HAZF KAVRAMININ KUR'ÂN VE ARAB DİLİ AÇISINDAN TAHLİLİ

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 2, 25 - 44, 01.12.2019

Abdullah Kuşçuoğlu

Öz

Arap belâgatı meânî konularından biri olan hazf, gözetilen gayeye bağlı olarak kelime ve cümle eksiltmesi şeklinde gerçekleşir. Kur'an ve Arap dili hazf konusu için birçok örneklerin sunulduğu alan olarak kaynak durumundadır. İbareyi vecîz kılıp gereksiz uzatmalardan arındıran, karîneye dayanarak yapılan hazf, muhâtabın düşünce dünyasını, his ve aklını harekete geçirmektedir. Mütekellime az sözle çok şeyler aktarması olanağını sağlayan hazf, mahzûf olan şeyi mezkûr hale dönüştürmüş olmaktadır. Hazf kelime veya cümleden bir veya birden çok unsurun atılması olarak tanımlanabilir. Karînenin mevcut olup olmamasına bağlı olarak başvurulabilen i’câz için önemli bir seçenek olarak ortaya çıkar. Hazf mütekellimin tercihi, dış ortam ve dilbilgisi gibi sebeplerden dolayı gerçekleşebilir. Hazf, i’câzı te’min etmek, boş sözlerden kaçınmak, umum bildirmek, cümleler arası uyumu sağlamak, sözü etkin sunmak gibi amaçlarla yapılır. Makalede yeminler, emirler, soru cümleleri v.b. ile hazf’in nasıl yapıldığı, şartlarının neler olduğu, bu konu hakkında farklı görüşler ele alınarak örnekler vasıtasıyla açıklanmıştır

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Belagat, Kur’ân, Hazf, Beyân

The Analysis of Hazf Deletion in The Context of The Arabic Language

Öz

Hazf is a part of the Balagha eloquence of the discipline of meaning in the Arabic language which comes into play when a word or a sentence is eliminated in accordance with its objective. The Quran and the Arabic language are fair sources of examples of hazf deletion . Presumptively eliminating the unnecessary terms from the sentences, hazf triggers the thought process, the feelings and the mind of the respondent; aids the speaker to express more meaningwith less words and therefore the hidden meaning is mentioned. Hazf can be defined as removing one or more elements from a word or a sentence. Depending on whether the presumption is existing or not, it becomes an important option for being succinct. Hazf can be made by the choice of the speaker, his/her knowledge of grammar or the outer environment. Hazf is done to be succinct, to avoid unnecessary words, to give the whole statement by providing harmony between sentences and presenting the word effectively. In this paper, we will demonstrate how hafz is done with examples such as oaths, imperatives, questions etc.; what the conditions are and what the doctrine of scholars are of this particular subject.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Oratory, Quran, Hafz, Statement.

Kaynakça

• Avnî, Hâmid, el-Minhâcu’l Vâzıh li’l-Belâgati, el-Mektebetu’l-Ezheriyyeti li’t-Turâs, Mısır, Trs.
• Beramu, Ebû Şuayb, Zâhiretu’l-Hazf fi’n Nahvi’l-Arabi Muhaveletu’n-li’l- Fehm, Alemu’l- Kutup, Kuveyt, 2006.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali, es-Sunenu'l-Kubrâ, Thk. Muhammed Abdulkâdir Ata, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Lübnân, Beyrût, 2003.
• Beyzâvî, Nâsuruddîn Ebû Said, Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl, Thk. Muhammed Abdurrahmân el-Mer’âşilî, Dâru İhyâu't-Turâsi'l-Arabî, Beyrût, 1997.
• Cürcânî, Abdulkâhir, Delâilu'l-İcâz, thk. Mahmûd Muhammed Şâkir, Dâru'l-Medenî, Cidde, 1992.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b Ali, el-Bahru'l-Muhit fi't-Tefsîr, Thk. Sıtkı Muhammed Cemîl, Dâru'l- Fikr, Beyrût, 1999.
• Ebu’l Hafs, Sirâceddîn Amr b. Ali, el-Lubâb fî Ulumi’l-Kitâb, thk. Âdıl Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed, Muavvid, Dâru’l Kutubi’l-İlmiyye, Lübnan, 1998.
• Hamûde, Tâhir Süleymân, Zâhiretu’l-Hazf fi’l-Luğati’l-Arabiyyeti, Dâru’l-Câmiiyyeti, 1988, Trs.
• Handâvî, İbrâhîm Sâlih, ez-Zârurâtu’ş-Şi’riyyetu va Mefhûmihâ Leda’n-Nahviyyîne Dirâsetun alâ Elfiyeti İbn Mâlik, Câmiatu’l-İslâmiyyeti, Medine, 2001.
• Hatipoğlu, Vecibe, Türkçenin Söz Dizimi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Basımevi, Ankara, 1982.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, ed-Dâru’t-Tunusiyyeti, Tûnus, 1984.
• İbn Cinnî, Ebu’l Feth Osmân, el-Hasâis, el-Hey’etu’l-Misriyyetu’l-Ammeti Li’l-Kitâb, 4. Baskı, Mısır, Trs.
• İbn Hişâm, Abdullah b. Yûsuf, Muğni'l-Lebîb An Kutubi'l-Eârib, Thk. Mâzin el-Mübârek ve Muhammed Ali Hamdallâh, Dâru'l-Fikr, Dimeşk, 1985.
• --------------Muğni’l-Lebîb An Kutubi’l-Eârib, thk. Abdullatîf Mahmûd el-Hatîb, Dâru’t- Turâsi’l-Arabî, Kuveyt, 2000.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Murim Ebu’l-Fazl Cemâleddîn, Lisânu’l-Arab, Dâru’s Sadr, Lübnân, 1993.
• İbnu’l-Esîr, Nasrullah b. Muhammed b. Muhammed, el-Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtibi ve’ş- Şâir, Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, el-Mektebetu’l-Asriyyeti Li’t- Tibâati ve’n-Neşr, Beyrût, 1999.
• İmâm Buhârî, Sahîhu'l-Buhârî, el-Mektebetu't-Tevfikiyye, Mısır, Trs.
• Kurtubî, İbn-i Medâ, er-Reddu Ale'n-Nuhât, thk. Şevkî Dâyf, Dâru'l-Fikri'l-Arabî, Kâhire, 1948.
• Maverdî, Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed, en-Nuketu ve'l-Uyûn, thk. es- Seyyîd İbn-i Maksûd b. Abdurrahîm, Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, Lübnân, Beyrût, Trs.
• Mecmeu’l-Lugati’l-Arabiyyeti, Komisyon, el-Mu’cemu’l-Vas’it, Dâru’d-Da’va, Mısır, Trs.
• Meydânî, Abdurrahmân b. Hasan, el-Belagatu’l-Arabiyyetu, Dâru’l-Kalem, Beyrût, 1996.
• Râcihî, Abduh, et-Tatbiku’n-Nahvî, Mektebetu’l-Meârif Li’n-Neşr Va’t-Tevzî, Byy. 1999.
• Samarrâî, Fâdıl Sâlih, Belâgatu'l-Kelimeti fi't-Ta'biri'l-Kur'anî, Şeriketu'l-Atike lî Sinâati'l- Kitâb, Kâhire, 2006.
• Seâlebî, Abdulmelîk b. Muhammed, Fıkhu'l-Luğa ve Sirru'l-Arabiyye, Thk. Abdurrâzık el- Mehdî, İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Byy. 2002.
• Sîbeveyh, Amr b. Osmân b. Kanber, el-Kitab, Thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn, Mektebetu’l-Hancî, Kahire, 1988.
• Suheylî, Ebu’l-Kâsım, Netâicu’l Fikr Fi’n-Nahv, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1992.
• Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr, el-Muzhir fî Ulumi'l-Luğati ve Envâihâ, Thk. Fuâd Ali Mansûr, Dâru'l- Kutubi'l-İlmiyye, Beyrût, 1998.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr b. Yezîd, Câmiu'l-Beyân fî Te'vîli'l-Kur'ân, Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Müessesetu'r-Risâle, Byy. 2000.
• Teftazânî, Mes’ûd b. Ömer, Muhtasâru’l-Meânî, Üçler Matbaası, İstanbul, 1977.
• Vâhidî, Ali b. Ahmed b. Muhammed, Esbâbu'n-Nuzûl, Dâru'l-Menâr, Kâhire, 2001.
• Yûnus, Hamş Halef Muhammed, el-Hazfu fi'l-Luğati'l-Arabiyye, Mecelletu Ebhâsu'l- Kulliyeti't-Terbiyeti'l-Esâsiyye, Byy. Trs.
• Yûsî, el-Hasan b. Mes’ûd b. Muhammed Ebû’l Ali, Zehru’l-Ekem fi’l-Emsâli ve’l-Hikem, Thk. Muhammed Hacî ve Muhammed Ahder, eş-Şeriketu’l-Cedîdetu, Mağrib, 1981.
• --------------Zâhiretu’l-Hazf fi Dersi’l-Luğavî, ed-Dâru’l-Câmiiyyeti, İskenderiyye, Byy. Trs.
• Zebidî, Muhammed b. Muhammed Ebu’l Feyz, Tacu’l-Arûs Mi’n-Cevâhiri’l-Kâmûs, Dâru’l- Hidâye, Byy. Trs.
• Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Mahmûd, el-Keşşâf an Hakâiki Ğevâmidi't-Tenzîl, Dâru'l-Kutubi'l- Arabî, Beyrût, 1986.
• --------------Esâsu’l-Belaga, thk. Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sud, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Byy. 1998.
• Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Abdullah, el-Burhân Fî Ulumi’l-Kur’ân, Thk. Muhammed Ebu’l-Fazl ve İbrâhîm Mektebetu Dâru’t-Turâs, Mısır, Tr.