Kur’an Çerçevesinde Zıtlık (التضاد) İlişkileri

Yıl 2024, Cilt: 29 Sayı: 1, 21 - 32, 30.06.2024

Gülhan Türk

Öz

Zıtlığı, doğal bir fenomen olarak insanlarda, hayvanlarda, bitkilerde ve etrafımızda birçok yerde görmemiz mümkündür. Zıtlık, var olanlar arasında çeşitliliği gösteren unsurlardan biridir. Bunun sebebi insanın bireysel ve toplumsal yaşamı içinde savaş, barış, ölüm, doğum, mutluluk, perişanlık gibi zıtlıkların bulunuyor olmasıdır. Varlıklar arasında herhangi bir zıtlık olmamış olsaydı bütün varlıklar birbirine karışır ve onları ayırt etmek neredeyse mümkün olmazdı. Zıtlık dış dünyada karşımıza çıkmakla birlikte kendini zihin dünyamızda da göstermektedir. Zıtlık fenomeni özellikle şiirlerde nesirlerde daha çok karşımıza çıkmaktadır.
Dilbilim çalışmalarında eşanlamlılık, eşadlılık ve zıtanlamlılık anlam ilişkileri bakımından önemli bir yere sahiptır. Bu ilişkiler, bir metnin bütün parçalarını bir araya getirir ve her hangi bir dil edatları veya bağlaçları kullanmadan metnin cümlelerini birbirine bağlar. Metnin içinde önceki cümlelerle sonraki cümleleri birbirine bağlayan söz konusu anlam ilişkileri metnin sistemini oluşturur ona beli bir mantık kazandırır. Anlam ilişkileri aynı zamanda dilde kullandığımız lafızlar arasındaki Farklılıkları sınırlandırır ve bir ifadenin anlamına dair bütünlük sağlar.
Zıtlık ilişkileri üzerinde duran bu çalışmada ana problemler aşağıdaki sorular üzerinden çözülmeye çalışılacaktır.
1-Arapçada et-Ṭeḍādve el-Eḍdād terimlerin Birbirinden farkı ve Türkçedeki karşılığı nedir
2-Arapçadaki zıtlık ilişkileri nelerdir?
3-Kur’an’da geçen zıtlık ilişkilerine dair örnekler nelerdir?
“Kur’an Çerçevesinde Zıtlık İlişkileri” başlığı altında sunulacak bu çalışmamızda kullanılan en önemli terimler şunlardır
1. et-Ṭeḍād التضاد: Bir şeyin zıddıdır. Terim olarak ise Arap dünyasında modern semantik çalışmalarında kullanılır. Örneğin: Örneğin beyazın zıddı siyah, hayatın zıddı ölüm, gündüzün zıddı gece gibidir.
2. el-Eḍdād الاضداد:Bu terim, klasik Arap dilbilimcileri tarafından iki zıt anlam taşıyan bir kelime için kullanılmıştır. Örneğin جون kelimesi hem siyah hem beyaz anlamını taşımaktadır; ناهِل kelimesi; “susuz kalan” ve “suya kanan” manalarında geçmektedir.
3. Zıt: Türkçede zıt kelimesi ضدّ isminden türemiş Arapça kökenli bir kelimedir. ضدّ kelimesi, Türkçede zıt, karşıt ve tezat sözcükleri ile adlandırılmaktadır. İngilizcede contrast, contaradiction ve oppositions gibi kelimeler kullanılmaktadır.
4. Zıtlık: Zıtlık bir terim olarakbirbirine zıt anlam taşıyan sözcüklerdir. Bu anlama gelen zıtlık terimi, Arapçada el-Teḍād التضاد, Türkçede zıtlık veya karşıt anlamlılık, zıtlık, İngilizcede ise antonymy sözcükleri ile ifade edilmektedir.
5. Zıtlık ilişkileri علاقات التضاد الدلالي: Bir metnin bütünlüğünü sağlayan ve anlamlarını birbirine bağlayan zıtlık ilişkilerdir.
Buna göre bu çalışmada Kur’an’da geçen zıtlık ilişkileri iki gruba ayırılmaktadır:
Birincisi: ikili zıtlık ilişkiler, bu grup çift sözcükler arasındaki zıtlık ilişkileri ile ilgilenmektedir. Bu grupta bulunan zıtlık ilişkileri:
Dereceli: Aşamalandırılmış zıtlık ilişkisidir. Örneğin: geniş /dar, fakir/zengin.
Bütünleyici: Bu zıtlık ilişkisi dereceli olan zıtlıklar gibi orta bir terime izin vermeyen bir zıtlık ilişkisidir. Örneğin: yaşamak/ ölmek, yeryüzü/ gökyüzü.
İlişkisel: Birbirleri ile ilgili kavramlar arasındaki zıtlık ilişkisel zıtlığıdır. Örneğin: almak/ satmak, anne/ çocuk.
Yön Gösteren: yön gösteren zıtlara denir. Örneğin: kuzey/ güney, sağ/ sol.
Bütün-Parça: Bu zıtlık ilişkisi bir bütün ile bütünün parçaların arasındaki zıtlık ilişkisidir. Örneğin: ev/ pencere birevin ve evin penceresi, bina/ giriş binanın ve binanın girişi.
İkincisi ise: üç ve üçten fazla sözcükler arasındaki zıtlık ilişkileri ile ilgilenen üçlü zıtlık ilişkisidir. Bu gruptaki zıtlık ilişkileri:
Döngüsel: Eşit zaman aralıklarıyla ardışık olarak yenidenlenen zıtlık ilişkisine denir. Örneğin: mevsimler (ilk bahar-yaz-sonbahar-kış)
Hiyerarşik: Mevki ve rütbe sıralaması zıtlık ilişkisidir. Örneğin: Öğretmen, müdür yardımcısı, müdür.
Grup-Ögeler zıtlıklardır: bir grup ve bu grubun ögelerin arasındaki zıtlık ilişkidir. Örneğin: Meyve grubu: elma, çilek, karpuz, Portakal.
Bu çalışmada en önemli Arap dil kaynaklarından Mıḥammed ʿAli Al-Ḫūlī’ye ilmu’d-Delāle “Anlam Bilimi” adlı eser ve yabancı kaynaklardan John Lyons’a ait Semantics،Introduction to the oretical linguistics adlı eserinden faydalanılmıştır.
Dildeki ve Kur’an’daki zıtlık ilişkilerinin örneklerini bilmeyi amaçlayan bu çalışma Kuran çerçevesinde zıtlık ilişkilerini inceleyen yeni bir çalışma sayılmaktadır. Bu çalışmada tanımlayıcı analitik yöntem kullanılmıştır. Birçok aşamadan geçen bu çalışmanın ilk aşaması zıtlık ilişkilerini kaynaklardan toplama aşamasıdır. Bir sonraki aşama, Kuran’da zıtlık ilişkilerini taşıyan ayetlerin örneğinin gösterilmesi ve açıklanmasıdır. Son aşama ise Kuran çerçevesinde kullanılan zıt kelimelerin sözlüksel açıklanması ve incelenmesidir.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Zıtlık, Kur'an, Anlam İlişkileri, Zıtlık İlişkileri

AntonymyRelationships in the Framework of the Qur'an

Öz

Abstract: Synonymy, antonymy, and homonymy are among the prominent semantic relationships that exist between words in all languages. They play a crucial role in highlighting the contrasting value between words. Through these relationships, we can pinpoint the linguistic differences among the words we use in a language, in addition to the role these relationships play in shaping the overall meaning of a phrase. Among these semantic relationshipsthis reasearch focuses on the semantic relationships of antonymy.
Antonymy, as a natural phenomenon, can be observed in humans, animals, plants, and various aspects of our surroundings. Antonymy is one of the elements that demonstrate diversity among existing entities. This is because within individual and societal life, there exist contrasts such as war, peace, death, birth, happiness, and misery. If there were no contrasts among entities, everything would blend together, making it nearly impossible to distinguish them. Antonymy not only appears in the external world but also manifests itself in our mental world. The phenomenon of contrast is especially prevalent in poems and prose.
The main issues that this research aims to address are: What is the meaning of antonymy تضاد in the Arabic language, and what distinguishes it from the term opposite الأضداد ?What are the types of antonymy in the Arabic language? Are there examples of antonymy in the Quran, and if so, what are they?
The research is presented under the title "AntonymyRelationships in the Framework of the Qur'an."
Before delving into the main research topic, some relevant terms were explained, including:
1. teẓadالتضاد: Lexically, it refers to the opposite of something, and its plural form is أضداد. In the terminology, Generally speaking, oppositeness is defined as two words holding contrast meanings. The term antonymy التضادis commonly used in modern semantic studies. Examples include: طويل long - قصير short, ذكر male - أنثى female.
2. eẓdadالأضداد: This term was used by ancient Arabic linguists to indicate a word that carries two opposing meanings. For example, the word جَون /jawn/ means both the colors white and black simultaneously.
3. Semantic Antonymy Relationships: Antonymous relations are considered as one of relations that ensure the integrity of a text.
Based on this, the study will examine the types of antonymy present in the Arabic language and clarify them through examples. Subsequently, examples from the Quran will be provided to illustrate these semantic relationships.
As for the references used in this study, they were limited. There is a scarcity of Turkish studies specifically addressing the types of semantic antonymy relationships. Therefore, reliance was placed on Arabic references, notably the book علم الدلالةilmu’d-Delāle “Semantics” by Muḥammed ʿAli Al-Ḫūlī. Additionally, foreign sources like John Lyons' Introduction to Theoretical Linguistics were consulted.
This study is considered unique, particularly as it pertains to the specific types of antonymy semantic relationships, especially within the framework of the Quran.
The study employed a descriptive-analytical methodology, involving several stages. The first stage involved collecting types of antonymy semantic relationships mentioned in Arabic and Western references and discussing them through various examples. The second stage focused on searching the Quran for verses representing types of antonymy relationships and explaining them. The third stage examined antonymous word studies in Quranic examples from a lexicographical linguistic perspective.
The types of antonymy relationships covered in this study are as follows:
BinaryAntonyms: Gradable, Complementary,Relational, Directional, Whole- Partcyclical.Antonymous triplet:Hierarchical, Group- Items Antonyms.
The purposes and benefits of this study include:Understanding the types of antonymy relationships in language and Identifying the types of antonymy relationships in the Quran.
These objectives aim to assist the reader in gaining insight into the various types of antonymy relationships, their purposes, and their occurrences in the Quranic context.
In this study consists of three main sections: an introduction where the term " antonymy" is explored both linguistically and conceptually, a section addressing the types of antonymy relationships, and a conclusion focusing on the derived results and evaluations. The main section of this study, the section on Types of antonymy Relationships, will explain contrast relationships with examples from the Qur'an. The conclusion will be completed in a question-and-answer format, addressing questions such as "What are antonymy relationships?" and "Which types of antonymy relationships can be identified in the Qur'an?" in a list format.

Anahtar Kelimeler

Arabic, antonymy, Quran, Semantic relationships, Antonymy Relationship

Kaynakça

• ῾Abdut-Tewwāb, Ramaḍān, Fuṣūl fî Fıḳhı’l-῾Arabiyye. Kahire: Mektebetu’l-Hancî,3. Baskı, 1987.
• Akşehirli, Soner, “Dereceli Karşıt Anlamlılarda Belirtisizlik ve Ölçek Yapısı”, Journal of Language and Linguistic Studies10 /1 (2014), 47-66.
• ʿAtiḳ, Abdu’l-῾Azīz, fi’l-Belağati’l-ʿarabiyye İlmül’l-Bedi. Beyrut: Dāru’n-Nahḍdati’l-῾Arabiyye, 1985. Cruse, D. A.,Lexical Semanticsk. Cambridge: Cambridge University Press, 1986.
• Dawūd, Muḥemmed, el-ʿarabiyye we ʿilmu’l-Luġeti’l-Ḥadith. Kahire: Dār Ġarib, 2001.
• Ḫālidī, Ṣalāḥ el-, el-Ḳur’an we naḳḍı meṭa῾ini’l-Ruhbān. Dımaşk: Dāru’l-Ḳalem, 2007.
• Ḫatīb, Mustafā el-, Muʿcamu’l-Mustalaḥat we’l-Alḳabi’t-Tariḫiyye. Beyrut: Mu’ssesetu’r-Risala, 1996. Ḥūlī, Muḥemmed ῾Alī el-, İlmu’l-Meʿnā. Ürdün: Dāru’l-Felāḥ, 2001.
• Eyyūb, Aḥmed, Mewsū’at meḥāsini’l-İslām we red şubuhāt’il-Li’ām. Kuveyt: Dār ilāf, 2015.
• Harman, Ömer Faruk, “Hâmân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul, TDV Yayınları, 1995.
• İbn-i ʿAşur, Muḥmmed, et-Taḥarīr wet’t- Tenwīr. Tunus: ed-Dāru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn-i Manẓūr, Muḥemmed bin Mukrem Cemāli’d-Dīn, Lisanü’l- ‘Arab. Beyrut: Dār Ṣāder, 2004.
• İbnu’l-Enbārī, Ebū Bekir Muḥammed b. el-Kāsım, Kitābu’l-Eḍdād, tah. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrāhīm. Beyrut:el-Mektebetu’l-Asriyye, 1987.
• Jones, Steven, Antonymy A Corpus- Based Perspective. London: Routledge Press, 2002.
• Kavak, Fadime. “Arap Dilinde Ezdâd Olgusu”. Uludağ üniversitesi ilâhiyat fakültesi dergisi 21/2 (2012), 121-139.
• Kıran, Ayşe Eziler, Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2002.
• Kur’an- Kerim, Erişim 1 Şubat 2024. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir.
• Kuzgun, Şaban, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1997, 436-437.
• Lee, H. K., “Antonymy and Gradability: A Corpus-Based Approach on English Gradable Antonyms”, Linguistic Research 30/2, 2013.
• Lyons, J. Semantics Vol. 1. Cambridge: Cambridge University Press, 1977.
• Muehleisen, L. Antonymy and Semantic Range in English. USA: Northwestern University, Doctor Of Philosophy, 1997.
• Murphy, M. L., Semantic Relations and the Lexicon. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Palmer, F.R.,İlmü’d-Delale, çev. Ṣabrī İbrāhīm es-Seyyid. Mısır: Dāru’l-Meʿrife’c-Cāmiʿiyye, 1995.
• Sağlık, Gürcü Selcan, Türk Dilinde Yön Gösteren Karşıtlıklar Aşağı:Yukarı Sözcükleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, 2007.
• Sazak, Şerife, Türkiye Türkçesinde Karşıtlık İşlevli Söz Dizimsel Yapılar. Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Teftezānī, Se῾d’-Dīn, Muḫtaṣar’l-Me῾ānī. Dımaşk: Dār’ul-Fikr, 1990.
• Ullman, Steven, Dewru’l-Kelime fi’l-Luğati’l-ʿarabiyye, çev. Bişir, Kemal, Kahire: Dār Ġarīb, tz.
• Winston. M. Vd., “A Taxonomy of Part-Whole Relation”, Cognıtıve Science, 11, 1987, 417-444 .