KÜLTÜREL AKTARIMIN BİR ŞEKLİ OLARAK KIRGIZİSTAN’DA DUVAR RESİMLERİ VE GRAFİTİLER

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 1096 - 1117, 27.12.2023

Ezgi Oya Gümüş

https://doi.org/10.55666/folklor.1317397

Öz

Kırgızistan’ın Sovyetlerden bağımsızlığını kazanmasından sonra Kırgız kültürünün özelliklerini yansıtan grafitiler ve modern duvar resimleri sokakları süslemeye başlamıştır. Bu çalışmalar Sovyet kültüründen uzak Kırgız kültürünü ön plana çıkaran çalışmalardır. Kırgız ve Rus sanatçıların bireysel ve ortaklaşa yaptıkları eserler Kırgız Kültürü ile sokakların donatıldığı açık hava müzesi gibidir. Bu çalışma kapsamında Kırgızistan’a farklı zamanlarda yapılan ziyaretlerde tespit edilmiş, duvar resimleri ve grafitiler ele alınmıştır. Ayrıca çalışma kapsamında birçok grafiti ve duvar resminin Kırgızistan’ın yedi bölgesinde olduğu ve sayıların oldukça çok olduğu görülmüştür. Bu nedenle çalışma kapsamında popülaritelerinin yüksek olması ve çok sayıda eser vermiş olmalarından dolayı Doxa Art, KYZart ve Basicolar gruplarının çalışmaları ele alınmıştır. Yapılan çalışmada bu grupların eserlerinin grafiti ve duvar resimlerinin farklı tekniklerinin kullanılması ile yapılmış ve çok çeşitli olduğu belirlenmiştir. Çalışma kapsamında ise grupların yalnızca sprey boya sıkılarak yaptıkları eserler şeklinde sınırlandırılmıştır. Makalede öncelikle olarak ele alınan grupların eserlerini hangi mekânlara yaptıkları (sokaklar, duvarlar, kamusal alanlar, üniversiteler, hastaneler) tespit edilmiştir. Ayrıca eserlerin yapılması için hangi sivil toplum örgütlerinin, kamu kurumların ve yabancı ülke temsilciliklerinin başta USAID gibi belirlenmiştir. Grafiti sanatçılarının eserlerinde seçtikleri temalar belirlenmiştir. Çalışmaların ağırlıklı olarak Kırgızistan’da açığa çıkan ekolojik, sosyolojik, eğitim fırsatları, toplumsal cinsiyet ve şiddet konularında çeşitlendiği görülmüştür. Grafiti sanatçılarının eserlerinde Kırgız kültürünü hangi açıdan eserlerine yansıttıkları ele alınmıştır. Çalışmamız kapsamında eserlerde ağırlıklı olarak maddi kültür unsularını ele aldıkları görülmüştür. Bu unsurların, geleneksel kıyafetler, çocuk oyunları, müzik aletleri şeklinde çeşitlendiği belirlenmiş ve makale kapsamında detaylıca incelenmiştir. Grafiti sanatçılarının hangi şair ve yazarların eserlerini, topluma mâl olmuş hangi kişilikleri sprey boya püskürterek Kırgızistan’ın sokaklarını donattıkları ele alınmıştır. Bu eserlerin ağırlıklı olarak Cengiz Aytmatov’a ait olduğu görülmüştür. Aytmatov dışında ülkesini yurt dışında temsil eden sporculara ve yaşamlarıyla gençlere ve Kırgız halkına örnek olan kişiliklere de yer verdikleri anlaşılmıştır. Grupların yurt dışında çeşitli sanat faaliyetlerinde de sprey boya püskürterek çalışmalar yaptıkları, bazı yabancı sanatçıların da başta Manas olmak üzere Kırgızların kültür unsurlarına dair simgeleri duvarlara taşıdıkları tespit edilmiştir. Ayrıca belirtmeliyiz ki bu çalışma kapsamında grafiti sanatçılarının bireysel ve grup olarak ortaya koydukları eserlerde mutlaka Kırgız kültürüne dair bir izi, sembolü ve unsuru imza atarmış gibi yerleştirdikleri görülmüştür. Son olarak belirtmeliyiz ki makalemiz kapsamında ele aldığımız Kırgızistan’daki grafiti, duvar resmi yapan sanatçıların içerisinde var oldukları Kırgız kültürünü açıkça, özgün, sanatsal boyutu yüksek bir şekilde ifade ettiğini ve duvarlara bakanlara aktardıkları görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Kırgızistan, Kırgız Kültürü, Duvar Resimleri, Grafiti, Kültürel Aktarım.

Anahtar Kelimeler

Kırgızistan, Kırgız Kültürü, Kültürel Aktarım, Grafiti, Duvar Resmi

Destekleyen Kurum

YÖK 100 / 2000 ÖNCELİKLİ ALAN DOKTORA BURSU

Kaynakça

• AKMATALİEV, A. (1987). Kırgızkoye Narodneye Dekorativno Prikladnoe İskustva. Frunze: Kırgızstan Basması.
• ARIKOĞLU, Ekrem vd. (2018). Kırgızça- Türkçö Sözlük II. Cilt. Ankara: Bengü Yayınları
• AYDIN, F. A. (2020). “Şehir Markalaşması ve Grafiti: Örnekler Üzerinden
• Bir Değerlendirme”, Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, S.16, 223-258.
• BLANCHE, U. (2015). “Street Art and Related Terms, Discussion and Working Definition”, Stree Art & Urban Creativity Scientific Journal, V.1, N.1, 32-39.
• BOZBAY, H. (2013). “Geçmişten Günümüze Aşık Oyunları”. Folklor/Edebiyat, C.19, S. 73, 147-161.
• CARRARA, E. (2014). “Vasari, Giorgi”. Encyclopedia of Renaissance Philosophy, Switzerland: Springer International Publishing.
• ÇANKAYA, S. (2014). Kırgız Sözlüğü. Ankara: Bilge Kültür Sanat.
• DIYKANBAY, M. (2021). “Kırgız Kadınlarında Saç, Başlık ve Statü”. Millî Folklor, Y. 33, C. 17, S. 132, 198-207.
• EVCİL, A.N. ve Usal, Y.S. (2020). “Sağır Duvarları Sanatla Kazanmak: Duvar Resimleri”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 3 (2), 273-287.
• EVGİN, N. E. (2023). Kadın Grafiti Sanatçılarının Grafiti Sanatındaki Yerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• İNAN, A. (1962). Hurafeler ve Menşeleri. Ankara: Nur Matbaası.
• KALKAN, İ. (2019). “Çokan Velihanov (1835-1865) Kazak Tarihçisi, Etnograf ve Folklor Araştırmacısı”. İslam Ansiklopedisi, 3. Basım, Ek-2 cilt. 645-646.
• KLAVDİA, A ve Aydarbek, K. (2004). Kırgızların Millî Giysileri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• MIDDEL, M. (2021). “Kültür Aktarımı, Kültürel Transfer”. (Çev.: Mustafa Çakır), Turkophone, Y.8(2), S.65-81.
• OROZOVA, G. (2002). Baldar Folkloru. El Adabıyatı Seriyası 12. Tom. Bishkek: Şam Basması.
• ÖZARSLAN, M. ve GÜMÜŞ, E. O. (2021). “Ardıç Ağacı ve Tütsü Olarak Kırgızistan’da Kullanılması”. Doğan Kaya Armağanı II. Cilt, Sivas: Vilayet Kitabevi.
• ÖZDEMİR, B. (2018). “Azerbaycan Pioner Teşkilatı ve Sovyet Toplumunun İnşası Sürecinde Çocuklar”. Avrasya İncelemeleri Dergisi-Journal of Eurasian Inquires, VII/1, 91-101.
• ÖZDEMİR, N. (2007). “Divanlardan Yansıyan Görüntüler”. Milli Folklor, Y. 19, S. 74, 153-159.
• ÖZDEMİR, N. (2008). “Kültürel Ekonomik İmge Olarak Nasreddin Hoca”. Milli Folklor, Y. 20, S. 77, 12-40.
• RADLOFF, W. (2008). Türklük ve Şamanlık. İstanbul: Örgün Yayınevi.
• TAŞTEPE, Ç., ve ŞAHİN. S. A. (2018). “Sokak Sanatı, Graffiti Tekniği ve Moda Alanındaki Uygulamaları”. Kesit Akademi Dergisi, S. 4, 17, 455-466.
• TEMUR, N. (2011). Folklor ve İdeoloji. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• TURHAN, M. (1959). Kültür Değişmeleri. İstanbul: Edebiyat Fak. Yay.
• WACTAVEK, A. (2011). Graffiti and Street Art. London: Thomas and Hudson Ltd.
• YUDAHİN, K.K. (1988). Kırgız Sözlüğü. 2.Cilt, (Çev.: Abdullah Taymas), Ankara: Türk Dil Kurumu.
• YUDAHİN, K.K. (2011). Kırgız Sözlüğü. (Çev.: Abdullah Taymas), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YÜKSEL, H.A. (2006). “Akdağmadeni Çocuk oyunları: Aşık Oyunu”. Milli Folklor, S.38, 57-62.