A GLANCE TO INSTRUMENTAL MUSIC FOLKLORE OF ABKHAZ-ADYGHE DIASPORA IN TURKEY (CAUCASUS- DIASPORA)

Year 2020, Volume: 3 Issue: 2, 450 - 470, 30.08.2020

Tıjın Çurey

Abstract

The history of musical folklore Abkhaz-Adyghe Diaspora
in Turkey totals almost one and a half centuries.  It is possible to judge, archaic kinds of
their music only hypothetically: under separate historical materials of
archeological excavations.

Circassian Diaspora as ethno cultural integrity has
resulted, from violent resettlement in XIX. 
This article is about from musical folklore tradition in Diaspora. This
article shows influence of historical, social conditions on specificity of musical
culture (comparative analysis).

Researches are accompanied by a rich illustrative folk
materials collected, made musical analysis of unique folk texts.  

Keywords

аccord, harmonie, polyphony, rhytmics, vocal, diapason

ИЗ ИНСТРУМЕНТАЛЬНОГО ФОЛЬКЛОРА АБХАЗО - АДЫГСКСКОЙ ДИАСПОРЫ В ТУРЦИИ (СРАВНЕНИЮ МАТЕРИАЛА НА КАВКАЗЕ)

Abstract

Абхазо-адыгская диаспора наиболее многочисленна по сравнению с диаспорами других коренных народов Северного Кавказа, представители которых переселились в Турцию. Согласно преобладающему в науке мнению, численность ее составляет около 4-6 млн. человек. Несмотря на то, что отдельные элементы этнической культуры абхазов и адыгов Турции претерпели в силу объективных исторических и прочих причин неизбежную трансформацию, ее, несомненно, следует рассматривать как ветвь во многом единой абхазской и адыгской традиционной культуры, характеризующейся рядом специфических черт. С традиционной культурой абхазо-адыгской диаспоры в Турции связан целый комплекс гуманитарных проблем, которые можно рассматривать в различных плоскостях: эстетической, нравственной, социологической и т.д. Традиционная культура абхазо-адыгской диаспоры в Турции долгое время развивалась в изоляции от исторической родины, в контексте иноязычной культурной среды. В силу этого национальные культурные традиции абхазов и адыгов, проживающих более полутора столетий вне своей исторической родины, подверглись определенной трансформации, вместе с тем сохранив ряд определенных элементов, утраченных их соотечественниками, проживающими на исторической родине. Результаты предпринятого исследования позволяют рассматривать традиционную культуру абхазов и адыгов Турции как неотъемлемую часть общей абхазской и адыгской этнической культуры, в свою очередь обладающей определенными специфическими чертами и особенностями.

Keywords

аккорд, гармония, полифония, ритмика, вокал

TÜRKİYE ABHAZ -ADİGE DİASPORASI ENSTRÜMANTAL MÜZİK FOLKLORUNA BAKIŞ (KAFKASYA - DİASPORA)

Abstract

Organoloji bilimi- kaynak ve metotları yardımı ile, bugün müzik folkloruna ait olan dans, halk şarkıları enstrümantal gelenek yapısı, halkların müziğini inceleme, keşfetme, analiz etme ve karşılaştırma yapabilme olanağını bilimsel şekilde oluşturulabilmektedir. Orgonoloji bilimi çerçevesinde öncellikle halk müziği enstrümanlarını bir kaç başlık altında sınıflandırıyoruz. Saha çalışmaları ile metotların içinde bir değerlendirme yapılırken tipolojik, terminolojik, morfolojik, kültürel –dilsel genetik bağ ile bölgelere dağılımı, kullanım şekli, icra şekli, enstruman yapımı- tasarlama, otantik yapılandırma, adlandırma ve modern oluşum, ergolojik açıdan çalgının yapımı, saklanması, korunması durumu ile notografik (notaya alma, notalama) işlemlerine geniş bir prespektifle orgonoloji içinde ulaşılabilmektedir. Folklor ikiye ayrılır. Sözel ve müziksel. Bizim çalışmamız müziksel yaşam sürecinde Kafkasya’da anavatanlarında yaşayan Abhaz-Adigelerin diasporadaki geleneksel enstrümantal folkloruna karşılaştırmalı olarak bakış ve analizini içermektedir. Bu güne kadar, bu iki Kafkasyalı kardeş halkın müzikleri, yabancı araştırmacılar tarafından sürekli takip edildi. Genetik yapısı, dil, kültür, örf, adet, habze (toplumsal hukuk kuralları) içinde oluştu. Bu kurallar herkesin bildiği tarzda değil, yaptırma ve yaptırım gücü bir makam tarafından yönlendirilmez. Abhaz ve Adige geleneğinde bu kurallara insan kendisi uyar. Kimsenin müdahalesine gerek yoktur. Bugün anavatanları Kafkasya olmasına rağmen, tarih bu iki kardeş halkı, tıpkı birçok dağlı halkların sürgüne uğradığı Çarlık Rusyası-Kafkas savaşı sonucunda, 21 Mayıs 1864 anavatanlarından kopartılmasıyla büyük trajedi yaşadılar. Şu anda dünyanın pek çok ülkesine 40 aşkın yerde yaşamlarını sürdürmektedirler. Aradan geçen 156 yıl, birçok şeyi erozyona ve asimilasyona uğratırken bu durumdan en çok kültürleri etkilenmiştir. Yüzlerce yıldır anadillerinde söyledikleri halk şarkılarını, halk müziğini ve enstrümanlarını diasporalarında tamamen ya da kısmen kaybetmişlerdir. . Bu gün resmi bir kaynak ya da sayım olmamasına rağmen, Abhazların ve Adigelerin en büyük diasporası nüfus bakımından Türkiye Cumhuriyetidir. Şu anda kişisel ve toplumsal çabalarla yapılan araştırmalar 4-7 milyon arasında olduğunu ki bu en iyimser rakamla söylenirken Abhaz ve Adigeler Türkiye’nin yedi bölgesinde dağınık ve daha çok kompakt toplu olarak yaşamaktadırlar.
Bu çalışmada özellikle Kafkasya’daki araştırmacıların son on yıldaki Abhaz- Adige müzik enstrümantal geleneğindeki paralellikleri, müzikal anlamdaki çok sesli icra yapabilme özelliği, icra ve yapımı ile çalgılar, çalgı türlerinin genel sınıflandırılması ile bugünkü Abhaz ve Adigelerdeki enstrüman sorunlarına değinilmektedir. Araştırma makalesinin ikinci bölümünde 2005-2008 yılları arasında yaptığımız saha çalışmaları sonucunda Türkiye’de yaşayan Abhazların ve Adigelerin kısa olarak temelde koruyabildikleri enstrümanları anlatmaktadır. Buna bağlı olarak son bölümde notalı enstrümantal eserlere yer verilmiştir. Özellikle Abhaz düğün dansı, Adige lirik dansı Kafe’nin çeşitli varyasyonları notalanmıştır. Enstrümantal dans müziği notaları, şu anda her eğlence, düğün ritüllerinde, vazgeçilmeyen temel müzik aletine uygun yazılmıştır. Abhazlarda nefesli ve tuşlu çalgı gurubuna giren amırzakan, Adigelerde de pshına için yazılmış notaları görmekteyiz. Sonuç olarak bugün Türkiye’de yaşayan Abhaz ve Adigeler, kendi etnik duruşlarını ve kimliklerini, müzik diliyle korumuş ve halen de korumaktadırlar. Bugün çok sesli müziği ile, mitolojik enstrüman geleneği ve tüm folklorik değerlerine yeniden dönebilmenin yollarını arayan genç kuşak, bir çok ekip topluluk kurarak öğreniyor, gelecek nesillerde bu çalışmalarla aydınlanacak, kendine ait olana tekrar varma mücadelesini sürdürecek.

Keywords

Akord, Armoni, polifoni, ritm, vokal, diapozon

References

• ANCHABADZE, Y. D. and ARGUN Y. G. (2007) Narodi i Kulturı. Abhazii, Rossiyskaya Akademiya Nauk, İnstitut Etnologii i Antropologii im. N. N. Mikluho-Maklaya, Abhazskiy İnstitut Gumanitarnıh İssledovaniy im. D. İ. Gulia, Seriya «Narodı i Kulturı», "Nauka", Moskva.
• ARDZINBA, V. (1982) Rituali i mifi Drevney Anatolii. Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturi, İzdatelstvo «Nauka», Moskva.
• ASHUBA, V. (1986) Abkazskie narodnie pesni. Gruzinskoye otdeleniye Muzfonda Soyuza SSR, Tbilisi.
• CHUREY, T. A. (2008) Ethnomuzikalnaya cultura abkhazo-adygskoi diasporı v Turtsii. İzdatelsvo M. i V. Kotlyarovıh, Nalchik.
• HAN GIREY, S. (1992) Zapiski o Cherkessii. Knijnoe İzdatelsvo Elbrus, Nalçik
• HASHBA, I. M. (1967) Abkhazskiye narodniye muzikalniye instrumenti. İzdatelstvo "Alaşara", Suhum.
• KHAGAZEJEV, B. S. (1992) Instrumentalnaya cultura Adigov, Adıgskoe Knijnoe İzdatelsvo, Maykop.
• SHU, Sh. S. (1997) Adigskie narodniye muzikalniye instrument. Cultura i bıt adigov. Maykop.
• VERTKOV, K. (1975) Russkie narodnie muzikalnie instrumenti. İzdatelsvo Muzika, Leningrad.
• VINOHRADOV, V. S. (1960) Problemi etnogeneza kirgizov v svete nekotorih dannih ih muzicalnogo folklore. Voprosi muzikoznania. Sbornik statei. T. 3. Moskva.
• ZUHBA, S. L. (2007) Mifologia abkhazo-adygskih narodov, Adıgskoe Knijnoe İzdatelsvo, Maykop.