İTALYAN YAZAR ITALO SVEVO’NUN “ZENO’NUN BİLİNCİ” ROMANINA PSİKANALİTİK ELEŞTİRİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 1293 - 1309, 27.12.2023

Işık Albasan

https://doi.org/10.55666/folklor.1312194

Öz

Psikanaliz ve edebiyat kavramları arasında sıkı bir bağ vardır; çünkü her iki alan da kaynak olarak insanı ele almaktadır. Psikanaliz bilimsellik ışığında insanı çözümlemeye çalışırken; edebiyatta eserlerde yer alan kahramanlarla, insana yeni ufuklar açıp kendini tanıyıp çözümlemesinde rehberlik etmektedir. Böylece psikanaliz, edebi eserleri yorumlama yöntemlerinden biri olmuş ve bunun sayesinde edebi eserleri anlamadaki ve yorumlardaki derinlik artmıştır. Böylece sadece eserlerdeki karakterleri değil, aynı zamanda, onların yaratıcıları olan yazarları da daha yakından tanıma imkanı doğmuştur. 2013 yılındaki “Italo Svevo’nun Romanlarının Psikanalitik Açıdan Ele Alınması” başlıklı tezimden esinlenerek oluşturulan çalışmada İtalyan yazar Italo Svevo’nun “Zeno’nun Bilinci” romanındaki Zeno karakteri psikanalitik edebiyat eleştirisi bağlamında ele alınmıştır. Bu eleştiri ve inceleme sırasında psikanaliz yönteminin dört temel isimlerinden olan Sigmund Freud, Alfred Adler, Carl Gustav Jung, Jacques Lacan bizlere rehberlik etmiştir. Sigmund Freud’un Oidipus Kompleksi kavramından, Anksiyete Kuramı’ndan, Psikoseksüel Süreçler ve Güdülenim Kuramı’ndan; Alfred Adler’in Aşağılık-Üstünlük Kompleksi ve Telafisi Kuramı’ndan; Carl Gustav Jung’un dört ana arketipinden; Jacques Lacan’ın yapısalcı psikanaliz tekniğinden faydalanılmıştır. Çalışmadaki akış şu şekilde planlanmıştır: Öncelikle incelememize kaynaklık eden psikanaliz kavramından, eleştirimizde yararlandığımız dört temel isim olan Sigmund Freud’un, Carl Gustav Jung’un, Alfred Adler’in ve Jacques Lacan’ın yöntemlerinden ve olaylara bakış açısından bahsedilmiştir. Ardından romanımızın yazarının hayatı, bulunduğu sosyokültürel ortam, etkilendiği kişiler ve romanımızın özeti ele alınmıştır. Sonra sırasıyla daha önce adı geçen psikanalistlerin bakış açıları, kuramları doğrultusunda romanımızın başkarakterinin hayatı değerlendirilmeye alınmıştır. Aslında sonuç olarak gerek çocukluktan gerekse atalardan gelen tüm bu komplekslerin etkileri, bir insanın yaşamını nasıl şekillendirdiğine tanıklık edilmiştir. Bu tanıklık ise 20. yüzyılın günlük yaşamından çıkma, sıradan bir insanla sağlanmıştır. Romanın ana karakteri başkahramanı Zeno, günlük hayatta her an karşılaşabileceğimiz kendi sorunlarıyla boğuşan sıradan biridir. Bu sıradan hayatı içinde Zeno, aslında hayatını sorgulamaya başlar. Bu sorgulama öncelikle sorunlarıyla başlar, ardından evrilerek hayatı sorgulamaya döner. Bu hayat sorgulamasında karakterimiz aslında gerçek hastalığın ve sorunun hayatın kendisi olduğunu ifade eder. Sıradan modern bir insanın varoluşsal sıkıntıları ve sorunları edebiyat ve psikanaliz ile gözlerine serilmektedir. Kısacası hayatın her alanında özellikle edebiyatta psikanalizin izleri açıkça gözlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikanaliz, Edebiyat, Psikanalitik Kuramlar, Svevo, Zeno.

PSYCHOANALYTICAL CRITICISM OF ITALIAN AUTHOR ITALO SEVEO’S NOVEL OF “ZENO’S CONSCIOUSNESS”

Öz

There is a close connection between the concepts of psychoanalysis and literature, because both fields consider human as a resource. While pyschoanalysis tries to analyze the human being in the light of being scientific; with the heroes in the works of literature, it opens new horizons for people and guides them in recognizing and analyzing themselves. Thus, psychoanalysis became one of the methods of interpreting literary works. Thanks to psychoanalysis, the depth of understanding and interpretation of literary works has increased. Thus, it is possible to get to know more closely not only the characters in the works, but also the authors who are their creators. In the study, inspired by my thesis titled “A Psychoanalytic Treatment of Italo Svevo’s Novels”in 2013, the character of Zeno in the novel “Zeno’s Consciousness” written by Italian writer Italo Svevo is discussed in the context of psychoanalytic literary criticism. During this criticism and examination Sigmund Freud, Alfred Adler, Carl Gustav Jung, Jacques Lacan, who are the four main names of the psychoanalysis method, guided us. From Sigmund Freud’s concept of Oedipus complex, anxiety theory, psychosextual processes and motivation theory; Adler Adler’s inferiority-supremacy complex and compensation theory; Carl Gustav Jung’s four main archetypes; Jacques Lacan’s structuralist psychoanalysis tecnique were used. The flow in the study was planned as follows. First of all, the concept of psychoanalysis, which is the source of our study, the methods and perspectives of Sigmund Freud, Carl Gustav Jung, Alfred Adler and Jacques Lacan were mentioned. Then, the life of the author of our novel, the socio-cultural enviroment he was in, the people he was influenced by and the summary of our novel were discussed. Then, the life of the protagonist of our novel was evaluated in line with the perpectives and theories of the previosuly mentioned psychoanalysts, respectively. In fact, as a result, it has been witnessed that the effects of all these complexes, both from childhood and from ancestors, shape a person’s life. This testimony was provided by an ordinary person from the daily life of the 20 th century. This person, the main character of the novel, the protagonist Zeno, is an ordinary person who struggles with his own problems that we can encounter at any time in daily life. In this ordinary life, Zeno actually begins to question his life. This questioning first starts with his problems, then it evolves into questioning life. In this questioning of life, our character expresses that the real illness and problem is life itself. This existential troubles and problems of an ordinary modern person are revealed in literature and psychoanalysis. In short, traces of psychoanalysis are clearly observed in all areas of life, especially in literature.

Anahtar Kelimeler

Psychoanalysis, Literature, Psychoanalitic Theories, Svevo, Zeno.

Kaynakça

• ADASAL, R. (1980). Normal ve Anormal Açıdan Psikososyal Yönleriyle Kişilik ve Karakter Portreleri. İstanbul: Minnetoğlu Yayınları.
• ADLER, A. (1956). The Individual Psychology. London: HarperTorchbooks.
• ADLER, A. (2011). Social Interest: A Challenge to Mankind. Washington: Alfred Adler Institute.
• ADLER, A. (2013). İnsanı Tanıma Sanatı. (Çev.: Kamuran Şipal), İstanbul: Say Yayınları.
• ARA, A. ve MAGRIS, C. (1987). Trieste: Un’identita di frontiera. Torino: Edinuadi.
• ARDOLINO, F. ve DRUET, A. C. (2005). “La Psychanalyse Racontee par Italo Svevo”. ERES, C. 6, S. 6, 75-85.
• ATAMAN, V. (2005). Varolmanın Acısı Schopenhauer Felsefesine Giriş. İstanbul: Donkişot Yayınları.
• ATLI, F. (2012). “Edebi Metnin ve Yaratıcılığın Kaynağına Ulaşan Yol: Psikanalitik Edebiyat Eleştirisi”. Turkish Studies, C. 7, S. 3, 257-273.
• AYDINALP, E. B. (2020). “Orhan Pamuk’un Kırmızı Saçlı Kadın Adlı Eserinde Baba/Oğul İkilemi”. International Journal of Filologia, C. 3, S. 4, 204-215.
• AYDOG, S. (2019). “Lacanyen Yaklaşımda Cinsiyetlenme ve Histeri Nevrozu”. Ayna Klinik Psikoloji Dergisi, C. 7, S. 1, 20-40.
• AYTEKİN, H. ve AYTEKİN, T. (2023). “Alfred Adler’in Bireysel Psikoloji Kuramı ve Temel İlkeleri”. Electronic Cumhuriyet Journal of Communication, C. 5, S. 1, 40-47.
• BALDI, G. (1994). Dal testo alla storia. Dalla storia al testo. Torino: Paravia Editore.
• BEHRENS, R. ve SCHWADER, R. (1990). Italo Svevo: Ein Paradigma der Europaischen Moderne. Würzburg: Königshausen.
• BRIOSI, S. (1975). La Critica e Svevo. Bologna: Cappelli.
• BUDAK, A. (2009). “Psikanalitik Edebiyat Eleştirisi ve Bir Uygulama Denemesi”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 25, S. 1, 13-26.
• CEBECİ, O. (2004). Psikanalitik Edebiyat Kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• CHARLEMONT, A. (1963). L’Eroe nella Trilogia Sveviana. Brasile: Bello Horizonte.
• CONTINI, G. (1968). Letteratura dell’Italia Unita 1861. Firenze: Sansoni Editore.
• CONTINI, G. (1992). La Letteratura Italiana Otto-Novecento. Milano: Rizzoli Libri.
• ÇELİK, S. (2020). Psikanalitik Bir Yaklaşımla Kırmızı Saçlı Kadın. Balkan Dil ve Edebiyat Dergisi, C. 2, S. 1, 113-139.
• DEMİRÖZER, S. (2019). Italo Svevo’nun La Coscienza di Zeno Romanındaki Zeno Cosini Karakterinin Psikanalitik Okuması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DERHEM, E. G. (2023). “Yusuf Atılgan’ın Öykülerinde İmgesel Hayaller Simgesel Gerçekler”. Söylem Filoloji Dergisi, C. 8, S. 2, 455-464.
• EAGLETON, T. (1999). Edebiyat Kuramı. (Çev.: Tuncay Birkan), İstanbul: Ayrıntı Yayıncılık.
• EMRE, İ. (2006). Edebiyat ve Psikoloji. İstanbul: Anı Yayıncılık.
• ERGÜN, N. (2011). “Ölü Bir Deniz Romanına Psikanalitik Bir Yaklaşım”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C. 14, S. 1, 119-139.
• ERYILMAZ, A. B. (2019). A Psychoanalytic Approach to Female Identity in James Joyce’s Eveline and John Steinbeck’s Chrysanthemums. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• FEIST, J. vd. (2018). Theories of Personality. London: McGraw Hill International Editions.
• FREUD, S. (1993). Cinsiyet Üzerine. (Çev.: A. Avni Öneş), İstanbul: Say Yayınları.
• FREUD, S. (1994). Psikanaliz Üzerine. (Çev.: A. Avni Öneş), İstanbul: Say Yayınları.
• FREUD, S. (1998). Totem ve Tabu. (Çev.: Selçuk Budak), İstanbul: Öteki Yayınları.
• FREUD, S. (2001a). Haz İlkesinin Ötesinde Ben ve İd. (Çev.: Doç. Dr. Ali Nahit Babaoğlu), İstanbul: Metis Yayınları.
• FREUD, S. (2001b). Düşlerin Yorumu. (Çev.: Dr. Emre Kapkın), İstanbul: Payel Yayınları.
• FREUD, S. (2001c). Histeri Üzerine Çalışmalar. (Çev.: Dr. Emre Kapkın), İstanbul: Payel Yayınları.
• FREUD, S. (2006). Cinsellik Üzerine. (Çev.: Dr. Emre Kapkın), İstanbul: Payel Yayınları.
• GEÇTAN, E. (2014). Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Metis Yayınları.
• GHIDETTI, E. (1992). Italo Svevo. La coscienza di un borghese triestino. Roma: Editori Riuniti.
• GIANOLA, E. (1976). Storia Letteratura del Novecento in Italia. Torino: Societa Editrice.
• GÖCEN, G. (2019). “Geçmişten Günümüze Kadın Tasavvurunun İnançla Birlikte Seyri: Freud, Jung ve Fromm’un Kadına Dair İzdüşümleri”. Cumhuriyet Theology Journal, C. 23, S. 3, 121-141.
• GÜLEÇ, C. (2014). Psikiyatrinin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• GÜNDAY, M. ve KAÇAR, E. (2022). “Bending the Structure: Jacques Lacan Along the Axis of Structuralism and Poststructuralism”. Felsefe Arkivi, C. 56, S. 1, 99-112.
• HACIOĞLU, S. (2023). William Shakespeare’nin “Hamlet” Oyununun Psikanaliz Çerçevesinde; Sigmund Freud, Carl Gustav Jung ve Jacques Lacan Üzerinden İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• JUNG, C. G. (1997). Din ve Psikoloji. (Çev.: Cengiz Şişman), İstanbul: İnsan Yayınları.
• JUNG, C. G. (2001). Anılar, Düşler, Düşünceler. (Çev.: İris Kantemir), İstanbul: Can Yayınları.
• JUNG, C. G. (2012). Dört Ana Arketip. (Çev.: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.
• JUNG, C. G. (2016). Analitik Psikoloji Sözlüğü. (Çev.: Nur Nirven), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• JUNG, C. G. (2017). Anılar, Düşler, Düşünceler. (Çev.: İris Kantemir), İstanbul: Can Yayınları.
• KAVUT, S. (2020). “Carl Gustav Jung: Kavramları, Kuramları ve Düşünce Yapısı Üzerine Bir İnceleme”. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 6, S. 2, 681-699.
• KARABULUT, M. (2022). “Freud ve Jung Işığında Masal ve Psikanaliz”. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, C. 3, S. 26, 756-64.
• KAYA, N. (2015). Yazma Cesareti. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• KORUCU, A. A. (2019). “Freudyen ve Jungiyen Yaklaşımlarla Anne Olgusu”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 23, S.1, 133-143.
• LACAN, J. (2013). Psikanalizin Dört Temel Kavramı. (Çev.: Nilüfer Erdem), İstanbul: Metis Yayınları.
• LACAN, J. (2014). Baba-nın-Adları. (Çev.: Murat Erşen), İstanbul: Monokl Yayınları.
• LACAN, J. (2020). Psikanalizin Temel İlkeleri. (Çev.: İzmir Mutluhan), İstanbul: Çolpan Yayınevi.
• LACAN, J. (2021). Sigmund Freud’un Teorisinde ve Psikanalizin Tekniğinde Ben. (Çev.: Savaş Kılıç), İstanbul: Metis Yayınları.
• LUNETTA, M. (1976). Invito alla Letteratua di Italo Svevo. Milano: Mursia.
• LUTI, G. (1961). Italo Svevo ed Altri Studi sulla Letteratura. Milano: Lerici Editori.
• LUTI, G. (1976). Italo Svevo. Firenze: Il Costoro.
• MAIER, B. (1978). Italo Svevo. Milano: Mursia.
• MAXIA, S. (1981). Svevo e La Prosa del Novecento. Roma: La Terza.
• MICHALSKA, E. (2022). La crisi d’identita ne La Coscienza di Zeno di Italo Svevo e ne L’uomo senza qualita di Robert Musil. Master Thesis, Universita di Varsovia Facolta di Linguistica.
• MINGHELLI, G. (1998). “In the Shadows of the Mammoth: Narratives of Symbolisis in La Coscienza di Zeno”. MLN Italian Issue, C. 109, S. 4, 120.
• MOHAMMEDİ, A. (2023). “A Lacanian Scrunity of Shakespeare’s Sonnets in the Light of Mortality or Eternity”. RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, C. 30, S. 8, 1106-1115.
• MORAN, B. (2002). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• NANNI, L. (1974). Leggere Svevo: Antalogia della Critica Sveviana. Bologna: Zanichelli.
• NEEL, A. F. (1983). Handbuch der Psychologischen Theorien. Frankfurt: Verlag.
• PRETOLANI, M. (1986). Guida alla letteratura di Svevo. Milano: Arnaldo Mondodari.
• PRICE, S. (2016). James Joyce and Italo Svevo: The Story of A Friendship. Ireland: Somerville Press.
• RIFAT, M. (1999). “Masallara Yaklaşım Biçimleri”. Kuram Dergisi, C. 6, S. 1, 63-68.
• ROSSI, A. (2008). “Svevo y La Conciencia de Zeno”. Acta Poetica, C. 29, S. 2, 85-99.
• SCHOPENHAUER, A. (2000). İstencin Özgürlüğü Üzerine. (Çev.: Mehtap Söyler), Ankara: Öteki Yayınevi.
• SERRİCAN, E. (2015). “Carl Gustav Jung’un Analitik Psikoloji Kuramındaki Arketip Kavramının Edebiyata Yansıması”. International Journal of Social Sciences, C. 4, S. 4, 1460-1472.
• SOLOMONİ, F. (2012). “Italo Svevo, İtalya’da Bir Orta Avrupalı. Kitap-lık, C. 164, S. 6, 11-18.
• SVEVO, I. (1966). Opera omnia, Vol. III, epistolario. Milano: Dall’Oglio.
• SVEVO, I. (1968). Opera omnia, Vol. III, saggi e pagine sparse. Milano: Dall’Oglio.
• SVEVO, I. (1986). Scritti su Joyce. Parma: Pratiche.
• SVEVO, I (2009). La Coscienza di Zeno. Firenze: Giunti Editore.
• SVEVO, I (2012). Zeno’nun Bilinci. (Çev.: Neyyire Gül Işık), İstanbul: Can Yayınları.
• TEZGÖR, H. (2007). “Oğuz Atay’ın “Babam’a Mektup”una Psikanalitik Yaklaşım”. Turkish Studies, C. 5, S. 4, 1499-1515.
• TİKEN, S. (2009). “Cahit Sıtkı Tarancı’nın Şiirlerindeki Ayna İmgesine Psikanalitik Bir Yaklaşım”. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 16, S. 41, 47-60.
• TURA, S. M. (2012). Freud’dan Lacan’a Psikanaliz. İstanbul: Kanat Yayınları.
• UKRAY, M. (2016). Jung Psikolojisi. Ankara: Yason.
• USLUCAN, F. ve ASLAN, A. (2023). “Psikanalitik Edebiyat Eleştirisi Açısından Kar ve İnci Romanı Üzerine Bir Değerlendirme”. Mavi Atlas, C. 11, S. 1, 208-221.
• WELLEK, R. ve WAMEN, A. (2013). Edebiyat Teorisi. (Çev.: Ömer Faruk Huyugüzel), İstanbul: Dergah Yayınları.
• YALNIZUÇANLAR, S. (2010). “Psikolojik Roman”. Hece Dergisi, C. 5, S. 66, 485-496.
• YÖRÜKEN, T. (2006). Alfred Adler: Sosyal Roller ve Kişilik. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• YÜCEL, T. (2009). Eleştiri Kuramları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• YÜKSEL, M. (2003). Italo Svevo’nun Una Vita, La Senilita ve La Coscienza di Zeno Adlı Eserlerindeki Biçim ve Kapsam Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.