ERMENi KiMLiGiNiN iNŞASlNDA KiLiSENiN ROLü

Yıl 2008, Cilt: 13 Sayı: 1, 0 - 0, 30.06.2008

Davut Kılıç

Öz

Ermeni tarihinin ilk dönemi üzerinde-çalışan bütün araştırmacıların kabul ettiği
şekliyle .Hıristiyanlığa geçmezden önce Part kültürünün, Ermeni toplumu üzerindeki
etkisi Sasaniler ile Ermeniler arasında müşterek bir din olan Zerdüştlükten
kaynaklanır. Ermenilerin arasına Hıristiyanlığın girmesi, onlan yavaş yavaş
Zerdüştlükten uzaklaştırdı. Ermenistan'da eski Zerdüşt mabetierinin toprakları, yeni
Hıristiyan kiliselerine devredildi ve her tarafa tahta haçlar dikildi. Aziz Kirkor, başta
Kral Tirdat olmak üzere birkaç yabancı din adamının da desteğini alarak bölgedeki
ahalinin büyük bir kesimine Hıristiyanlığı öğretti. Böylece Parttı Kirkor, Ermenistan
bölgesinde ki, farklı etnik unsurlara mensup insanları, Hıristiyanlık ortak paydası
altında cemaat hüviyetine kavuşturdu.
Ermeni Kilisesinin, Kalkeden kararlarına karşı çıkmasında Greklere ve Romatılara
. karşı ulusal ve dini bağımsızlıklarını koruma kaygısı, belirleyici bir etken oldu. Bu
kararların politik sonuçları çok ötelere uzandı. Kayseri'den kopuşa Kalkeden'un
reddinin de eklenmesiyle Ermeni Kilisesi dini açıdan tecritte kalmasına neden oldu.
Onun ilk iman esaslarını kıskançlıkla koruması, Ermeni Kilisesi etrafında oluşan
Gregoryen Hıristiyanlığın daha da şekillenmesine sebep olduğu gibi dini kültür
otonemisine kavuşmasını da sağladı.

Anahtar Kelimeler

Zerdüştlük, Aziz Kirkor, Ermeni Kilisesi, Ermeni Alfabesi, Ortodoks Kilisesi

The Contribution of the Church to the Consturction of the Armenian Church

Öz

Kaynakça

• ABÜ'L-FARAÇ, Gregory, Abıi '1-Faraç Tarihi I, (nşr. R. Doğru!), Ankara 1987.
• ARPEE, Leon, Armenian Awakening (A History of the Annenian Church, 1820-1860), Chicago 1909.
• ____,, A History ofA rmenian Christianity, (from the Beginning to Our Own Time), New York 1946.
• ARTİNİAN, Vartan, Osmanlı Devleti'nde Ermeni Anayasası'nın Doğuşu 1839-1863, (nşr. ZUlal Kılıç), İstanbul 2004.
• A TİY A, Aziz S., A Hist01y of East em Christianitiy, London 1968.
• A YDlN, Mehmet, "Hıristiyanlıkta Tes! is Doktrini ve Hıristiyan İ'tizalleri", İslam İli~leri Enstitüsü Dergisi, S:5, (Ankara ı 982).
• ____ ,Ansiklopedik Dinler Sözlüğü, Konya 2005.
• BASMACIYAN, Krikor Hagop, Şarkta Toplumsal ve Dinsel Hayat, (nşr. A. Yılmaz), İstanbul 2005.
• CÖHCE, Salim, "Ermenilerin Kimliği Hakkında Bir Değerlendirme", Yakın Tarihimizde Kars ve Doğu Anadolu S~mpozyumu, Ankara 1992.
• CURZON, Robert, Arnıenia: (a Year at Erzeroom, and the Frontiers of Russia, Turkey and Persia), New York ı 854.
• DABAGYAN, Levon Panos, Türkiye Ermenileri Tarihi, İstanbul 2003.
• DAUVİLİİER, J., HistoiJ·e et Institutions des Eglises Orientales au ıHoyen Age, London 1983.
• DWİGHT, H. G. 0., Christianity in Turkey: (a Narrative of the Protestant Rieformation in the Annenian Church), London 1854.
• ERÇıKAN, Atıf, Tarihte Türk-Emır:ni Münasebetleri, Ankara ı949.
• FORTESCUE, Adrian,_The Orthodox Eastem Church, London 191 I.
• GAZİGİRA YA. Alper, Ermeni Terörünün Kaynakları, İstanbul ı982.
• GROUSSET, Rene, Başlangıcından 1071 'e Ermeni/erin Tarihi, (nşr. Sosi Dalonoğlu), İstanbul 2005.
• GÜNDÜZ, Şinasi, Din ve İnanç Sözlüğü, Ankara 1998. GÜRÜN, Kamuran, Ermeni Dosyası, (Beşinci baskı), B.y.y. 2001.
• HANÇERLİOGLU, Orhan, Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul 2004.
• HAYES, E. R., U1ja Akademisi, (nşr. Y. Günenç), İstanbul 2002.
• htlp:ll:www.agos.com.tr/trlbayramlar.htm, (22.11.2005).
• http://ıvww.nıinidev.comlkulturlerlkulturler _ermeni_bayram.asp, (22. ı 1.2005).
• KARABEKiR, Kazım, Ermeni Dosyası, (nşr. F. Özerengi n), İstanbul 1994.
• KAŞGARLI Mehlika Aktok, Kilikya Tabi Ermeni Baron/uğunun Tarihi, Ankara ı 990.
• KILIÇ, Davut, Osmanlı Ermenileri Arasında Dini ve Siyasi Mücadeleler, Ankara 2006.
• KIRZIOGLU, M. Fahrettin, Kars Tarihi I, İstanbul 1953.