The Laugh of Medusa”, Signs 1, no.4 (1976): 875-893.
• Colomina, Beatriz. “Sosyal Medya Çağında Özel ve Kamu,” 2000+ Mimarlık Teorisinin Acil Sorunları ed. James Graham (İstanbul: Janus Yayıncılık, 2016), 109-121.
• Conrads, Ulrich. 20. Yüzyıl Mimarisinde Program ve Manifestolar. (Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı, 1991).
• Crawford, T. Hugh. “Minor Houses/Minor Architecture,” AI & Soc 25, no.4 (2010): 379–385.
• Crawford, Margaret. “Can Architects be Socially Responsible?”, Out of Site: A Social Criticism of Architecture ed. D. Ghirardo (Seattle: Bay Press, 1991), 27-45.
• De Beauvoir, Simone. İkinci Cinsiyet, çev. Gülnur Acar Savran (İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2019).
• De Certau, Michel. Gündelik Hayatın Keşfi, çev. Lale Arslan Özcan (Ankara: Dost Kitabevi, 2008).
• Delanty, Gerard. Bir Kavramın Anatomisi Topluluk, çev. F. Bilge Atay (İstanbul: Everest Yayınları, 2015).
• Deleuze, Gilles ve Felix Guattari. Kafka: Minör Bir Edebiyat İçin, çev. Işık Ergüden (İstanbul: Sel Yayıncılık, 2020).
• Ellis, Carolyn ve Arthur P. Bochner. “Autoethnography, Personal Narrative, Reflexivity: Researcher as Subject,” Handbook of Qualitative Research Second Edition ed. Norman K. Denzin ve Yvonna S. Lincoln (Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc., 2000), 733-767.
• Ellis, Carolyn, Tony E. Adams ve Arthur P. Bochner. “Autoethnography: An Overview,” Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, 12, no:1 (2010) http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0114-fqs1101108
• Eyles, John. The Geography of Everyday Life” Horizons in Human Geography ed. Derek Gregory ve Rex Walford (Barnes & Noble, 1989), 102-117.
• Frichot, Hélène, Catharina Gabrielsson ve Helen Runting (ed.). Architecture and Feminisms Ecologies, Economies, Technologies (London: Routledge, 2017).
• Gollaz Morán, Azucena. "Embodied Urban Cartographies: Women’s Daily Trajectories on Public Transportation in Guadalajara, Mexico," Feminist Methodologies ed. Wendy Harcourt, Karijn van den Berg, Constance Dupuis ve Jacqueline Gaybor (Palgrave:Macmillan, 2022), 189-209.
• Gündoğdu, Nehir. “Sunuş: Feminist Pedagoji Tartışmalarına Daha Yakından Bakmak”, Feminist Tahayyül 2, no. 1, (2021): 1-8.
• Haraway, Donna J. Başka Yer, çev. Güçsal Pusar (İstanbul: Metis Yayınları, 2010).
• Hardt, Michael ve Antonio Negri. Çokluk, çev. Barış Yıldırım (İstanbul: AyrıntıYayınları, 2011).
• Harding, Sandra. The Science Question in Feminism (New York: Cornell University Press, 1986).
• Harding, Sandra. Whose Science? Whose Knowledge?: Thinking from Women's Lives (New York: Cornell University Press, 1991).
• hooks, bell. Ain’t I a Woman, Black Women and Feminism (Boston: South End Press, 1981).
• hooks, bell. Teaching Community A Pedagogy of Hope (New York: Routledge, 2004).
• hooks, bell. Teaching Critical Thinking: Practical Wisdom (New York: Routledge, 2010).
• hooks, bell. Sınırları Aşmayı Öğretmek: Özgürlük Pratiği Olarak Eğitim, çev. Arzu Eylem (İstanbul: NotaBene Yayınları, 2021).
• Holt, Nicholas L. “Beyond technical reflection: Demonstrating the Modification of Teaching Behaviors Using Three Levels of Reflection” Avante 7, no. 2 (2001): 66-76.
• Irigaray Luce, This Sex Which is Not One, çev. Catherine Porter ve Carolyn Burke (Ithaca: Cornell University Press, 1985).
• Irigaray Luce, An Ethics of Sexual Difference, çev. Carolyn Burke ve Gillian C. Gill, Ithaca: Cornell University Press, 1993).
• Jalón Oyarzun, Lucia. “Common Spatialities: The Production of the Multitude,” Footprint, 16 (2015): 51-68.
• Jalón Oyarzun, Lucia. “The Minor Composition of Threshold Domes,” MONU, 24 (2016). http://www.monu-magazine.com/issues.htm.
• Jalón Oyarzun, Lucia. “Exception and the Rebel Body: The Political as Generator of a Minor Architecture,” Doktora Tezi, Universidad Politecnica de Madrid, 2017.
• Karim, Farhan (Ed.). The Routledge Companion to Architecture and Social Engagement (New York: Routledge, 2018).
• Katz, Cindi. “Towards Minor Theory,” Environment and Planning D: Society and Space 14, no.4 (1996): 487-499.
• Katz, Cindi. “Revisiting Minor Theory” Environment and Planning D: Society and Space 35, no.4 (2017): 596–599.
• Köknar, Burcu Serdar. “Gündelik Peyzajlarda Yolculuk,” XXI, (2018). https://xxi.com.tr/i/gundelik-peyzajlarda-yolculuk
• Kristeva, Julia. Powers of Horror: An Essay On Abjection, çev. Leon S. Roudiez (New York: Columbia University Press, 1982).
• Kürtüncü, Burçin. “Bir Anlatı Kurma Aracı Olarak Transkriptler,” Paralaks Oda ed. Semra Aydınlı ve Burçin Kürtüncü (İstanbul: Cenkler Matbacılık, 2014), 150-171.
• Lyotard, Jean-François. Postmodern Durum, çev. İsmet Birkan (Ankara: BilgeSu Yayınları, 2014).
• Manicom, Ann. “Feminist Pedagogy: Transformations, Standpoints, and Politics” Canadian Journal of Education 17, no.3 (1992): 365-389.
• Meşe, İlknur. “Taşra Üniversitesinde Feminist Pedagoji: Ne Kadar Mümkün?”, Fe Dergi 10, no.1 (2018): 67-78.
• Muncey, Tessa. “Doing Autoethnography” International Journal of Qualitative Methods 4, no.1 (2005): 69-86.
• Ockman, Joan. “Reinventing Jefim Golyscheff: Lives of a Minor Modernist” Assemblage, no.11 (1990): 70-106
• Omacan, Sinan. “Önsöz,” Dayanışma Mimarlığı ed. Emre Torbaoğlu, Hande Akarca, H.Sinan Omacan ve Öncül Kırlangıç (İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, 2017), 7-14.
• Özden Fırat, Begüm, Berfin Atlı, Çisel Karacebe ve Suzi Asa. “Mesafelerin Ötesinde: Akuzmatik Mekânlardan Sızan Sesler”. Sanat Dünyamız, no.185 (2021):12-18.
• Petrescu, Doina. Altering Practices Feminist Politics and Poetics of Space (Londra: Routledge, 2007).
• Petrescu, Doina ve Kim Trogal. The Social (Re)Production of Architecture Politics, Values and Actions in Contemporary Practice (London, New York: Routledge, 2017).
• Probyn, Elspeth. “Travels in the Postmodern: Making Sense of the Local,” Feminism/ Postmodernism ed. Linda Nicholson (New York: Routledge, 1990), 176-189.
• Reed-Danahay, Deborah. Auto/ethnography: Rewriting the Self and the Social (Oxford, UK:Berg, 1997).
• Rich, Adrienne. Blood, Bread and Poetry: Selected Prose 1979-1985 (NewYork: W.W. Norton & Company, 1986).
• Rittel, Horst W.J. ve M.Melvin Webber. “Dilemmas in a General Theory of Planning”, Policy Sci 4 (1973), 155–169.
• Said, Edward W. Şarkiyatçılık, çev. Berna Ülner (İstanbul: Metis Yayınları, 2022).
• Sandström, Ida. “Towards a Minor Urbanism: Thinking Community without Unity in Recent Makings of Public Space”, Doktora tezi, Lund Universitesi, 2019.
• Sargın, Güven Arif. Köktenci Dönüşümden Parçacı Direnişe; Sosyal Mimarlığın “100 Yıllık” Kısa Öyküsü. Arrademento Mimarlık, no.3 (2003): 55-57.
• Schalk, Meike, Thérèse Kristiansson ve Ramia Mazé (ed.). Feminist Futures of Spatial Practice Materialism, Activism, Dialogues, Pedagogies, Projections (Spurbuchverlag: AADR, 2017)
• Shrewsbury, Carolyn M. “What Is Feminist Pedagogy?”, Women’s Studies Quarterly 15, no.3-4 (1987): 6-14.
• Shrewsbury, Carolyn M. “Feminist Pedagogy: An Updated Bibliography”, Women’s Studies Quarterly 21, no.3-4 (1993): 148-160.
• Sparkes, Andrew C. “The Fatal Flaw: A Narrative of the Fragile Body-Self” Qualitative Inquiry 2, no.4 (1996): 463-494.
• Sparkes, Andrew C. “Autoethnograpy and Narratives of Self: Reflections on Criteria in Action” Sociology of Sport Journal 17 (2000): 21-43.
• Spivak, Gayatri Chakravorty. Madun konuşabilir mi? çev. Emre Koyuncu (Ankara: Dipnot Yayınları, 2020).
• Stavrides, Stavros. Müşterek mekân, çev. Cenk Saraçoğlu (İstanbul: Sel Yayıncılık, 2018).
• Stoner, Jill. Toward a Minor Architecture (Cambridge: MIT Press, 2012).
• Şenel, Aslıhan S. "Mapping as Performance An Alternative to Authoritative Representations of Istanbul," i Quaderni , 1 (2013): 85-94.
• Şenel, Aslıhan S. "Haritalama: Bir Anlama, Eleştirme ve Tasarlama Eylemi," İTÜ Mimari Tasarım Araştırma Laboratuarı Çalışmaları İstanbul için Öngörüler ed. Ayşe Şentürer, Nurbin Paker, Özlem Berber ve Aslıhan Şenel (İstanbul: İTÜ Vakfı, 2014), 26-33.
• Şenel, Aslıhan S. “Mimarlık Eğitiminde Haritalama: Geleneksel Eril Mimarlık Üretimine Yaratıcı Bir Eleştiri”, Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Dosya 42 (2019): 49-52.
• Tanju, Bülent. Mimarlık ve Toplumsal Sorumluluk. Arrademento Mimarlık, no.3 (2003): 53-55.
• Trogal, Kim. “Caring for Space Ethical Agencies in Contemporary Spatial Practice,” Doktora Tezi, University of Sheffield, 2012.
• Van de Ven, Cornelis. Space in Architecture (Assen: Van Gorcum, 1987).
• Virno, Paolo. Çokluğun Grameri, çev. Volkan Kocagül, Münevver Çelik (İstanbul: Otonom Yayıncılık, 2013).
• Volz, Kirsty ve Alexandra Brown. “Liquid Surfaces: Minor Architectures of the Fille Fatale,” IDEA Journal (2017): 64-77.