Türkiye’nin Çevre Politikasında Yerel Yönetimlerin Rolü: Yerel Yönetim Bütçesinin İncelenmesi

Year 2017, Volume: 3 Issue: 2, 173 - 193, 01.07.2017

Düriye Toprak

Abstract

Çevrenin çıkarcı ve bilinçsiz kullanımı çevre alanında sorunlarla karşılaşılmasına sebep olmaktadır. Çevre sorunlarının insan yaşamını olumsuz etkilemesi ile birlikte yeni çevre politikaları geliştirilmeye başlamıştır. Sürdürülebilir kalkınma ve çevre politikaları çerçevesinde çevresel gelir ve harcamalar ayrı bir öneme sahip olmaktadır. Çevre sorunlarının ortaya çıktığı kaynakta çözülmesi gerektiği anlayışı yerel yönetimlerin bu alandaki sorumluluğunu ve önemini artırmaktadır. Yerel yönetimler özellikle halkın ortak ve yerel gereksinimlerini gideren kamu kuruluşları olduklarından öncelikle yerel düzeyde ortaya çıkan çevre sorunlarının çözümünde etkili ve sorumlu olmaktadırlar.Çalışmada sürdürülebilir kalkınma çerçevesinde Türkiye’deki çevre politikalarına ve yerel yönetimlerin çevre ile ilgili görev, yetki ve sorumluluklarına değinilmekte; yerel yönetim bütçesi çevre vergileri ve çevresel harcamalar açısından incelenmektedir.

Keywords

Çevre Politikaları, Sürdürülebilir Kalkınma, Yerel Yönetimler, Çevre Vergileri, Çevresel Harcamalar

Role of Local Governments in Environmental Policy of Turkey: The Analysis of Local Government Budget

Abstract

The selfish and insensible use of the environment causes problems in the field of environment. As environmental problems adversely affect human life, new environmental policies have been developed. Within the framework of sustainable development and environmental policies, environmental incomes and expenditures have become more crucial. The understanding that environmental problems should be resolved at its primary location increases the responsibility and importance of local authorities. Local governments are primarily responsible and effective in solving the environmental problems that arise at the local level, especially as they are public entities that meet the common and local needs of the people. In the study, the environmental policies in Turkey and the duties, authorities and responsibilities of local governments related to environment are mentioned within the framework of sustainable development; the local government budget is examined in terms of environmental taxes and environmental expenditures

Keywords

Environmental Policies, Sustainable Development, Local Governments, Environmental Taxes, Environmental Expenditures

References

• 2872 sayılı Çevre Kanunu (1983), Tarih: 11/8/1983, Sayı: 18132, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2872.pdf, (05.05.2017).
• 442 sayılı Köy Kanunu (1924), 07.04.1924 tarihli ve 68 sayılı Resmi Gazete, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.442.pdf, (05.05.2017).
• 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu (2004), 23.07.2004 tarihli ve 25531 sayılı Resmi Gazete, (05.05.2017).
• 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu (2005), Kanun No: 5302, Kabul Tarihi: 22.2.2005, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/03/20050304-1.htm, (05.05.2017).
• 5355 sayılı Mahalli İdareler ve Birlik Kanunu (2005), Resmi Gazete, Tarih: 11.06.2005, Sayı: 25842, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5355.pdf, (05.05.2017).
• 5393 sayılı Belediye Kanunu (2005), 13.07.2005 tarihli ve 25874 sayılı Resmi Gazete, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf, (05.05.2017).
• Acar, Fatih ve Aydın, Fazıl (2013), Tüm Yönleri ile Belediye Gelirleri-Vergiler, Harçlar, Ücretler, Katılım Payları, Türkiye Belediyeler Birliği (TBB), Ankara.
• Acar, İbrahim, A. (2006), “Vergilendirmede Tahsis İlkesinin Çevre Vergileri Açısından Değerlendirilmesi”, S.D.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 11, Sayı 1.
• Adams, William M. and Thomas, David H. L. (1993), “Mainstream Sustainable Development:The Challenge Of Putting Theory Into Practice”, Journal of International Development, Vol: 5, No: 6, pp. 591-604.
• Aksu, Ceren (2011), Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre, Güney Ege Kalkınma Ajansı, http://geka.gov.tr/298/analiz-ve-raporlar, (14.04.2017).
• Alagöz, Mehmet (2007), “Sürdürülebilir Kalkınmada Çevre Faktörü: Teorik Bir Bakış”, Akademik Bakış, Sayı:11, Ocak, ss.1-12.
• Altınöz, Buket (2015), “Sürdürülebilir Kalkınma Sürecinde Kamu Bütçesinin Önemi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:30, Sayı:1, ss. 223- 256. Antalya Muratpaşa Belediyesi (2017), http://muratpasa
• bld.gov.tr/haber/27636/3/cevrecikomsukartileherkeskazaniyor, (14.04.2017).
• Bal, Hasan Çebi (2012), Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Çevre Sorunlarıyla Mücadele Aracı Olarak Kirlilik İzinleri Piyasasının Etkinliği, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Commission of the European Communities (2000), Communication from the Commission on the Sixth Environment Action Programme of the EC, Brussels, December.
• Dışişleri Bakanlığı, Yerel Gündem 21, http://www.mfa.gov.tr/yerel-gundem-21.tr.mfa, (20.03.2017).
• Dulupçu, Murat A. (2001), “Sürdürülebilir Kalkınma Politikasına Yönelik Gelişmeler”, Dış Ticaret Dergisi, S.20, Ocak, ss.46-70.
• Dündar, Yılmaz (1997), Sürdürülebilir Yaşam Koşullu Sürdürülebilir Kalkınma, Sürdürülebilir Kalkınmanın Uygulanması, Türkiye Çevre Vakfı Yayını, Ankara.
• EC (European Commission) (2010), Taxation Trends in the European Union (Data for the EU Member States, Iceland and Norway), Luxemburg: Publications Office of the European Union
• Ferhatoğlu, Emrah (2003), “Avrupa Birligi’nde Ortak Çevre Politikası Çerçevesinde Çevre Vergileri”, http://www.emrahferhatoglu.net/index_htm_files/ABCevreVergisi.htm, (20.03.2017). E-Yaklaşım, Sayı:3, Ekim
• Güçlü, Alper (2007), Sürdürülebilir Kalkınma ve Türkiye’nin Çevre Politikaları, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Uluslararası İktisat Bilim Dalı, Ankara.
• Gündüz, İsmail Orçun ve Agun, Hakan Bilge (2013), “Çevre Vergilerinin Yerel Yönetim Düzeyinde Uygulanması: Avrupa Birliği ve Türkiye Uygulaması”, Maliye Finans Yazıları, Yıl: 27, Sayı: 99, Nisan 2013, ss.55-79.
• Gürseler, İ. Güneş (2008), “İnsan Hakları, Çevre, Anayasa”, TBB Dergisi, S.75, ss.199-208.
• İpek, Selçuk ve Engin, Rıdvan (2016), “Belediye Gelirleri İçinde Harcamalara Katılma Paylarının Yeri ve Önemi: Çanakkale Belediyesi Örneği”, Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 28, ss: 467-481.
• Kara, Mustafa ve Görün, Mustafa (2008), “Kırsal Kalkınmada İl Özel İdarelerinin, Köylere Hizmet Götürme Birliklerinin ve İlçe Yönetimlerinin Rolü ve Bazı Uygulamalar”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 13 (1): 411-433.
• Kara, Mustafa ve Palabıyık, Hamit (2007), “5355 sayılı Mahalli İdare Birlikleri Kanunu ve Köy Birlikleri-Toplum Kalkınması İlişkisi”, (Ed.: Hüseyin Özgür ve Muhammet Kösecik), Yerel Yönetimler Üzerine Güncel Yazılar-II, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, ss.25-48.
• Karaca, Coşkun (2011), Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre Dostu Maliye Politikaları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Kargı, Veli ve Yüksel Cihan (2010), “Çevresel Dışsallıklarda Kamu Ekonomisi Çözümleri”, Maliye Dergisi, Sayı: 159, Temmuz-Aralık, ss.183-202.
• Kaya, Yasemin (2011), “Çok Taraflı Çevre Anlaşmalarına Uyum Sorunu ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, S.2, C.16.
• Kayaer, Mesut “Bir Çevre Koruma Aracı Olarak Çevresel Vergilerin, Sübvansiyon ve Teşviklerin ve Dış Yardımların Kullanılması”, Vergi Siyaseti, Azerbaycan’ın Vergi Jurnalı, 1/2013, ss.129-142, http://vergijurnali.az/upload/File/jurnal1-2013part5.pdf, (20.03.2017).
• Kayapınar, Erdal Y. (2006), Ulusal Çevre Stratejisi Eylem Planı, Ankara, www.undp.org/content/dam/turkey/docs/pressreleases/1A-UCEPSUNU1.ppt, (20.03.2017).
• Kızılboğa, Ruveyda ve Batal Salih (2012), “Türkiye’de Çevre Sorunlarının Çözümünde Yerel Yönetimlerin Rolü ve Önemi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 20, ss. 191-212. Maliye Bakanlığı Muhasebat https://www.muhasebat.gov.tr/portal/anasayfa, (20.05.2017). Genel Müdürlüğü (2017)
• Marın, Mehmet C. ve Yıldırım, Uğur (2004), Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar, Beta Yayınları, İstanbul.
• Mutlu, Ayşegül (2002), Çevre Ekonomisi Politikalar Uygulamalar ve Türkiye, İstanbul: Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi, Yayın No: 15.
• Mutlu, Ayşegül (2006), “Küresel Kamusal Mallar Bağlamında Sağlık Hizmetleri ve Çevre Kirlenmesi: Üretim, Finansman ve Yönetim Sorunları”, 21.Türkiye Maliye Sempozyumu: Kamu Maliyesinde Güncel Gelişmeler, Lara/Antalya, 10-14 Mayıs.
• OECD (1991), Environmental Policy: How to Apply Economic Instruments, Paris.
• Öz, Ersan ve Kaplan, Ersin (2005), “Türk Mali Sisteminin Yeniden Yapılandırılması”, Türk İdare Dergisi, Sayı:446, Mart.
• Özdemir, Biltekin (2009), “Küresel Kirlenme Sürdürülebilir Ekonomik Büyüme ve Çevre Vergileri”, Maliye Dergisi, Sayı:156, Ocak-Haziran, ss. 1-36.
• Öztaş, Cemal ve Zengin, Eyüp (2008), “Yerel Yönetimler ve Çevre”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Sosyal Siyaset Konferansları, 54. Kitap, İstanbul, ss.182-200.
• Sencar, Pelin (2007), Türkiye’de Çevre Koruma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Edirne.
• Shearlock, Chris, James, P. and Philips, J. (2000), “Regional Sustainable Development: Are the New Regional Development Agencies Armed with the Information They Require?”, Sustainable Development, Volume:8, Issue:2, pp. 79-88.
• Tarlabaşı, Işıl K. (2007), European Union As a Global Environmental Actor in Search for Sustainable Development with Special Reference to Global Climate Change, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Avrupa Birliği Enstitüsü Avrupa Birliği Siyaseti ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, İstanbul.
• Toprak, Düriye (2006), “Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Çevre Politikaları ve Mali Araçlar”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), ss.146- 169.
• Toprak, Düriye (2008), “5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 24 Ocak 1980 Kararları Işığında Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.13, S.2, ss.313-333.
• Turner, Graham M. (2008), A Comparison of the Limits to Growth with 30 Years of Reality, Elsevier, Global Environmental Change, Volume:18, Issue:3, August, Pages: 397-411.
• TÜİK (2015), Haber Bülteni, Çevresel İstihdam, Gelir ve Harcama İstatistikleri 2014, Sayı: 18745, Aralık. TÜİK, 2017a, http://www.tuik.gov.tr/Start.do;jsessionid=6z00ZZch25fF6fJMkhDH38s2Z1jSZVLdvl hyrP1L6mD792WhkV2l -1250791250, (20.05.2017). TÜİK, 2017b, Çevre İstatistikleri
• http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1019, (20.05.2017).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982), Kanun No:2709, Kabul Tarihi:7.11.1982, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa82.htm, (20.05.2017).
• Uçak, Sefer ve Usupbeyli, Akın (2013), “Sürdürülebilir Kalkınmada Karbondioksit Emisyonları Büyüme İlişkisi: Brics Ülkeleri ve Türkiye”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 5, No 2, ss.492-504.
• Ulusoy, Ahmet ve Akdemir, Tekin (2009), “Yerel Yönetimler ve Mali Özerklik: Türkiye ve OECD Ülkelerinin Karşılaştırmalı Analizi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:12, Sayı:21 Haziran, ss.259-287.
• UN (1987), Report of the World Commission on Environment and Development: “Our Common Future”, Development and International Economic Co-Operation: Environment, pp.1- 187, (15.03.2017).
• UN (1992a), Report of the United Nations Conference on Environment and Development, Annex-I http://www.un.org/documents/ga/conf151/aconf15126-1annex1.htm, (15.03.2017). Declaration on Environment and Development, UN (1992b), Sustainable Development, Agenda 21, https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/Agenda21.pdf, (15.03.2017).
• Yaylalı, Betül (2009), Sürdürülebilir Kalkınma Sürecinde İklim Değişikliği, Diğer Çevre Sorunlarıyla Etkileşimi ve Türkiye Analizi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Çevre Anabilim Dalı, Ankara.
• Yıldırım, Uğur ve Öner, Şerif (2003), “Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımının Türkiye’ye Yansımaları: GAP’ta Sürdürülebilir Kalkınma ve Yerel Gündem 21”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 12, Sayı 4, Ekim, ss.6-27.
• Yoğurtçuoğlu, Tülin N. (1999), Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı, 2. Ulusal Kentsel Altyapı Sempozyumu: Bildiriler Kitabı, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, 18-20 Kasım, Adana.
• Yüksek, Murat (2010), Sürdürülebilir Kalkınma ve Türkiye’de Çevre Politikaları, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Gaziantep.