MESLEK FOLKLORU KAPSAMINDA BÜRYANCILIK (BİTLİS ÖRNEĞİ)

Year 2022, Volume: 5 Issue: 3, 555 - 569, 29.12.2022

Oğuz Doğan

https://doi.org/10.55666/folklor.1164646

Abstract

Ortak yaşam alanına katılan canlıların varlıklarını sürdürebilmeleri için yerine getirmesi gereken başat koşul beslenmedir. Bilince sahip olmasından ötürü diğer canlılardan ayrılan insan, beslenme eylemine farklı anlamlar yükleyerek onu kültürel alana taşımıştır. Söz konusu kültürel alanda gelişen beslenme anlayışı yeni olguların ve olayların ortaya çıkmasına da zemin hazırlamıştır. Bilinç düzeyine erişen insanlığın besin maddelerini çeşitli işlem ve yöntemlerden geçirerek yeme alışkınlıklarını dönüştürmesi de bu süreci hızlandırmıştır. Yeme alışkanlıklarının gelişmesiyle birlikte sosyal yaşamda beliren alanlardan biri de mesleklerdir. Farklı besin maddelerini kendilerine özgü yöntemlerle pişiren veya bunları işleyen meslek grupları zamanla toplumsal yaşamın önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu çalışma kapsamında geleneksel olarak varlığını sürdüren büryancılığın sözlü kültür içerisindeki yeri belirlenmeye ve meslek folkloru açısından önemi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Mesleğe bağlı olarak sözlü kültür içerisinde var olan anlatılar, halk inanışları, dua, adak, kurban vs. gibi unsurlardaki kültürel değerlerin toplumsal bellek bakımından yerinin de belirlenmesi amaçlanmıştır.
Çalışmada geleneksel usullerle devam ettirilen mesleğin son zamanlarda yaşadığı sıkıntılara değinilmeye çalışılmıştır. Ayrıca mesleğin geleneksel bağlamından uzaklaşmaması ve kendini geleceğe özgün yapısıyla aktarabilmesi için büryan ustalarının görüşlerine yer verilmiştir. Bunun dışında yöredeki sözlü kültür ürünlerine yansıyan meslekle alakalı unsurlar da tespit edilerek kayıt altına alınmıştır. Böylece bu geleneksel mesleğin görünürlüğünün artırılması düşünülmektedir. Nitekim meslek folkloru kapsamında incelenen büryancılığın kendi içerisinde bazı mesleki normlar taşıdığı da görülmüştür. Sözlü kültür ürünleri üzerinden toplumsal yaşamda yaptırım gücünü yerine getiren bu normların çalışmayla tespit edilmesi de gerçekleştirilmesi düşünülen diğer durumlardandır. Bu düşüncelerden hareketle yapılan saha çalışması sonucu kaynak kişilerden derlenen sözlü kültür unsurlarıyla mesleğin kaybolmaya yüz tutmasının önüne geçilmeye çalışılmıştır. Zira son yıllarda ticari kaygılarla mesleğin geleneksel yapısından koptuğu görülmektedir. Bahsi geçen durumlar çalışmanın yapılmasını gerekli hale getirmiştir.

Keywords

YEMEK, KÜLTÜR, GELENEK, BÜRYANCILIK, MESLEK FOLKLORU

References

• ABALI, İ. (2014). “Meslek Folkloru Bağlamında Zeytincilik (Gözkaya Köyü/aydın Örneği)”. Ulakbilge, 2 (3), s.115-139.
• AÇA, M. (2015). Giresun ve Trabzon İlleri Balıkçılarının Meslek Folkloru. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• BEŞİRLİ, H.(2010). “Yemek, Kültür ve Kimlik”. Millî Folklor, 2010, Yıl 22, Say› 87, S. 159- 169. BEŞİRLİ H.(2017).Yemek Sosyolojisi. Ankara: Phoenix Yayınları.
• ÇELEBİ, C. (1999). Bitlis Vadideki Güzel Şehir. Ankara: Betav Yayınları.
• EVLİYA ÇELEBİ (2001). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Bağdad - Basra - Bitlis - Diyarbakır Isfahan - Malatya - Mardin - Musul Tebriz – Van. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• FEDAKAR P. ve DERDİÇOK N. (2016). “Meslek Folkloru Bağlamında Kıyı Ege Kadın Balıkçı Folkloru”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 19(36), 95 - 106.
• GAYBÎ, Ş. A. (2021). Kaygusuz Abdâl Külliyatı: (Hayatı-eserleri-metin-sözlük-kaynaklar). Hazırlayan: Abdurrahman Güzel. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• GOODE, J. (2009). “Yemek”. (Çev. Fatih Mormenekşe). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar III. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Sayfa: 375-381.
• KARATAŞ, P. (2017). İnsanlar İkiye Ayrılır: Meslek Folkloru Bağlamında Hekimlik. Ankara: Grafiker Yayınları.
• YERASİMOS M. (2019). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Yemek Kültürü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• MCCARL, R. (2021). “Mesleki Folklor”. Folklor / Edebiyat.Yıl (year) 27. Sayı (No) 106.
• TİYENŞAN, N. E. (2005). Bitlis Folkloru ve Örnekleri. Ankara: Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
• TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ (2003). Bitlis Büryan Kebabı. No: 658-Mahreç İşareti. Tb., B.T.S.O. YOLCU, M. A. (2014). Nevşehir Yöresinde Yaşayan Geleneksel Meslekler. Ankara: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları