TÜRKİYE TRAKYASI’NDA OYNANAN GELENEKSEL KADIN KARŞILAMASININ YAPISAL ANALİZİ

Yıl 2023, , 173 - 185, 30.04.2023

Bahar Aksoy , Arda Eravcı , Sernaz Demirel Temel

https://doi.org/10.55666/folklor.1212736

Öz

İnsanoğlunun Asya kıtasından Avrupa’ya geçişinde ilk rota olarak Trakya Bölgesi’ni kullandığı düşünülmektedir. Bu önemli konumu sebebiyle Trakya Bölgesi tarih boyunca birçok etnik topluluğa ev sahipliği yapmıştır. Özellikle günümüz Türkiye toprakları içerisinde kalan ve Doğu Trakya olarak da adlandırılan Türkiye Trakyası Roma ve Osmanlı kültüründen etkilenmiştir. Cumhuriyet dönemi ile birlikte gerçekleşen Lozan Mübadelesi’nin bir sonucu olarak Balkanların çeşitli bölgelerinden etnik topluluklar bu bölgenin farklı yerlerine göç etmişlerdir. Bu durum bölgenin mevcut kültürel yapısının ve bu yapının gösterdiği çeşitliliğin ortaya çıkmasında başlıca rol oynayan etken olmuştur. Bu çeşitliliğin ve zenginliğin önemli bir göstergesi olarak geleneksel kadın karşılamasının hareket yapılarındaki varyantları, bölgedeki yaygınlığı ve oyuna eşlik eden melodilerin sayıca fazlalığı gösterilebilir. Bu çalışmada öncelikle Anadolu’nun neredeyse her bölgesinde çeşitli şekillerde bulunan karşılama oyunu hakkında gerçekleştirilen tanımlamalar üzerinden karşılama oyun türü ve Trakya ilişkisi açıklanmaya çalışılmıştır. Daha sonra Trakya Bölgesi’nde icra edilen geleneksel kadın karşılaması oyunu, oynanış biçimi, formlar ve yer değiştirmeler, hareket yapıları, ritmik yapılar ve oyuna eşlik eden melodiler bakımından analiz edilmiştir. Bu bağlamda literatür taraması, alan araştırması ve kişisel görüşmeler sonucu elde edilen bulgular aktarılmıştır. Oynanış biçimi olarak geleneksel kadın karşılamasının çoğunlukla karşılıklı bir duruş pozisyonunda icra edildiği görülse de oyunun Trakya’nın bazı bölgelerinde çember üzerinde de uygulandığı tespit edilmiştir. Bu oynanış biçimlerine eşlik eden formlar ve yer değiştirmeler grafik olarak aktarılmıştır. Benzer şekilde hareket biçimleri incelendiğinde üst ve alt ekstremite kullanımlarında varyantların varlığından ve bu varyantların farklı kombinasyonlarla birlikte kullanımlarından söz etmek mümkündür. Trakya Bölgesi’nde icra edilen geleneksel kadın karşılaması özellikle oyuna eşlik eden melodiler bakımından ele alındığında neredeyse geriye kalan tüm Türk halk oyunları repertuvarının genel olarak gösterdiği yapıya aykırı bir yapı sergilemektedir. Türk halk oyunları repertuvarında yer alan oyunlara bazı istisna örnekler dışında büyük oranda tek bir melodi eşlik ederken, Türkiye Trakyası’nda oynanan geleneksel kadın karşılamasında bu sayının 25’in üstünde olabileceği görülmektedir. Bu bağlamda düşünüldüğünde bu oyunun kendine özgü ve özel bir konumda olduğunu söylemek mümkün olacaktır. Bu çalışma ile Trakya Bölgesi’nde icra edilen kadın karşılamasının tespit edilen tüm oynanış biçimleri, form, hareket ve melodi varyantları aktarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Trakya, Halk Oyunları, Karşılama, Yapısal Analiz, 9/8'lik Danslar

Kaynakça

• ARTUN, E. (1978). Tekirdağ Folklor Araştırması. İstanbul: Tem Ofset.
• AKAN, Ö. (2010). Tekirdağ Yöresi Halk Oyunları Müzikleri ve Ritim Notalarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AYDIN, C. (2002). Lise Halk Oyunları Ders Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• BAYKURT, Ş. (1952). Trakya’da Mahalli Oyunlar. Türk Folklor Araştırmaları, C. 32, S. 2.
• DEMİRSİPAHİ, C. (1975). Türk Halk Oyunları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ERAVCI, A. (2015). Türk Halk Oyunlarının Sahnelenmesi: Aşamalar ve Teknikler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GAZİMİHAL, M. R. (1997). Türk Halk Oyunları Kataloğu. Ankara: T.C. Başbakanlık Gençlik ve Spor Müdürlüğü Yayınları.
• HACIBEKİROĞLU, E. (1993). Halk Oyunları Giysi Rehberi. Ankara: Kültür Bakanlığı HAGEM Yayınları.
• KOÇKAR, M. T. (1998). Çağlar Boyunca İletişim Sanatı Olarak Dans ve Halk Dansları. Ankara: Bağırgan Yayınevi.
• KURTİŞOĞLU, B. ve DALAY, S. (2015). “İstanbul İli Büyükçekmece İlçesi Celaliye Mahallesi’nde Yaşayan Patriyotların Düğün Geleneklerinde Müzik ve Oyun Bağlamında 1960’lardan Bugüne Yaşanan Değişimler”, I. Uluslararası Müzik ve Dans Kongresi Bildirileri. (Hzl.: K. Gülbeyaz, T. Yazıcı), 42-45, Müzik Eğitimi Yayınları.
• KK-1: Bülent Kurtişoğlu, Kırklareli 1961, Doktora, Akademisyen (Görüşme: 04.02.2023).
• KK-2: Halil Yoruç, Tekirdağ 1969, Yüksek Lisans, Halk Oyuncu (Görüşme: 05.02.2023).
• KK-3: Seren Eravcı, İstanbul 1991, Yüksek Lisans, Akademisyen (Görüşme: 02.02.2023).
• KK-4: Faruk Giley, Tekirdağ 1969, İlkokul, Müzisyen (Görüşme: 06.02.2023).
• KK-5: Birol Gürkan, Tekirdağ 1974, İlkokul, Müzisyen (Görüşme: 06.02.2023).
• KK-6: Naci Peri, Kırklareli 1958, İlkokul, Müzisyen (Görüşme: 05.02.2023).