MÜELLİFİ BİLİNMEYEN BİR NASİHAT-NÂME

Yıl 2024, , 311 - 339, 30.04.2024

Nurten Çelik

https://doi.org/10.55666/folklor.1378087

Öz

Nasihat-nâmeler; dürüstlük, doğruluk, cömertlik, yardımseverlik, dinî inançların gerekleri gibi toplumların temelini oluşturan pek çok önemli konuda insanları bilinçlendirmek amacıyla kaleme alınmış eserler olarak bilinmektedir. Kökeni Orhun Yazıtları’na dayandırılan bu tür, Anadolu’da ilk olarak 13. yüzyılda Yunus Emre’nin Risâletü’n-Nushiyye adlı eseri ile adından söz ettirmeye başlamış, ilerleyen yüzyıllarda bu türde gerek telif gerekse tercüme yoluyla birçok manzum ve mensur eser kaleme alınmıştır. Toplumların ihtiyaçlarına göre de ortaya çıkan nasihat-nâmeler konu bakımından çeşitlilik arz etmektedir. Bugüne kadar birçok nasihat-nâme incelenmiş ve araştırmacıların dikkatine sunulmuştur. Ancak hâla gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen pek çok eserin varlığı da aşikârdır.
Çalışmamıza konu olan nasihat-nâme de bunlardan biridir. Eser, Diyanet İşleri Başkanlığı Kütüphanesinde 003715-II demirbaş numarası ile kayıtlı bir yazma eser içerisinde 274a-281b varakları arasında yer alan manzum bir nasihat-nâmedir. Harekeli nesih ile yazılan eser 240 beyitten oluşmakta ve eserin başının ve sonunun eksik olduğu tahmin edilmektedir. Eserde müellifin mahlasına yer verilmesine rağmen araştırmalarımız sonucunda müellif hakkında herhangi bir bilgiye ulaşılamamıştır. Eser; açık, anlaşılır ve akıcı bir dille kaleme alınmıştır.
16. yüzyılın önemli şairlerinden olan Güvâhî’nin eserde ismine yer verilmesi bu nasihat-nâmenin 16. yüzyıl ya da sonrasında yazıldığı ihtimalini düşündürmektedir. Eser, nüsha tasvifi ve şekil özellikleri, dil ve üsup, muhteva, çeviri yazı başlıkları altında incelenmiştir. Eski Anadolu Türkçesi dil özelliklerine rastlanan eser, aruzun fâilâtün/fâilâtün/ fâilün kalıbı ile kaleme alınmıştır. Eserde bazı aruz hataları tespit edilmiştir. Nasihat-nâmelerde sıkça rastladığımız deyim ve atasözü kullanımı, ayet ve hadislerden yaralanma özelliğine bu metinde de rastlamaktayız. Ayrıca eserin dilinin sade ve akıcı olmasına rağmen söz sanatlarının kullanımı oldukça yaygındır.
Muhteva kısmında eserin içeriği hakkında detaylara yer verilmiştir. İlmin önemi, Allah’ın emir ve yasaklarına riayet etmek, gurbette olmanın zorlukları, açgözlülüğün sonuçları gibi konularda okuyucuya nasihatler içeren esere ayrıca kısa alegorik hikâyelerle zenginlik katılmıştır. Sembolik anlatımın hâkim olduğu bu alegorik hikâyelerde kahramanlar kuşlardır. Bu hikâyelerde diyalog tekniği kullanılmıştır. Çalışma, nasihat-nâmenin çeviri yazısı ile sona ermiştir.

Anahtar Kelimeler

Nasihat-nâme, nazım, alegori, inceleme, çeviri yazı.

Kaynakça

• Bu bölüme kaynakça eklenmesi zorunludur.