DİVAN ŞİİRİNDE RİTMİK BİR UNSUR: ATIF TERKİPLERİ

Year 2014, Volume: 24 Issue: 1, 1 - 12, 31.01.2016

Bahir Selçuk

https://doi.org/10.18069/fusbed.32443

Cited By: 2

Abstract

Divan şiirinde, şairin duygu ve düşüncelerini anlam ve biçim yönünden destekleyen, dile getirilen düşünceyi işitsel ve görsel açıdan çağrıştıran aynı zamanda bir ritim sağlayan çeşitli unsurlar bulunmaktadır. Bu ritmik unsurlardan biri de Osmanlı Türkçesinde sıkça kullanılan atıf vavı’nın (vav-ı atfî) tekrarıyla oluşturulan atıf terkipleridir. Şiirde yerine göre “u, ü, vü” şeklinde okunan bu bağlaçla bir araya getirilmiş kelime dizilerinde, bağlacın oluşturduğu duraksamalar ve iniş çıkışlar bir ritim temin etmektedir. Aynı zamanda bu yapı içerisinde sıralanan kelimeler beytin odak noktası olan kavramların ses ve anlam tabakasına çağrışım yapmaktadır. Dolayısıyla bu söz dizimsel yapı; ses, söz ve anlam düzenini şekillendiren önemli bir rol üstlenmektedir. Bu çalışmada; divanlardan hareketle, “atıf vavı”nın yinelenmesi ile oluşturulan yapısal unsurların söz ve anlam düzeni üzerindeki etkisi ve ritim sağlamadaki rolü üzerinde durulacaktır.

Keywords

atıf vavı, ritim, ses, söz, anlam, yineleme

References

• Bâkî Divanı, (1994). (hzl. Sabahattin Küçük), TDK yay., Ankara.
• Boydaş, Nihat (1994). Talik Yazıya Plastik Değer Açısından Bir Yaklaşım, MEB Yay., İstanbul.
• Dilçin, Cem (1992). “Fuzûlî’nin Şiirlerinde Söz Tekrarlarına Dayanan Bir Anlatım Özelliği”, Türkoloji Dergisi, C. X, 1, 78.
• Eliot, T.S. (1983). Edebiyat Üzerine Düşünceler, KBY, Ankara.
• Fuzûlî Divanı, (1990). (hzl. K. Akyüz, S.Beken, S. Yüksel, M. Cunbur), Akçağ Yay., Ankara.
• Hayâlî Divanı, (1992). (hzl. A. Nihat Tarlan), Akçağ Yay., Ankara.
• Kurnaz, Cemal, (2001). “Divan Şiirinde Ritim Arayışları”, Türk Dili, S. 589, 87-92.
• Macit, Muhsin (1996). Dîvân Şiirinde Âhenk Unsurları, Akçağ Yay., Ankara.
• Muallim Naci (1996). Istılâhât-ı Edebiyye, Edebiyat Terimleri, (hzl. M. A. Yekta Saraç), Risale Yay., İstanbul.
• Nâbî Divanı. (1997) C.I, II, (hzl. A. Fuat Bilkan), MEB Yay., İstanbul.
• Nedîm Divanı, (1951). (hzl. Abdulbâkî Gölpınarlı), İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Nef’î Divanı (1993). (hzl. Metin Akkuş), Akçağ Yay. Ankara.
• Örnekleriyle Türkçe Sözlük (1996). C.3, MEB Yay., Ankara.
• Özünlü, Ünsal, (1987). “Dilbilim ve Edebiyat Konusu Olarak Yinelemeler”, I. Dilbilim Sempozyumu, Hacettepe Üniv. Yay., Ankara, 44-51.
• Selçuk, Bahir (2004). Ahenk Unsurları Bakımından Nef’î Divanı’nın Tahlili, Özserhat Yay., Malatya.
• Şeyh Gâlib Divanı. (1994), (hzl. Muhsin Kalkışım), Akçağ Yay., Ankara.
• Şeyhî Divanı, (1990). (hzl. Mustafa İsen; Cemal Kurnaz), Akçağ Yay., Ankara.
• Tanpınar A. Hamdi (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergah Yay., İstanbul.
• Tarlan, A. Nihat (1981). Edebiyat Meseleleri, Ötüken Yay., İstanbul.
• Usûlî Divanı, (1990). (hzl. Mustafa İsen), Akçağ Yay., Ankara.
• Yahyâ Bey Dîvan (1977). (hzl. Mehmet Çavuşoğlu), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul.