Öz
Halk kültürü ürünlerinin farklı disiplin ve alanlarda kullanımı; folklorun doğası gereği ilişkili olduğu bilim dallarının çokluğu ve insanla bağlantılı olan her şeye temas etmesiyle ilgilidir. Tarihî süreç içerisinde Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılması ve yeni devletin ulus-devlet paradigması üzerine kurulması, dikkatleri halka ve halka ait olan unsurlara yöneltmiştir. Bu da beraberinde folklorik unsurların farklı alanlarda kullanımını mümkün kılmıştır. Yapılan incelemelerde dizi, sinema, tiyatro, resim, reklamcılık vb. alanlarda halk kültürü unsurlarından yararlanıldığı görülmüştür. Bu itibarla Cumhuriyet’in ilk yıllarından günümüze değin halk kültürü ürünleri edebî eserlerin de beslendiği temel kaynakların başında gelmektedir.
Bu çalışmada M. Fuat Kürkçüoğlu’nun kaleme aldığı “Çapıt Top” isimli anı-roman, bünyesindeki halk kültürü unsurları açısından incelenmiştir. İsmiyle de belli bir döneme göndermede bulunan Çapıt Top adlı eser, Şanlıurfa’nın 1950’li yıllarına ait görünümünü maddi ve manevî kültür unsurları açısından yansıtması itibarıyla zengin bir eserdir. Bu zenginlik eser içerisinde zaman zaman doğrudan bilgiler verilerek bazen de günümüzle karşılaştırmalar yoluyla ele alınmıştır. Kurgunun asıl öğesi olan gelenek teması, değişim ve dönüşümle ilişkilendirilerek bahsedilen dönemin kültürel panoraması çizilmiştir. Eserde halkbilimi kadrolarının neredeyse tamamına temas edecek zenginlikte malzeme roman kurgusu içerisinde okuyucuya sunulmuştur.
Çapıt Top adlı eserin bir ilçe belediyesi tarafından basılması, SOKÜM’ün gelecek kuşaklara aktarılmasında yerel yönetimlerin aktif ve teşvik edici rolüne örnek gösterilebilir. Mahallî idarelerin bu misyonla hareket edip müzecilik, yayın, toplumsal uygulamalar, şölenler gibi kalemlere destek vermesi kültürel çeşitliliğin korunması, yaşatılması ve aktarılması için büyük bir önem arz etmektedir.
Çalışmamızda Çapıt Top isimli eserde geçen halkbilimi unsurları, halkbiliminin kadroları bağlamında başlıklandırılarak ele alınıp değerlendirilmiştir. Bu kapsamda kitabın “anonim halk edebiyatı, bayramlar/törenler/kutlamalar, sosyal değerler/sosyal tipler/stereotipler, geçiş dönemleri, giyim-kuşam unsurları, oyun/eğlence, dinî ritüeller/inanışlar, meslekler, halk mutfağı ve sofra ritüelleri, halk hekimliği, halk mimarisi, halk takvimi” gibi unsurlar açısından zengin bilgiler ihtiva ettiği ortaya konulmuştur. Bu yönüyle Şanlıurfa yöresindeki kültürel değişim ve dönüşüm tespit edilmiştir. İncelememiz sonucunda bu tip eserlerin karşılaştırmalı çalışmalar yapacak bilim adamları için önemli bir kaynak olduğu ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- ARTUN, E. (2012). Türk Halkbilimi. Adana: Karahan Kitabevi.
- ASLAN, E. (2014). Ahi Örgütlerinden Urfa Sıra Gecesine Uzanan Bir Kültür Geleneği, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi C. 1, S. 1, 5-15.
- BORATAV, P.N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
- ÇIBLAK, N. (2005). Mersin Tahtacıları/Halkbilimi Araştırmaları. Ankara: Ürün Yayınları.
- DENİZ, Ü. (2019). Dârü’l-Elhan Türk Halk Müziği Derleme Faaliyetleri ve Derleme Defteri. Ankara: Akademisyen Kitapevi Yayınları.
- DİKEN, H. A. (2022). Halk Ekonomisi Ve Geleneksel Mutfak Kültürü Bağlamında Kaz, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 27 Nisan 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |