+DAN ÇIKMA HÂLİ EKİNİN VASITA VE BULUNMA HÂLİ İŞLEVİ ÜZERİNE

Year 2014, Volume: 24 Issue: 2, 13 - 18, 03.02.2016

Fatih Özek , Bilgit Sağlam

https://doi.org/10.18069/fusbed.61866

Cited By: 2

Abstract

İsim hâl eklerinin birbirinin yerine kullanılması, Eski Türkçe döneminden itibaren bilinen bir özelliktir. Bu kullanımların birçok sebebi vardır. Bunlardan şekil ve işlev olarak eklerin birbirine yakın olması, eskicil bazı yapıların devam etmesi, fiillerin rejimleri ve eklerin oluşma biçimleri vb. durumlar ilk akla gelenlerdir. +DAn çıkma hâli ekinin, Türk dilinin çeşitli dönemlerinde ve Türkiye Türkçesi ağızlarında bulunma ve vasıta hâli işleviyle kullanıldığı görülmektedir. +DAn çıkma hâli ekinin diğer isim hâl ekleri yerine seyrek, ancak bulunma ve vasıta işlevi yerine sıklıkla kullanılması, bu tür kullanımların bireysel kullanım tercihleri olmadığını göstermektedir. +DAn eki’nin yapısıyla ilgili görüşler, ekin birleşik bir yapıda olduğu, bu yapının da çoğunlukla +DA (bulunma) ve +n (vasıta) eklerinin birleşmesinden oluştuğu yönündedir. Ekin bulunma ve vasıta işlevinin de bu yapı ile ilişkili olabileceği görülmektedir. Bu tespit, makalenin yazılmasında çıkış noktası olmuştur. Bu makalede, Türk dilinin çeşitli dönemlerinde bulunma ve vasıta işlevi ile kullanılan +DAn ekinin yapısı ile işlevleri arasında bir ilgi olup olmadığı araştırılmıştır.

Keywords

Şekil bilgisi, isim hâl eki, çıkma hâli eki, bulunma hâli eki, vasıta hâli eki

References

• Akbaş, Nurcan, Türkçede Başlangıçtan Bugüne Çıkma Hâli,(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Ü. Sosyal Bilimler Enst., Ankara, 2007.
• Arat, R. Rahmeti, “Türkçede Cihet Mefhumu ve Bununla İlgili Tabirler” Türkiyat Mecmuası, C. XIV., 1965, s.1- 24
• Boz, Erdoğan, Türkiye Türkçesinde +{A} Durum Biçimbirimi, Gazi Kitabevi, Ankara 2007. Buran, Ahmet, Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl) Ekleri, TDK Yay., Ankara, 1996.
• Eraslan, Kemal, “Çıkma Hali (Ablatif) Ekinin Oluşumu”, 3. Uluslararası Türk Dil Kurultayı-1996, TDK Yay., Ankara, 1999, s. 381-385.
• Ergin, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul, 1993.
• Gabain, A.Von, Eski Türkçenin Grameri, TDK Yay., 1988.
• Gülsevin, Gürer, Eski Anadolu (Türkiye) Türkçesinde İsim Çekimi Eklerinin Fonksiyonları ve Kullanışları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İnönü Ü., Sosyal Bilimler Enst., Malatya 1987.
• Gülsevin, Gürer, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yay., Ankara, 2007.
• Hatipoğlu, Vecihe, “Türkçede Eklerin Kökeni”, Türk Dili, C. XXXIX, 1974, s.278-331.
• Hatipoğlu, Vecihe, Türkçenin Ekleri, TDK Yay., Ankara, 1981
• Johanson, L., Türkçede Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler (Çev: Nurettin Demir), TDK Yay., Ankara 2007. Karahan, Akartürk, (Salman), “Türkmen Türkçesinde Hal Eklerinin Birbirinin Yerine Kullanılması”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S: 10, 2001, s. 359-364.
• Karahan, Leyla, “Yükleme (accusative) ve İlgi (genitive) Hali Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler”, 3. Uluslarası Türk Dili Kurultayı 1996, Ankara, 1999, 605-611.
• Koçoğlu-Gündoğdu, Vildan, “Türk Dilinde Yönelme ve Bulunma Hali İle İlgili Birkaç Ayrıntı- Tuva Türkçesi Örneği-”, Turkish Studies, Volume 6/1 Winter 2011, p. 1229-1238.
• Korkmaz, Zeynep, “Batı Anadolu Ağızlarında Yazı Dilinden Ayrılan İsim Çekim Ekleri ve Fonologia- Morphologie Bağlantısı”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C.II, Ankara, 1995, s. 222-231.
• Korkmaz, Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yay., Ankara, 2003.
• Negiş, Zeynep, “Memlûk Kıpçakçasında Hâl Eklerinin Kullanımı Üzerine”, Uluslarası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi Bildiri Kitabı II, International Burch University, Saraybosna, 2013, s. 555-564.
• Öner, Mustafa, “-matı Gerundiumu Hakkında”, 3. Uluslararası Türk Dil Kurultayı-1996, TDK, Ankara, 1999, s. 833-840.
• Özçelik, Sadettin, Urfa Merkez Ağzı, TDK Yay., Ankara, 1997.
• Sağlam, Mehtap Solak, “Yakut Türkçesinde Vasıta ve Ortaklık Hali”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 2014, s. 80-86.
• Sev, Gülsev, Tarihî Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri, Akçağ Yay., Ankara, 2007.
• Sinan, Ahmet Turan, Akçadağ, Doğanşehir ve Darende Ağızları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Ü., Sosyal Bilimler Enst., Elazığ, 1992.
• Solak Sağlam, Mehtap, “Yakut Türkçesinde Vasıta ve Ortaklık Hali”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), s. 80-86, Uşak, 2014.