TEBRİZ ÂŞIKLIK GELENEĞİNDE DERLENEN BİR KÖROĞLU KOLU: KÖROĞLU’NUN BAĞDAT SEFERİ’NİN ÂŞIK HASAN GAFFARÎ VARYANTI

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 698 - 730, 30.08.2023

Fazıl Özdamar

https://doi.org/10.55666/folklor.1313147

Öz

İran Türklerinin kültür merkezlerinden biri olan Tebriz, tamamına yakınını Türklerin oluşturduğu bir şehirdir. Geçmişte olduğu gibi günümüzde de İran Türklerinin hem kültür hem de ticaret merkezi konumunda olan bu şehir, diğer şehirlerden hâlâ göç almaya devam etmektedir. Makalede neşredilen metnin anlatıcısı olan Âşık Hasan Gaffarî de Tebriz’e Karadağ bölgesinden göç etmiştir. Âşıklık eğitimini Karadağ’da tamamlayan bu âşık, ölene kadar Tebriz’de yaşamış, sanatını icra ettiği bu şehirde birçok çırağa ustalık yapmış ve birçok âşığın yetişmesinde rol oynamıştır. Âşık Hasan Gaffarî’nin bir diğer özelliği ise Karadağ-Tebriz Âşık Muhiti’nin önemli hikâye/destan anlatıcılarından biri olmasıdır. Birçok farklı destanı anlatabilen bu âşıktan derlenen bu metinlerden birkaçı yayımlanmıştır.
Âşık Hasan Gaffarî’nin anlatıp kaydettirdiği destanlardan biri de Köroğlu Destanı’nın Bağdat Seferi’dir. Tebriz’deki bir stüdyoda video formatıyla kayda alınan bu metin, Azerbaycan ve Anadolu âşıklık geleneklerinde “Köroğlu’nun Tokat Kolu/Seferi”, “Köroğlu’nun Turna Teli Kolu/Seferi/Getirmesi” gibi farklı adlarla da anılmaktadır. Destanda Çamlıbel’de yaşayan Köroğlu’nun, eşi Nigâr’ın talebi doğrultusunda turna getirmeleri için üç Delisini Bağdat’a göndermesi; bu Delilerin Bağdat’ta Aslan Paşa tarafından yakalanıp öldürüleceğini öğrenen Köroğlu’nun diğer Delileriyle birlikte Bağdat’a gidip Aslan Paşa’yı yenerek Delilerini kurtarması ve Çamlıbel’e tekrar dönmesi anlatılmaktadır.
“Köroğlu’nun Bağdat Seferi’nin Âşık Hasan Gaffarî Varyantı” şeklinde adlandırılan bu destan kolunun bu şekilde adlandırılmasında çeşitli sebepler vardır. Gelişen ve değişen dünyadaki göç hareketlerinin hızlandığı ve bilgiye ulaşımının her geçen gün daha da kolaylaştığı günümüzde bir metin isimlendirilirken geçmiş dönemlerdeki gibi sadece şehir merkezli bir adlandırma eksik kalacaktır. Bu düşünceyle bu destan kolu da anlatıcının adının esas alındığı bir şekilde adlandırılmıştır. Makalede ayrıca destanın anlatıcısı olan Âşık Hasan Gaffarî’nin hayatı, sanatı ve eserleri hakkında kısa bilgi verilmiştir. Sonrasında ise destanın olay örgüsü ve çeşitli izahlar yapılmıştır. Son olarak destan metni verilmiştir. Bu metin yazıya geçirilirken belli başlı usuller kullanılmıştır. Bu usulde söz konusu metin, anlatıcının dil hususiyetlerine ve üslubuna bağlı kalınarak kaleme alınmış ve metinde anlaşılması güç olacağı düşünülen bazı kelime ve kelime gruplarının yanına Türkiye Türkçesinde anlamları verilerek metnin daha da anlaşılır olması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Köroğlu Destanı, Âşık Hasan Gaffarî, Bağdat Seferi, İran, âşık

Destekleyen Kurum

Ege Üni.

Proje Numarası

BAP - 4236

A NEW KOROGLU EPIC VARIANT THAT IS COLLECTED IN TABRIZ MINSTRELSY: THE ÂŞIK HASAN GAFFARÎ VARIANT OF KOROGLU BAGHDAD EXPEDITION

Öz

Tabriz, which is one of the cultural centers of Iranian Turks, is a city almost entirely of Turks. This city, which is the cultural and commercial center of Iranian Turks today as it was in the past, still continues to receive immigration from other cities. Âşık (Minstrel) Hasan Gaffarî, the narrator of the text published in the article, also immigrated to Tabriz from the Karadağ region. This minstrel, who completed his minstrel training in Karadağ, lived in Tabriz until his death, mastered many apprentices in this city where he practiced his art, and played a role in the training of many minstrels. Another feature of Âşık Hasan Gaffarî is that he is one of the important story/epic narrators of Karadağ-Tabriz Minstrel Neighborhood. A few of these texts compiled from this minstrel who can tell many different epics have been published.
One of the epics told and recorded by Âşık Hasan Gaffarî is the Baghdad Campaign of Köroğlu Epic. This text, recorded in a video format in a studio in Tabriz, is also known by different names such as “Köroğlu’nun Tokat Kolu/Seferi”, “Köroğlu’nun Turna Teli Kolu/Seferi/Getirmesi” in Azerbaijani and Anatolian minstrel traditions. In the epic, Köroğlu, who lives in Çamlıbel, sending his three “Deli” to Baghdad to bring cranes at the request of his wife Nigar, Köroğlu, who learned that these “Deli”s would be caught and killed by Aslan Pasha in Baghdad, went to Baghdad with his other “Deli”s, defeated Aslan Pasha, saved his Deli warriors and returned to Çamlıbel is told. There are various reasons for naming this epic text, which is called “Âşık Hasan Gaffarî Variant of Köroğlu’s Baghdad Campaign.”
In today's world, where migration movements in the developing and changing world are accelerating and access to information is getting easier day by day, while naming a text, only a city-centered naming as in the past will be missing. With this in mind, this epic was named in a way based on the name of the narrator. In the article also brief information about the life, art and works of Âşık Hasan Gaffarî, who is the narrator of the epic has been given. Afterwards, the plot of the epic and various explanations were made. Finally, the text of the epic is given. While writing this text, certain methods were used. In this method, the text has been written by adhering to the language characteristics and style of the narrator, and it is aimed to make the text more understandable by giving meanings in Turkey Turkish to some words and phrases that are thought to be difficult to understand in the text.

Anahtar Kelimeler

Koroglu Epic, Âşık (minstrel) Hasan Gaffarî, Baghdad expedition, Iranian, minstrel

Proje Numarası

BAP - 4236