Praise And Thanksgiving And The Relationship Between Them In The Light Of The Linguistic Lexicon And The Holy Qur’an

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 1, 99 - 117, 30.06.2022

Ola Hassansayedalı

Öz

This research aims to determine what is meant by the terms Praise and thanksgiving the difference between them, and the relationship that brings them together in the light of Arabic dictionaries and the Holy Qur’an. This research also aims to show the extent to which the relationship between praise and thanksgiving has been affected by the transition from the limited linguistic framework to the horizons of the Holy Qur’an. This research is based on a combination of induction, analysis and conclusion. Among the most important findings of the research are the following: First- Praise and thanksgiving are not synonymous linguistically or idiomatically. Second- The relationship between Praise and thanksgiving in linguistic dictionaries is about generality and particularity relationship; and it is the same in the Holy Qur’an, but that relationship has revolved in linguistic dictionaries in a limited horizon. However, when I studied the difference from Quranic perspective, I found a wider range of differences, not limited by time or place and the aspects of that relationship multiplied. Third- Praise (to Allah Almighty) is for the blessings He has bestowed upon us, and for the attributes of perfection with which He has been characterized. As for thanksgiving, it is only for the blessing.

Anahtar Kelimeler

Linguistics, Linguistic differences, Praise, Thanksgiving, Praise and Thanksgiving time and place

Arapça Sözlükler ve Kurân-ı Kerîm Işığında Hamd-Şükür Kavramları ve Aralarındaki İlişki

Öz

Bu araştırmanın amacı hamd - şükür kavramlarının manalarını, farkını, Arapça sözlüklerin ve Kur'ân-ı Kerîm'n ışığında aralarında ne tür bir ilişkinin bulunduğunu, bu ilişkinin sözlük bilgisi sınırlarında çıkıp Kur'ân-ı Kerîm'in derin anlamları içine girdiğinde ne boyutta değişikliklere uğradığını göstermektir. Çalışmada bilimsel araştırma, analiz ve sentez yöntemleri kullanılarak şu temel sonuçlara ulaşılmıştır. Bunlardan birincisi, hamd - şükür kavramlarının ne dil ne de kavramsal boyutta eş anlamlı olmadığıdır. İkincisi, hem sözlüklerde hem de Kur'ân-ı Kerîm'de hamd - şükür ilişkisi umum-husus ilişkisi olarak ele alınmıştır. Ancak sözlükler konuyu çok dar çerçevede ele alırken Kur'ân-ı Kerîm zaman ve mekân sınırlarını aşan bir tarazda çok geniş boyutlara taşımıştır. Üçüncüsü, hamd nimetlerin ötesinde Allah'a yapılan ve onun kemal sıfatlarıyla ilişkili bir övgüdür. Şükür ise sadece nimetler karşılığında yapılan bir teşekkürdür. Dördüncüsü, şükür hem söz hem de fiille olurken hamd sadece sözle olur. Beşincisi, sözlükler hamd kelimesini hem Allah'a hem de diğer varlıklara yönelik kullanırken Kur'an-ı Kerîm onu sadece Allah Teâlâ'ya hâs kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dilbilim, Dil farklılıkları, Hamd, Şükür, Hamd ve Şükrün zamanı ve mekânı

الْحَمْدُ والشُّكْرُ وَالْعَلَاقَةُ بَيْنَهُمَا في ضَوْءِ الْمَعَاجِمِ اللُّغَوِيَّةِ وَالْقُرْآنِ الْكَرِيمِ

Öz

يَهدفُ هذا البحث إلى الوقوفِ على الْمُرادِ مِنْ مُصْطَلَحَيِّ (الحَمْد) و(الشُّكْر)، وبَيَانِ الفَرْقِ بينهما، ومَعْرِفَةِ العلاقة التي تَجْمَعُهُما في ضَوْءِ الْمَعَاجِمِ اللُّغَوِيَّةِ والقُرْآنِ الكريم. كما يهدفُ إلى بَيَانِ مَدَى تَأَثُّرِ العَلاقةِ بينَ الْحَمدِ والشُّكرِ بِالانتقالِ مِنْ مَحْدُودِيَّةِ الإِطارِ اللُّغَوِيِّ إلى آفاقِ القُرْآنِ الكريم. وقد قام هذا البحث على الجمع بين الاستقراء والتحليل والاستنتاج، ومِنْ أهم النتائج التي تَوَصَّلَ إليها البحث ما يَلِي: أولا- الحَمْدُ والشُّكْرُ ليسا مترادفين لغةً واصطلاحا. ثانيا- العلاقة بين الحمد والشكر في المعاجم اللغوية علاقة عموم وخصوص، وهي كذلكَ في القرآن الكريم، لكنَّ تلك العلاقة قد دارتْ في المعاجم اللغوية في فَلَكٍ ضيِّق، وعندما خرجتْ منه إلى القرآنِ الكريم انطلقتْ في عالَمٍ خصبٍ فسيح لا يَحُدُّهُ زمان ولا مكان؛ فتضاعفتْ أوجه تلك العلاقة. ثالثا- الحمدُ (لِلهِ تعالى) يكونُ على ما أسْدَاهُ مِنَ النِّعَمِ، وعلَى ما اتَّصَفَ بِهِ مِنْ صِفاتِ الكَمال، وأمَّا الشُّكرُ فلا يكونُ إلَّا على النِّعْمَةِ. رابعا- إنَّ الشُّكرَ يكونُ بِالْقَوْلِ والفِعْلِ، أمَّا الْحَمْد فلا يكونُ إلَّا بِالْقَوْلِ. خامسا- صَرْفُ الحمد في المعاجم العربية إلى الله تعالى وإلى غيره من الْخَلْقِ، أمَّا في القرآن الكريم فإنَّ الحمدَ لم يُصْرَفْ إلَّا إلى اللهِ عزَّ وجلَّ.

Anahtar Kelimeler

عِلْمُ اللُّغَةِ, الفُرُوقُ اللُّغَوِيَّة, الْحَمْد, الشُّكْر, زمان ومكان الحمد والشكر

Kaynakça

• Âmidî, Ebu’l-Kâsım el-Hasen b. Bişr. el-Müe’llefü ve’l-Muhtelifü fî Esmâi’ş-Şu‘ârâ’i ve Künâhüm ve Elkâbühüm ve Ensâbühüm ve B‘adu Şi‘rihim. thk. Freitz Krenkow. Beyrut: Dâru’l-Ciyl, 1991.
• Beğavî, el-Hüseyn b. Mesut b. Muhammed. Me‘âlimü’t-Tenzîl fî Tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzak el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1999.
• Beydavî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî, Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1997.
• Buhâri, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmâîl, Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Zühery b. Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavkı’n-Necde, 2001.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. Es-Sıhâh Tâcu’l-Luga ve Sıhâhu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafur Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlim li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1987.
• Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdu’l-Müyesser fî ‘İlmi’t-Tefsîr. thk. Abdurrezzak el-Mehdî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Arabî, 2001.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-‘Eş‘ab b. İshâk b. Beşîr el-Ezdî. Süneni Ebû Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, ts.
• El-Buhârî, Ebû Abdullah b. İsmâîl b. İbrâhîm b. el-Muğîre. el-Edebü’l-Müfred. thk. Muhammed Fu’âd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 3. Basım,1989.
• Ezher Üniversitesi Araştırma Komisyonu. el-Vasît li’l-Kur’âni’l-Kerîm. 10 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-‘Âmme li Şü’ûni’l-‘Emîriyye, ts.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-Herevî. Tehzîbu’l-Luga. thk. Muhammed ‘Ivad. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2001.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsu’l-Muhît. Beyrut: Mü’essesetü’r-Risâle, 8. Basım, 2005.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdurrahman el-Ferâhîdî. el-‘Ayn. thk. Mehdi Mahzûmî- İbrâhîm es-Semerrâî. 8 Cilt. b.y.: Dûru’l-Hilâl, ts.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen. Cemheretü’l-Luga. thk. Remzi Münîr Ba‘lebekkî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlim li’l-Melâyîn, 1987.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah bin Muhammed bin İbrahim bin Osman. el-Kitâbu’l-Musannef fi’l-‘Ehâdîs ve’l-‘Âsâr. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1988.
• İbn Fâris, Ahmed b. Zekeriyyâ. Mu‘cemu Makâyîsi’l-Luga. thk. Abdusselam Hârûn. 6 Cilt. b.y.: Daru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. Thk. Şuayb el-Arnavûd vd. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İsmâîl b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. thk. Sâmî b. Muhammed Sellâme. 8 Cilt. b.y.: Daru Tayyibe, 2. Basım, 1999.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sader, 3. Basım, 1993.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. el-Menî‘ el-Hâşimî. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sader, 1968.
• İbn Sikkît, Ebû Yûsuf Yakûb b. İshâk. el-Kenzü’l-Lugavî fi’l-Leseni’l-‘Arabî. thk. August Hefnel. Kâhire: Mektebetü’l-Mütenebbî, ts.
• İsfehânî, er-Râgıp Ebu’l-Kâsım el-Hüseyn b. Muhammed. Tefsîru’r-Râgıp el-İsfehânî. 2 Cilt. Tanta Üniversitesi: Edebiyat Fakültesi Baskısı, 1999.
• Kurtubî, Şemsü’d-Dîn Abdullan Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Burdûnî- İbrâhîm ‘Atfîş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Kuşeyrî, Abdulkerîm b. Hevâzin b. Abdülmelik. Letâ’ifü’l-İşrârât- Tefsîru’l-Kuşeyrî-. thk. İbrâhîm el-Besyûnî. 3 Cilt. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-‘Âmme li’l-Kütüb, 3. Basım, ts.
• Muhammed Fu’âd Abdulbâki. el-Mu‘cemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1944.
• Mukâtil b. Süleyman, İbn Beşîr Ebu’l-Hasen. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmud Şahhâte. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2002.
• Nisâbûrî, el-Hâkim Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Muhammed. el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhâyn. thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1990.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdulkadir. Muhtâru’s-Sıhâh. thk. Yûsuf eş-Şeyh Muhammed. Beyrut: el-Mektebetü’l-Mısriyye, 5. Basım, 1999.
• Şevkânî, Muhammed b. Alî b. Muhammed b. Abdullah. Fethu’l-Kadîr. 6 Cilt. Şam: Dâru İbn Kesîr, 1993.
• Taberî, Ebû Câfer b. Cerîr b. Yezîd. Câmiu‘’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. b.y.: Mü’essesetü’r-Rîsâle, 2000.
• Tusterî, Sehl b. Abdullan b. Yûnus b. Rafî‘. Tefsîru’t-Tusterî. thk. Muhammed Bâsil ‘Uyûnü’s-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 2002.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed. el-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. 6 Cilt. Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye, ts.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrezzâk. Tâcu’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. 40 Cilt. b.y.: Dâru’l-Hidâye, ts.
• Ziriklî, Hayru’d-Dîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris, el-‘Alâm. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-‘İlim li'l-Melâyîn, 5. Basım, 2002.