TRABLUSŞAM DÂRÜŞŞİFÂ (BÎMÂRİSTAN) VAKFI 1845-1880

Year 2020, , 443 - 458, 03.09.2020

Kürşat Çelik

https://doi.org/10.18069/firatsbed.729082

Cited By: 1

Abstract

Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyıldan önce sağlık hizmetleri vakıflar aracılığıyla verilmekteydi. Sağlık hizmeti veren kuruluşlar genel olarak bîmâristan ve dârüşşifâ olarak adlandırılmışlardı. Bîmâristan ve dârüşşifâ vakıfları padişahlar, saltanat üyeleri başta olmak üzere devlet adamları ile zenginler tarafından kurulmuşlardı. Osmanlı idaresindeki Trablusşam’da sağlık hizmet veren Bîmâristan, Memlûklar zamanında kurulmuş olup İzzi ve Bedrî isimleri ile anılmaktaydılar. Osmanlı Devleti, Trablus’u ele geçirdikten sonra İzzi ve Bedrî Bîmâristan vakıflarını kayıt altına alarak bunların varlığını korudu. Ancak 16. yüzyılın ikinci yarısında zamanla bu iki vakfın hizmetlerinin aksaması ve mali durumlarının kötüleşmesi neticesinde devlet bunları birleştirerek tek bir vakıf haline dönüştürdü. Bu düzenleme ile Trablusşam’daki Dârüşşifâ (Bîmâristan) Vakfı 19. yüzyılın sonuna kadar varlığını sürdürebildi.
Bu çalışmada, Trablusşam Dârüşşifâ (Bîmâristan) Vakfı’nın 1845-1880 tarihleri arasında gelir ve giderlerinin tür ve sayıları ile vakıfta çalışan görevlilerinin unvan ve ücretleri hakkında bilgi verilmiştir. Yine bu araştırma neticesinde, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde Trablusşam Dârüşşifâ (Bîmâristan) Vakfı’nın ekonomik yapısının analizi yapılarak, verdikleri hizmetlerde zaman içerisinde geçirmiş oldukları sosyal ve iktisadi değişimler ortaya çıkarılmıştır.

Keywords

Osmanlı Devleti, Trablusşam, Vakıf, Dârüşşifâ/Bîmâristan

References

• ARTVİNLİ, Fatih; ETKER, Şeref “Bimarhaneler ve Mecanin Yönetimi: İki Taslak ve Süregelen Tartışma”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, XIV/2, 2013, s.1-40.
• ATASEVEN, Asaf, “Tarihimizde Vakfedilmiş Sağlık Müesseseleri “Darü’ş-şifalar”, II. Vakıf Haftası 3-9 Aralık 1984, Ankara 1985, s.157-162.
• BERKİ, Ali Himmet, “Hukukî ve Îçtîmaî Bakımdan Vakıf”, Vakıflar Dergisi, V, Ankara 1962, s.9-13.
• BERKİ, Ali Himmet, Vakfa Dâir Yazılan Eserlerle Vakfiye Benzeri Vesikalarda Geçen Istılah ve Tâbirler, Ankara, 1965.
• BİZBİRLİK, Alpay, “Osmanlı Toplumunda Vakıfların Sosyo-Ekonomik Boyutları ve Buna Dair Örnekler, Osmanlı Ansiklopedisi, 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s.56-62.
• ÇAKAR, Enver, Doğu Akdeniz Sahilinde Bir Osmanlı Sancağı: Trablus (1516-1579), Ankara, TTK. 2010.
• ERYAVUZ, Şebnem, “Kervansaray”, DİA, 25, Ankara, 2002, s.299-302.
• GÖYÜNÇ, Nejat, “XVI. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Hekimbaşılık ve Hekimler Hakkında Bazı Yeni Tesbitler”, İslam Araştırmaları Dergisi, 4, İstanbul, 2000, s. 1-6.
• GÜNAY, Hacı Mehmed, “Vakıf”, DİA, 42, İstanbul, 2012, s.475-479.
• MÜLÂYİM, Selçuk, “Revak”, DİA, 35, İstanbul, 2008, s.22-24.
• Ömer Abdusselam Tedmuri, Târîhu Trâblus es-Siyâsî ve’l-Hâdârî Abre’l-Usur, II, Beyrut, 1984.
• ÖZTÜRK, Nazif, “Mütevelli”, DİA, 32, İstanbul, 2006, s.217-220.
• ÖZTÜRK, Nazif, “Osmanlı Döneminde Vakıflar”, Türkler, 10, Ankara, 2002, s.433-446.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III, MEB, İstanbul, 1993.
• SALAM-LIEBICH, Hayat, The Architecture of the Mamluk City of Tripoli, Cambridge, 1983.
• TERZİOĞLU, Arslan, “Bîmâristan”, DİA, 6, İstanbul, 1992, s.163-178.
• TUNCER, Mehmet, “Ankara’da Vakıf Mülkiyetindeki Bedesten ve Hanların Gelişimi ve Şehir Ekonomisinin Dönüşüm Süreci (15-20. yy)”, Vakıf ve İktisat Sempozyumu Bildiri Kitabı, (Editör; Mehmet Kurtoğlu), Ankara, 2014, s.103-150.
• TURGUT, Bahattin, Urfa Vakıfları (1850-1900), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2013.
• ÜNVER, Süheyl, “Büyük Selçuklu zamanında Vakıf Hastanelerin Bir Kısmına Dair”, Vakıflar Dergisi, 1, Ankara, 1938, s.17-27.
• YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “Osmanlılar Döneminde Türk Vakıfları ya da Türk Hayrat Sistemi”, Osmanlılar, 5, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s.17-33.
• YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “Vakıf”, DİA, 42, İstanbul, 2012, s.479-486.
• YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “Vakıf”, İA, 13, MEB Yay., İstanbul, 1986, s.153-172.