OSMANLI DEVLETİ’NDE MUHACİR ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNE GENEL BİR BAKIŞ

Year 2020, , 459 - 474, 03.09.2020

Mehmet Ali Yıldırım

https://doi.org/10.18069/firatsbed.752280

Cited By: 1

Abstract

Göç hadisesi Osmanlı topraklarında kuruluş devrinden itibaren çeşitli nedenlerle sürekli olarak yaşandıysa da özellikle savaş kaynaklı göçlerin yoğunluğu son dönemlere tesadüf etmektedir. 1774 yılında imza edilen Küçük Kaynarca Anlaşması’ndan itibaren kendini gösteren Çarlık rejiminin yayılmacı politikaları, XIX. yüzyılın ilk yarısına kadar yer yer yoğunlaşan göçlere neden olmakla beraber en yıkıcı dalgalar Kırım Savaşı’ndan sonra başlamış ve Doksanüç Harbi’nin peşi sıra büyük bir insani drama dönüşmüştür. Başka bir ifadeyle Kırım ve Kafkas ahalisinin yerinden edilmesi ve Balkan coğrafyasının Osmanlı elinden çıkmaya başlaması 1910 yılına kadar üç milyonun üzerinde bir nüfusun İstanbul ve Anadolu topraklarına göçünü zorunlu kılmıştır. Bu durum karşısında devlet, bir yandan kurumsal olarak iskânı organize etmeye çalışmış, diğer yandan göçün neden olduğu ekonomik ve sosyal sıkıntıların üstesinden gelmeye gayret sarf etmiştir. Söz konusu sıkıntılardan biri de muhacir evladının geleceği, toplumsal kurallara, vatana ve devlete bağlılığı, talimi ve terbiyesi meselesidir. Osmanlı Devleti, yeni bir yaşam kurmaları için muhacirlere verimli topraklar tahsis ederken kurulan hemen her yeni yerleşim yerinde ilköğretime yönelik mektepler açmayı ihmal etmemiştir. Öte yandan İstanbul ve taşradaki eğitim kurumları muhacir çocukların istifadesine sunulmuştur. Yetim kalmış çocukların barınmaları, giyim kuşamları temin edilmiş, yaşlarına göre yatılı mekteplerde eğitim almalarına imkân sağlanmıştır. Bu bağlamda çalışma ağırlıklı olarak 1860 ile 1900’lü yıllar arasında Osmanlı Devleti’nde muhacir çocuklara sunulan eğitim imkânlarına genel bir bakış üzerine şekillenmiştir.

Keywords

Osmanlı, göç, eğitim, muhacir çocuklar

References

• Arşiv Vesikaları
• BOA., İ.MVL.554/24886 (29 M 1283/13 Haziran 1866).
• BOA., ML.MSF.d.18287-1 (18 ZA 1284/12 Mart 1868).
• BOA., İ.DH.841/67590 (1 Kanunuevvel 1297/13 Aralık 1881).
• BOA., MF.İBT.12/35 (5 Kanunusani 1293/17 Ocak 1878). BOA., MF.İBT.18/78 (9 Mart 1301/21 Mart 1885).
• BOA., MF.MKT.57/57 (5 Haziran 1294/17 Haziran 1878)
• BOA., MF. MKT.57/58 (5 Haziran 1294/17 Haziran 1878)
• BOA., İ.DH.912/72403 (11 Mart 1300/23 Mart 1884).
• BOA.,MF.MKT.528/52 (25 Eylül 1316/8 Ekim 1900).
• BOA., MF.MKT.484/24-3 (23 Kanunuevvel 1315/4 Ocak 1900).
• BOA., TSMA.E.605/13 (25 Eylül 1294/7 Ekim 1878).
• BOA., TSMA.E.605/44 (22 Eylül 1297/4 Ekim 1881).
• BOA., TSMA.E.627/71 (8 Teşrinievvel 1297/20 Ekim 1881).
• BOA., TSMA.E.628/76/3 (8 Teşrinievvel 1297/20 Ekim 1881).
• BOA., A.MKT.MHM.93/55 (3 Z 1272/5 Ağustos 1856).
• BOA., A.MKT.MHM.93/92 (6 Z 1272/9 Ağustos 1856).
• BOA., A.MKT.MHM.162/69 (15 M 1276/14 Ağustos 1859).
• BOA., A.MKT.MHM.184/56 (16 ZA 1276/5 Haziran 1860).
• BOA., A.MKT.MVL.85/63 (3 Ş 1273/29 Mart 1857).
• BOA., A.MKT.MHM.110/92 (9 N 1273/3 Mayıs 1857).
• BOA., İ.MMS.16/696 (11 C 1276/5 Ocak 1860).
• BOA. YPRK.BŞK.5/38 (26 Teşrinisâni 1297/8 Aralık 1881).
• BOA., Y.PRK.MF.1/51 (14 Mart 1303/26 Mart 1887).
• Süreli Yayınlar
• Takvim-i Vekâyi, def῾a 562, sene 1274
• Tuna (Vilayet Gazetesi), Numero 1, (16 L 1281/14 Mart 1865).
• Araştırma ve İncelemeler
• Keleş, E. (2009). “Kırım Savaşı’ndan Sonra Gelen Muhacirlerin Menteşe Sancağı’nda İskânı”, Turkish Studies, 4(8), Ankara, s. 1166-1188.
• Tekeli, İ. (2010). Göç ve Ötesi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Koç, B. (2007). “Osmanlı Islahhanelerinin İşlevlerine İlişkin Bazı Görüşler”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6(2), Gaziantep, s.113-127.