Öz
Bu makale,
Karaçay-Balkarlıların sözlü Edebiyatının en popüler ve en sevilen türlerinden birisi olan “alğış”larla ilgilidir. Alğış metinleri, Karaçay-Balkarlıların dini
inançlarını, hayatlarını, yaratıcı kültürünü yansıtır. Eskiler, en önemsiz işe
bile Alğış ile başlardı. Kelimenin gücüne çok inanan Karaçay-Balkarlılarda,
iyi dilekler günlük yaşamlarının ayrılmaz bir parçasıydı. Doğada doğaçlama vardı
ve bu da söz söyleme sanatında önemli sayıda seçeneklerinin var olmasına yol
açtı. Alğış'ın ana işlevlerinden biri, üzerinde durulduğu kişiye mutlak bir
iyilik getirmesi arzusudur. Alğışların çoğunda, dileklerin metinleri, bireyin
veya bir topluluğun müreffeh, ideal geleceği için “programlama”
yapmayı amaçlar.
Anahtar Kelimeler
Alğış-Alkış doğaçlama takvimsel törenler Teyri topluluk ninniler Ozay Tepena
Kaynakça
- ALİYLANI, S. Ç. (1963) Karaçay Nart Sözle, Karaçay –Çerkes Kitab İzdatelstvo, Çerkessk .- 1963
- CHURSIN, G. (1902) Pochitanie ognya na Kavkaze // Kavkaz. – 1902. – № 121. – Tiflis.
- FREZER, D. (1980) Zolotaya vetv`. – M., 1980.
- KHADZHIEVA, T. M. (2015) Mifologicheskie, trudovıye i semejno-obryadovıye pesni balkartsev i karachaevtsev. // Antologiya narodnoj muzy`ki balkartsev i karachaevtsev. Mifologicheskie i obryadovıye pesni i naigryshi. – Nal`chik, 2015. – T.1. – S. 24–50.
- KMF (1994) – Karachaevo-balkarskij folklor. Hrestomatiya. Na karach.-balk.yaz. / Sost., avtor predisl. T.M. Xadzhieva. – Nal`chik, 1994.
- KOÇKAR, M. Tekin (2018) Karaçay-Malkarlıların Somut Olmayan Kültürel Mirasının (SOKÜM) Tespiti, Karaçay Malkarlıların Kültürünü Geleceğe Taşımak Proje Kitabı, Eskişehir Kuzey Kafkas Karaçay Balkar Kültür ve Yardımlaşma Derneği, Eskişehir.
- PROPP, V. Ya. (1963) Russkie agrarny`e prazdniki. – M., 1963.
- SHAMANOV, I. M. (1971) Narodny`j kalendar` karachaevcev // Sovetskaya e`tnografiya. – M., 1971– № 5. S.108-117.
- TERZIOĞLU, Öykü (2007) Alkış ve Kargışların, Sözlü Kültürdeki yerleşik Kodların Aktarımını ve Yeniden üretimini Kolaylaştıran Biçimsel Özellikleri, Millî Folklor, Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Yıl 19, Sayı 75.
- URUSBIEVA, F. A. (1979) Karachaevo-balkarskij folklor. – Cherkessk, 1979.
- ZELENIN, D. K. (1935) Magicheskaya funksiya slov i slovesnyh proizvedenij // Akademiku N.Ya. Marru. – M.-L., 1935.
Öz
The report is devoted to one
of the most popular genres of Karachay-Balkar oral poetry – good wishing
formula algysh. Texts of algyshes reflect religious ideas, everyday life and
culture of their creators. Ancient people believed in the strength of the word
to such a degree that they began every business even small and quite insignificant
one with algysh, that is why good wishing formulae became an essential part of
their everyday life. They were of an improvisational character due to this
reason they existed in many variants. One of the main functions of algysh is
wishing absolute good to the person they are addressed. Most algyshes textually
«programm» wealthy, ideal future of a certain person or the whole community.
Anahtar Kelimeler
Good wishing formulae algysh improvisation calendar rituels Teyri community cradle-song Ozay Tepena.
Kaynakça
- ALİYLANI, S. Ç. (1963) Karaçay Nart Sözle, Karaçay –Çerkes Kitab İzdatelstvo, Çerkessk .- 1963
- CHURSIN, G. (1902) Pochitanie ognya na Kavkaze // Kavkaz. – 1902. – № 121. – Tiflis.
- FREZER, D. (1980) Zolotaya vetv`. – M., 1980.
- KHADZHIEVA, T. M. (2015) Mifologicheskie, trudovıye i semejno-obryadovıye pesni balkartsev i karachaevtsev. // Antologiya narodnoj muzy`ki balkartsev i karachaevtsev. Mifologicheskie i obryadovıye pesni i naigryshi. – Nal`chik, 2015. – T.1. – S. 24–50.
- KMF (1994) – Karachaevo-balkarskij folklor. Hrestomatiya. Na karach.-balk.yaz. / Sost., avtor predisl. T.M. Xadzhieva. – Nal`chik, 1994.
- KOÇKAR, M. Tekin (2018) Karaçay-Malkarlıların Somut Olmayan Kültürel Mirasının (SOKÜM) Tespiti, Karaçay Malkarlıların Kültürünü Geleceğe Taşımak Proje Kitabı, Eskişehir Kuzey Kafkas Karaçay Balkar Kültür ve Yardımlaşma Derneği, Eskişehir.
- PROPP, V. Ya. (1963) Russkie agrarny`e prazdniki. – M., 1963.
- SHAMANOV, I. M. (1971) Narodny`j kalendar` karachaevcev // Sovetskaya e`tnografiya. – M., 1971– № 5. S.108-117.
- TERZIOĞLU, Öykü (2007) Alkış ve Kargışların, Sözlü Kültürdeki yerleşik Kodların Aktarımını ve Yeniden üretimini Kolaylaştıran Biçimsel Özellikleri, Millî Folklor, Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Yıl 19, Sayı 75.
- URUSBIEVA, F. A. (1979) Karachaevo-balkarskij folklor. – Cherkessk, 1979.
- ZELENIN, D. K. (1935) Magicheskaya funksiya slov i slovesnyh proizvedenij // Akademiku N.Ya. Marru. – M.-L., 1935.
Öz
Настоящая статья посвящена одному из популярных и
любимых жанров устной поэзии карачаевцев и балкарцев – алгышу-благопожеланию. В
текстах алгышей отражены религиозные воззрения, быт, культура их создателей.
Древние настолько верили в силу слова, что даже самое незначительное дело
начинали с алгыша, поэтому благопожелания были неотъемлемой частью их быта. Они
носили импровизационный характер, что обусловило бытование их в значительном числе
вариантов. Одна из основных функций алгыша – пожелание абсолютного блага тому,
кому он адресуются. В большинстве алгышей тексты пожеланий как бы
«программируют» благополучное, идеальное будущее отдельного человека или
общины.
Anahtar Kelimeler
Алгыши-благопожелания импровизация календарные обряды Тейри община колыбельные Озай Тепена.
Kaynakça
- ALİYLANI, S. Ç. (1963) Karaçay Nart Sözle, Karaçay –Çerkes Kitab İzdatelstvo, Çerkessk .- 1963
- CHURSIN, G. (1902) Pochitanie ognya na Kavkaze // Kavkaz. – 1902. – № 121. – Tiflis.
- FREZER, D. (1980) Zolotaya vetv`. – M., 1980.
- KHADZHIEVA, T. M. (2015) Mifologicheskie, trudovıye i semejno-obryadovıye pesni balkartsev i karachaevtsev. // Antologiya narodnoj muzy`ki balkartsev i karachaevtsev. Mifologicheskie i obryadovıye pesni i naigryshi. – Nal`chik, 2015. – T.1. – S. 24–50.
- KMF (1994) – Karachaevo-balkarskij folklor. Hrestomatiya. Na karach.-balk.yaz. / Sost., avtor predisl. T.M. Xadzhieva. – Nal`chik, 1994.
- KOÇKAR, M. Tekin (2018) Karaçay-Malkarlıların Somut Olmayan Kültürel Mirasının (SOKÜM) Tespiti, Karaçay Malkarlıların Kültürünü Geleceğe Taşımak Proje Kitabı, Eskişehir Kuzey Kafkas Karaçay Balkar Kültür ve Yardımlaşma Derneği, Eskişehir.
- PROPP, V. Ya. (1963) Russkie agrarny`e prazdniki. – M., 1963.
- SHAMANOV, I. M. (1971) Narodny`j kalendar` karachaevcev // Sovetskaya e`tnografiya. – M., 1971– № 5. S.108-117.
- TERZIOĞLU, Öykü (2007) Alkış ve Kargışların, Sözlü Kültürdeki yerleşik Kodların Aktarımını ve Yeniden üretimini Kolaylaştıran Biçimsel Özellikleri, Millî Folklor, Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Yıl 19, Sayı 75.
- URUSBIEVA, F. A. (1979) Karachaevo-balkarskij folklor. – Cherkessk, 1979.
- ZELENIN, D. K. (1935) Magicheskaya funksiya slov i slovesnyh proizvedenij // Akademiku N.Ya. Marru. – M.-L., 1935.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Aralık 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 1 Sayı: 3 |
