TÜRKLERDE AGAÇLA iLGiLi iNANlŞLAR VE BUNLARA BAGLI KÜLTLER

Yıl 2004, Cilt: 9 Sayı: 2, 0 - 0, 30.12.2004

Ramazan Işık

Öz

Biz, bu çalışmamızda en eski devirlerden itibaren Türkler arasında var olduğu
tespit edilen kutsal ağaç ve ağaç kültü ile ilgili inanış ve uygulamaları incelemeye çalışacağız.
Erken dönemlerden itibaren, Orta Asya'dan Anadolu'ya kadar Türkler arasında
var olduğu görülen kutsal ağaç inanışı ile ilgili pratikler benzerlikler göstermektedir.
Ayrıca, kutsal ağaç inanışının görüldüğü her yerde ağaç-evliya ilişkisine de rastlanı
lmaktadır. Günümüzde Anadolu'da kutsal kabul edilen bu tür ağaçların yanında evliya
mezarlannın veya türbelerinin bulunması bu inanışın bir sonucudur. Bu anlamda,
günümüzde türbelerin ve tekkelerin yanlannda bulunan ulu ağaçların kutsal kabul edilerek
çaput bağlanması fenomeninin eski Türklerdeki ağaç kültü ve buna bağlı inanışların
bakiyesinden başka bir şey değildir.

Anahtar Kelimeler

Türk inanışı, kült, ağaç kültü

Kaynakça

• ALTINTAŞ Ayten, "Eski Türk Kültüründe Hayat Ağacı ve Ölümsüzlük Otu", Türk DünyasıAraştmnalan Dergisi, Aralık 87, S. 51, İstanbul !987.
• AL TUNDAÖ Şinasi, "Osman Gazi", İslam Ansiklopedisi XIV, Milli Eğitim Basımevi, İstanbull950.
• ARSAL S. Maksudi, Tiirk Tarihi ve Hukuk I, İstanbul 1947.
• A YDlN Mehmet. :'Mut Bölgesinde Yaşayan Halk inançları", IV. M{/fet!er Arası Türk HalkKiiltiirii Kongrest'Bildirileri (Gelenek, Gö/'elıek, İnanç/m) IV, Kültür Bakanlığı Yayınları,Ankara 1992.
• SANARLI N. Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul 1987.
• ELiADE Mircea, Le Clıamanisme Et Les Teclıniques Archaiques de Extase, Payot, Paris1951.
• ---------------, "Orta Asya ve Kuzey Kavimlerinde Semavi Tanrılar", (traite d'histoire desReligions, Paris 1974), Ter. Harun Güngör, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,Kayseri- 1984.
• --------------,Kutsal ve Dindışı, (Ter. M. Ali Kılıçbay), Ankara 1991.
• ------------:--, İnıge/er ve Simgeler, (Ter. M. Ali Kılıçbay), Ankara-1992.
• ERGiN Muharrem, Dede Korkut Kitabı, İstanbul 1986.
• --------------, Orhun Abideleri, İstanbul 1992.
• ESiN Emel, Ötiiken Yış ( Türk Sanatmda Ağaçh Dağ Hakkmda Notlar), Atsız Armağanı,İstanbul 1976.
• --------------, Tiirk Kozmo/ojisi (İlk Devir Üzerine Araştırma/an), İstanbul !979.
• GÖKALP Ziya, Tiirk Uygarlığı Tarihi (Haz: Yusuf Çotuk Söken), İstanbul I 991.
• GÜNGÖR Harun, "Süryani Kaynaklanna Göre Türklerin Menşei, Dini inanış ve Adetleri",Tiirk Dünyası Araştımıalan Dergisi, Ayrı Basım, S. 40, İstanbull986.
• --------------,"Orta Asya'da Mani Dininin Yayılması ve Türk Kültürüne Etkisi", Tiirk DünyasıAraştırmaları Dergisi, Ekim 89, S. 62, İstanbul 1989.
• --------------, "Manihaizm", Erciyes Üniversitesi, İlahiyat Fakiiliesi Dergisi, Ayrı Basım,Kayseri 1989.
• GÜNGÖR Harun-ARGUNŞAH M., Gagauz Türkleri, Ankara 1991.
• --------------, "Göktürk Kitabeleri ve Uygıır Metinlerinin insani Değer ve Hukuk Açısmdanineelemnesi ", Türklerde insani Değerler ve İnsan Hakları (Başlangıçtan Giiniimüze Ka dm) I,İstanbul ı 992.
• HAR VA Uno, Les Representat.ion Religiuses des Peuples Altaiques (Trad. Par Jean-LoiıisPen·et.), Gallimard, Paris ı 959.
• İNAN A. Kadir, Tarihte ve Bugün Şanıanizm (Materyaller ve Araştirmalar), Ankara- ı 986.
• • --------------,Makaleler ve incelemeler, istanbul ı 987.
• --------------, Makaleler ve İncelemeler ll, Ankara 1 991.
• KAFESOGLU İbrahim, Tiirk Bozkır Kiiltiirii, Ankara ı 987.
• KALAFAT Yaşar, Doğu Anadolu'da Eski Tiirk İnanç/arımn İz/eri, Ankara ı 990.
• OCAK A. yaşar, Bektaşi Menakıbname/erinde İslam Öncesi İnanç Mot((leri, İstanbul ı 983.
• OYMAK İskender, Malatya ve Çeııresinde Ziyaret ve Ziyaret Yerleri, Malatya 2002
• ÖGEL Bahattin, Tiirk Mito/ojisi, Ankara 1 97ı.
• --------------, Tiirk Mito/ojisi ll, İstanbul 1971.
• --------------, Türklerde Devlet Anlayışı, Ankara ı 982.
• -------------,Dünden Bugüne Türk Kiiltüriinün Gelişme Çağ/arı, İstanbul ı 988.
• ÖZEN Kutlu, 'Doğu Anadolu'da Eski Türk inançlannın izleri', Tiirk Dünyası AraştırmalarıDergisi, Nisan 90, S. 65, İstanbul 1991.
• RADLOFF W., Sibilya 'dan Il, (Ter. A. Temir), istanbul ı 956.
• RASONYI L., Dünya Tarihinde Türk/ük, Ankara ı 942.
• SA YIM Huzeyfe, Muhtelif Dinlerde Yaratılış Olayı, (Basılmamış Doktora Tezi), ErciyesÜniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Kayseri 1993.
• SEPETÇiOÖLU M. Necati, Karşılaştırmalı Türk Destan/arı, İstanbul 1990.
• T ANYU Hikmet, Türklerin Dini Tarihçesi, istanbul ı 978.
• --------------, İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı inancı, İstanbul ı 986.
• TÜMER Günay-Küçük Abdurrahman, Dinler Tarihi, Ankara ı 988.