Annelik Olgusunu Feminist Yaklaşımlar Üzerinden Okumak

Year 2025, Volume: 9 Issue: Toplumsal Cinsiyet Özel Sayısı, 86 - 102, 27.09.2025

Elif Baş

https://doi.org/10.25295/fsecon.1616429

Abstract

Ataerkil değerlerin hüküm sürdüğü toplumlarda ev içi rollerde iş bölümüne başvurularak kadınlar çocuk bakımı ve ev işleriyle uğraşmakta, kamusal alana kıyasla daha çok özel alanla ilişkilendirilmektedirler. Toplumsal cinsiyet rolleri arasında kadının en önemli görev ve sorumluluklarından biri de anneliktir. Farklı dönemlerde ve ülkelerde kadının kimliğinin inşasında en belirgin rolün annelik olması toplumsal açıdan konunun analiz edilmesini önemli kılmaktadır. Nitekim, annelik yalnızca biyolojik, bedensel bir dönüşümü içermeyip; aynı zamanda toplumsal, kültürel, politik bir bağlamı da kapsayan çok yönlü bir olguya karşılık gelmektedir. Feminist düşünce tarihinde kadının toplumdaki konumuna dair farklı açıklamalarda bulunan çeşitli teoriler mevcuttur ve bu literatür içerisinde annelik bazı yaklaşımlara göre kadın için bir denetleme ve baskı mekanizmasını oluştururken; bazı teorisyenler için ise kadını özgürleştiren çok yönlü bir işlevi yerine getirmektedir. Bu çalışmada, tarihsel süreç içerisinde kadın hareketinde anneliğe ve anneliğe yüklenilen anlamda ne gibi değişimlerin olduğu irdelenmiş ve konuya ilişkin düşünürlerin görüşlerine yer verilmiştir. Çalışmada, farklı feminist söylemlerde annelik olgusunun nasıl ele alındığına dair bir tartışma yürütülmesi amaçlanmıştır. Annelik kavramı ekseninde feminist yaklaşımlardan hareketle öncelikle bir kuramsal çerçeve çizilerek, anneliğe yüklenilen anlamların farklı yaklaşımlarda nasıl temellendirildiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu yönüyle çalışma, feminist literatürde annelik olgusunun tarihsel ve kuramsal gelişimini karşılaştırmalı biçimde ele alarak, güncel tartışmalara da teorik bir zemin sağlamaktadır.

Keywords

Annelik , Feminizm , Toplumsal Cinsiyet

Reading the Phenomenon of Motherhood Through Feminist Approaches

Abstract

By using the division of labour in domestic roles in societies where patriarchal values prevail, women are engaged in childcare and housework and are mostly associated with the private sphere compared to the public sphere. Motherhood is one of the most important duties and responsibilities of women among gender roles. Motherhood, being the most prominent role in the formation of women's identity in different periods and countries, makes it important to analyse the issue from a social perspective. In fact, motherhood does not only involve a biological, bodily transformation but also corresponds to a multifaceted phenomenon that also encompasses a social, cultural, and political context. In the history of feminist thought, there are various theories that make different explanations about the position of women in society, and in this literature, motherhood constitutes a mechanism of control and oppression for women according to some approaches; for some theorists, it fulfils a multifaceted function that liberates women. In this study, the changes in the meaning attributed to motherhood and motherhood in the women's movement in the historical process have been examined, and the views of thinkers on the subject are included. The aim of the study is to conduct a discussion on how the phenomenon of motherhood is handled in different feminist discourses. Firstly, a theoretical framework has been drawn based on feminist approaches to the concept of motherhood, and an attempt has been made to reveal how the meanings attributed to motherhood are grounded in different approaches. In this respect, the study provides a theoretical basis for current debates by comparatively addressing the historical and institutional development of the phenomenon of motherhood in feminist literature.

Keywords

Motherhood , Feminism , Gender

References

• Arendell, T. (1999). Hegemonic motherhood: Deviancy discourses and employed mothers accounts of out-of-school time issues. Working Paper No. 9, Center for Working Families, University of California.
• Badinter, E. (1992). Annelik sevgisi: 17. yüzyıldan günümüze bir duygunun tarihi. Kamuran Çelik (Çev.). İstanbul: Afa Yayınları.
• Badinter, E. (2017). Kadınlık mı annelik mi. Ayşen Ekmekçi (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Beauvoir, S. (1991). Olgunluk çağı I. Betül Onursal (Çev). İstanbul: Payel Yayınları.
• Beauvoir, S. (2006). Bir genç kızın anıları. Seçkin Selvi (Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Beauvoir, S. (2019). İkinci cinsiyet (2. Cilt). Gülnur Acar-Savran (Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Blackstone, A. (2023). Gönüllü çocuksuzluk: Aileyi baştan tanımlayan ve yeni bir bağımsızlık çağı yaratan hareket. Hilal Dikmen (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Brunner, S. (1996). Cultural Feminism: It sounds good, but will it work application to husband's interest in his wife's abortion decision. University of Dayton Law Review. 22(1), 101-124.
• Butler, J. (2008). Cinsiyet belası feminizm ve kimliğin altüst edilmesi. Başak Ertür (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Chodorow, N. (2021). Anneliğin yeniden üretimi: Toplumsal cinsiyetin sosyolojisi. D. Tanal Tatar (Çev.). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Çakır, S. (2018). Feminizm: Ataerkil iktidarın eleştirisi. Birsen Örs (Ed.), 19. yüzyıldan 20. yüzyıla modern siyasal ideolojiler. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Davis A (1994). Kadınlar, ırk ve sınıf. İnci Çeliker (Çev.). İstanbul: Sosyalist Yayınları.
• Dominelli, L. (2002). Feminist social work theory and practice. Palgrave Macmillan Press.
• Donath, O.; Trebbe-Plath, M. (2022). Annelikten pişman olmak. Bilge Yalçın (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Donovan, J. (2016). Feminist teori. Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Douglas, S. & Michaels, M. (2004). The mommy myth, the idealization of motherhood and how It has undermined women. Free Press.
• Firestone, S. (1993). Cinselliğin diyalektiği: Kadın özgürlüğü davası. Yurdanur Salman (Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Gilligan, C. (2017). Kadının farklı sesi: Psikolojik kuram ve kadının gelişimi. (Duygu Dinçer, Fulden Arısan ve Merve Elma (Çev.). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Gilman, C. P. (2018). Kadınlar ülkesi. Sevda Deniz Karali (Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Günindi Ersöz, A. (2015). Özel alan/kamusal alan dikotomisi: Kadınlığın doğası ve kamusal alandan dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 18(1), 80-102.
• Hays, S. (1996). The cultural contradictions of motherhood. Yale University Press.
• Jeremiah E. (2006). Motherhood to mothering and beyond maternity in recent feminist thought. Journal of the Association for Research on Mothering, 8(1-2), 21-33.
• Kawash, S. (2011). New directions in motherhood studies. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 36(4), 969–1003.
• Lerner, G. (1986). The creation of patriarchy. Oxford: Oxford University Press.
• Lloyd G. (1996), Erkek akıl- batı felsefesinde “erkek” ve “kadın”. Muttalip Özcan (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Michel, A. (1993). Feminizm. Şirin Tekeli (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Millett, K. (1987). Cinsel politika. Seçkin Selvi (Çev.). İstanbul: Payel Yayınları.
• Mitchell, J. (2006). Kadınlar, en uzun devrim. İstanbul: Agora Kitabevi.
• O’Reilly, A. (2004). Mother outlaws: Theories and practices of empowered mothering. Women’s Press.
• O’Reilly, A. (2007). Maternal theory: Essential readings. Demeter Press.
• Öz, Y. (2020). Queer teorinin penceresinden, https://kaosgl.org/gokkusagi-forumu-kose-yazisi/queer-teorinin-penceresinden. Erişim tarihi: 10/04/2025.
• Öztan, E. (2015). Annelik, söylem ve siyaset. Cogito, Annelik(81), 91-107.
• Rich, A. (1995). Of woman born motherhood as experience and institution. New York, London: W.W.Norton & Company.
• Rochefort, F. (2020). Feminizmler tarihi. Özlem Altun (Çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
• Rogan, F., Barclay, L., Everitt, L., & Wyllie, A. (1997). “Becoming a mother” -Developing a new theory of early motherhood. Journal of Advanced Nursing, 25, 877 - 885.
• Ruddick, S. (1995). Maternal thinking: Toward a politics of peace. Beacon Press.
• Sancar S. (2009). Erkeklik: İmkansız iktidar: Ailede, piyasada ve sokakta erkekler. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Snyder, R. C. (2008). What is third-wave feminism? A new directions essay. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 34(1), 175-196.
• Şaşman Kaylı, D. (2014). Kadın bedeni ve özgürleşme. İzmir: İlya Yayınevi.
• Takseva, T. (2018). Motherhood studies and feminist theory: Elisions and intersections. Journal of the Motherhood Initiative for Research and Community Involvement, 177-194.
• Thurer, S. (1995). The myths of motherhood: How culture reinvents the good mother. Houghton Mifflin Harcourt Press.
• Tong, R. & Botts T. F. (2021). Feminist düşünce. Beyza Sümer Aydaş (Çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
• Wollstonecraft, M. (2017). Kadın haklarının gerekçelendirilmesi. Deniz Hakyemez (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.