SDG 5’i Feminist Kurumsalcılık Yoluyla Yeniden Düşünmek: Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Rejimi ve Kalkınma

Year 2025, Volume: 9 Issue: Toplumsal Cinsiyet Özel Sayısı, 400 - 428, 27.09.2025

Zehra Yılmaz , Burcu Sarı Karademir

https://doi.org/10.25295/fsecon.1702528

Abstract

Bu makale, Türkiye’nin Sürdürülebilir Kalkınma Amacı 5 (SKA5) kapsamındaki toplumsal cinsiyet eşitliği performansını, yalnızca teknik göstergelere indirgenemeyecek ölçüde siyasal tercihler, kurumsal düzenlemeler ve normatif yönelimlerle şekillenen bir toplumsal cinsiyet rejimi sorunsalı olarak ele almaktadır. Feminist kurumsalcılığın formel ve enformel yapılar arasındaki etkileşime odaklanan yaklaşımı ile Jessop’un “cinsiyetli seçicilik” kavramsallaştırmasını bir araya getiren çalışma, kadınların kalkınma süreçlerindeki konumunun Türkiye bağlamında nasıl stratejik biçimde yeniden kurgulandığını analiz etmektedir. Türkiye’de kadınların kalkınmadan eşit pay alamamasının temelinde, kalkınma planlarında Kadınların Kalkınmada Yeri (WID) yaklaşımı doğrultusunda benimsenen “ekle-karıştır” stratejileri ile teknik eşitlik söyleminin egemenliği ve buna karşılık, Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma (GAD) literatürünün öngördüğü yapısal ve dönüştürücü hedeflerin dışlanması yatmaktadır. Ancak bu çalışma, son on yılda bu sınırlı stratejilerin dahi gerisine düşüldüğünü; neoliberal, dini, natalist ve muhafazakâr bir toplumsal cinsiyet rejiminin kurumsallaşmasıyla birlikte daha önce elde edilen biçimsel kazanımların da kademeli biçimde geri çekildiğini ortaya koymaktadır. Bu çerçevede kadınlar, bireysel ve siyasal hak özneleri olarak değil; aile içinde bakım emeği sunan tamamlayıcı aktörler olarak yeniden tanımlanmakta, eşitlik söylemi ise giderek aile merkezli muhafazakâr bir rejimin taşıyıcısı hâline gelmektedir. Çalışma, 11. ve 12. Kalkınma Planları, Kadının Güçlenmesi Strateji Planları ve Ailenin Korunması Vizyon Belgesi gibi temel politika metinleri üzerinden, kadınların güçlendirilmesine dayanan hak temelli dönüşüm vizyonunun yerini, ailenin güçlendirilmesini önceleyen teknikleştirilmiş ve araçsallaştırılmış bir reform söylemine bıraktığını göstermektedir. Sonuç olarak, Türkiye’de SKA5 performansını belirleyen temel mesele, yalnızca kadınların kalkınmadan eşit pay alamaması değil; eşitlik ilkesinin, aile merkezli muhafazakâr bir toplumsal cinsiyet rejimi tarafından yeniden tanımlanması ve bu enformel yapının formel kurumsal süreçleri yönlendirerek daha önce kazanılmış hak temelli mevzileri aşındırmasıdır.

Keywords

Sürdürülebilir Kalkınma Amacı 5 (SKA5) , Feminist Kurumsalcılık , Cinsiyetli Seçicilik , Toplumsal Cinsiyet Rejimi , Kalkınma

Rethinking SDG 5 through Feminist Institutionalism: Gender Regime and Development in Türkiye

Abstract

This article critically examines Türkiye’s performance on Sustainable Development Goal 5 (SDG 5) by conceptualizing gender equality not as a technical objective to be measured through bureaucratic indicators, but as a politically contingent and institutionally embedded process. Drawing on feminist institutionalism’s emphasis on the interplay between formal and informal structures and integrating Jessop’s concept of “gendered selectivity,” the study explores how state strategies have reconfigured women’s position in development through conservative, familial, and normative filters. It argues that while Türkiye’s earlier development plans adopt “add-on” strategies aligned with the Women in Development (WID) paradigm, thereby reproducing the rhetoric of technical equality, they systematically neglect the structural and transformative agenda advanced by the Gender and Development (GAD) approach. The study shows that this gap has significantly widened over the past decade, as the consolidation of a neoliberal, religious, natalist, and conservative gender regime has progressively eroded earlier formal gains in gender equality. Within this framework, women are increasingly framed not as autonomous rights-bearing subjects, but as auxiliary actors responsible for unpaid care work within the family. Policy documents such as the 11th and 12th Development Plans, the Women’s Empowerment Strategy Papers, and the Family Protection Vision Document reveal a shift from rights-based equality and women’s empowerment to a technocratic and instrumental discourse that prioritizes familial roles and the strengthening of the family. The article ultimately argues that Türkiye’s SDG 5 performance is shaped less by women’s formal inclusion in development than by the structural redefinition of equality under a conservative, family-centered gender regime, one in which informal norms increasingly govern formal institutions and gradually dismantle hard-won feminist gains.

Keywords

Sustainable Development Goal 5 (SDG 5) , Feminist Institutionalism , Gendered Selectivity , Gender Regime , Development

References

• Acar, F., & Altunok, G. (2013). The ‘politics of intimate’ at the intersection of neo-liberalism and neoconservatism in contemporary Turkey. Women’s Studies International Forum, 41, 14–23.
• Acker, J. (1992). From sex roles to gendered institutions. Contemporary Sociology, 21(5), 565–569.
• Cumhurbaşkanlığı. (2024, Aralık 25). Aile Enstitüsü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi No. 171. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/12/20241225-22.pdf
• Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti). (2015). AK Parti 4. Olağan Büyük Kongre 2023 Siyasi Vizyonu. https://www.akparti.org.tr/media/272148/2023-vizyonu.pdf
• Arat, Z. F. K. (2015). Feminisms, women's rights, and the UN: Would achieving gender equality empower women?. American Political Science Review, 109 (4), 674–689.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB). (2012). 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanuna İlişkin Uygulama Yönetmeliği. https://dspace.ceid.org.tr/handle/1/308
• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (ASPB). (2024). Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele 2025 Faaliyet Planı. https://www.aile.gov.tr/media/186810/kadina-yonelik-siddetle-mucadele-2025-yili-faaliyet-plani.pdf
• Aytaç, A. M. (2012). Ailenin serencamı. İletişim Yayınları.
• Bayar, T. (2024). Turkey’s withdrawal from Istanbul Convention: International human rights regime vis-à-vis authoritarian survival. Turkish Studies, 25(1), 22–42.
• Belet, N. H. (2022). Kadın tematik başlığında plan gibi bakmak: Türkiye Cumhuriyeti On Birinci Kalkınma Planı ve Kadın Özel İhtisas Komisyonu Raporunun analizi. Uluslararası Eşitlik Politikası Dergisi, 2(1), 79–98.
• Belet, N. H. (2023). Türkiye’de kalkınma planlarının yapılandırılmasında kadının güçlen(diril)mesi paradigması ve arka plan analizi. Küreselleşen dünyada kadın-IV: Güçlenme ve zorluklar (53).
• Benería, L., Berik, G., & Floro, M. (2015). Gender, development and globalization: Economics as if all people mattered. Routledge.
• Benholdt-Thompsen, V., Mies, M., & von Werlhof, C. (1988). Women: The last colony. Zed Books.
• Beyeler, M., & Annesley, C. (2011). Gendering the institutional reform of the welfare state: Germany, the United Kingdom, and Switzerland. M. L. Krook & F. Mackay (Eds.), Gender, politics and institutions: Towards a feminist institutionalism (79–94). Palgrave Macmillan UK.
• Birleşmiş Milletler (BM). (13. 05. 2025). Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi 5. https://turkiye.un.org/tr/sdgs/5
• Bodur Ün, M. (2024). Contestation of the global norm against violence against women in Turkey. Turkish Studies, 25(2), 211–232.
• Bodur Ün, M., & Arıkan, H. (2022). Europeanization and de‐Europeanization of Turkey's gender equality policy: The case of the Istanbul Convention. JCMS: Journal of Common Market Studies, 60(4), 945–962.
• Bradshaw, S. (2015). Engendering development and disasters. Disasters, 39(S1), S54–S75.
• Buğra, A., & Keyder, Ç. (2003). New poverty and the changing welfare regime of Turkey. UNDP.
• Buğra, A., & Keyder, Ç. (2006). The Turkish welfare regime in transformation. Journal of European Social Policy, 16(3), 211–228.
• Buğra, A., & Yakut-Çakar, B. (2010). Structural change, social policy environment and female employment: The case of Turkey. Development and Change, 41(3), 517–538.
• Chappell, L. (2006). Comparing political institutions: Revealing the gendered ‘logic of appropriateness’. Politics & Gender, 2(2), 223–235.
• Chappell, L. (2014). ‘New’, ‘old’, and ‘nested’ institutions and gender justice outcomes: A view from the International Criminal Court. Politics & Gender, 10(4), 572–594.
• Connell, R. (2006). Glass ceilings or gendered institutions? Mapping the gender regimes of public sector worksites. Public Administration Review, 66(6), 837–849.
• Connelly, M. P., Li, T. M., & MacDonald, M. (2000). Feminism and development: Theoretical perspectives. In Theoretical perspectives on gender and development (pp. 51–159).
• Çoşar, S., & Yeğenoğlu, M. (2011). New grounds for patriarchy in Turkey? Gender policy in the age of AKP. South European Society and Politics, 16(4), 555–573.
• Dedeoğlu, S. (2012). Equality, protection or discrimination: Gender equality policies in Turkey. Social Politics, 19(2), 269–290.
• Demir Sargut, B. D. (2021). Kalkınma planları kapsamında toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadının kalkınma planlarındaki yerinin analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(4), 71–82.
• Eder, M. (2009). Retreating state? Political economy of welfare regime change in Turkey. Middle East Law and Governance, 2, 152–184.
• Ediz, A., & Altan, Ş. (2017). Türkiye’de kadına yönelik şiddet üzerine bir alan araştırması. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Özel Sayı 30, 397-410.
• Elson, D., & Pearson, R. (1981). The subordination of women and the internationalisation of factory production. K. Young, C. Wolkowitz, & R. McCullagh (Eds.), Of marriage and the market (18–40). Routledge.
• Lombardo, E., Meier, P., & Verloo, M. (2017). Policymaking from a gender+ equality perspective. Journal of Women, Politics & Policy, 38(1), 1–19.
• Erkmen, S. (2025). Yakınlığın karanlık yüzü: Aile. Feminist Tahayyül, 6(1), 72–98.
• Foucault, M. (2012). Cinselliğin tarihi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• IPU (13.05. 2025). Gender equality. https://www.ipu.org/impact/gender-equality
• Bayrakçeken Tüzel, G. (2021). Birleşmiş Milletler ve 2030 gündemi: İyi niyetli ütopya. F. Çakır & Ş. Öne (Eds.), 21. yüzyılda kalkınmaya yeniden bakış. Nobel Yayınevi.
• Gökulu, G., & Furat, M. (2013). Türkiye’de kadınla ilgili kalkınma politikalarının ve projelerinin eleştirel bir değerlendirmesi. Electronic Turkish Studies, 8(8).
• İlkkaracan, İ. (2012). Why so few women in the labor market in Turkey?. Feminist Economics, 18(1), 1–37.
• İlkkaracan, İ. (2019). Economic and political gender gaps and the rise of populism. Journal of International Affairs, 72(2), 191–208.
• İş, S. M. (2014). Aile ve ebeveynliğe queer yaklaşım: Lezbiyen, biseksüel, trans ve queer ebeveynlerin deneyimleri. N. Boztekin (Ed.), Başka bir aile anlayışı mümkün mü? (158–163). Berlin: Heinrich Böll Stiftung.
• Jackson, C., & Pearson, R. (1998). Feminist visions of development: Gender analysis and policy. London and New York: Routledge.
• Jessop, B. (2004). The gender selectivities of the state: A critical realist analysis. Journal of Critical Realism, 3(2), 207–237.
• Kabeer, N. (1994). Reversed realities: Gender hierarchies in development thought. London: Verso.
• Kandiyoti, D. (2010). Gender and women's studies in Turkey: A moment for reflection?. New Perspectives on Turkey, 43, 165–176.
• Kandiyoti, D. (2016). Locating the politics of gender: Patriarchy, neo-liberal governance and violence in Turkey. Research and Policy on Turkey, 1(2), 103–118.
• Kaptanoğlu, İ. (2024). Kadınlara yönelik şiddet ve toplumsal cinsiyet eşitliği haritalama ve izleme çalışması 2021–23 güncellemesi. CEİD Yayınları.
• Kenny, M. (2011). Gender and institutions of political recruitment: Candidate selection in post-devolution Scotland. M. L. Krook & F. Mackay (Eds.), Gender, politics and institutions (21–41). Palgrave Macmillan.
• Kenny, M., & Mackay, F. (2009). Already doin’ it for ourselves: Skeptical notes on feminism and institutionalism. Politics & Gender, 5(2), 271–280.
• Kılıç, A. (2008). The gender dimension of social policy reform in Turkey: Towards equal citizenship. Social Policy & Administration, 42(5), 487–503.
• Koyuncu, B., & Özman, A. (2019). Women’s rights organizations and Turkish state in the post-2011 era: Ideological disengagement versus conservative alignment. Turkish Studies, 20(5), 728–753.
• Krook, M. L., & Mackay, F. (Eds.). (2011). Gender, politics and institutions: Towards a feminist institutionalism. Palgrave Macmillan.
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (KSGM) & Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE). (2014). Türkiye’de kadına yönelik aile içi şiddet araştırması. https://fs.hacettepe.edu.tr/hips/dosyalar/Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%20-%20raporlar/Aile%20i%C3%A7i%20%C5%9Eiddet%20Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1/ozetraporturkce_2014_ais.pdf
• Mackay, F., & Waylen, G. (2009). Critical perspectives on feminist institutionalism. Politics & Gender, 5(2), 237–280.
• Mackay, F., Kenny, M., & Chappell, L. (2010). New institutionalism through a gender lens: Towards a feminist institutionalism? International Political Science Review, 31(5), 573–588.
• Miller, C., & Razavi, S. (1995). From WID to GAD: Conceptual shifts in the women and development discourse. UNRISD Occasional Paper No. 1.
• Molyneux, M. (1985). Family reform in socialist states: The hidden agenda. Feminist Review, 21(1), 47–64.
• Moser, C. O. N. (1989). Gender planning in the third world: Meeting practical and strategic gender needs. World Development, 17(11), 1799–1825.
• My World. (13.05.2025). The United Nations global survey for a better world. https://about.myworld2030.org/home-page/
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). Onbirinci Kalkınma Planı (2019–2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2023). Onikinci Kalkınma Planı (2024–2028). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2014). Onuncu Kalkınma Planı (2014–2018). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf
• Öztan, E. (2014). Türkiye’de ailecilik, biyosiyaset ve toplumsal cinsiyet rejimi. Toplum ve Bilim, 130, 176–188.
• Ramamurthy, P. (2000). Indexing alternatives: Feminist development studies and global political economy. Feminist Theory, 1(2), 239–256.
• Rathgeber, E. M. (1990). WID, WAD, GAD: Trends in research and practice. The Journal of Developing Areas, 24(4), 489–502.
• Sainsbury, D. (Ed.). (1999). Gender and welfare state regimes. Oxford University Press.
• Sancar, S. (2020). Din hizmetlerine erişimde toplumsal cinsiyet eşitliği: Haritalama ve izleme çalışması 2018–2020 güncellemesi. https://ceidizler.ceid.org.tr/dosya/din-hizmetlerine-erisimde-toplumsal-cinsiyet-esitligipdf.pdf
• Sancar, S. (2004). Otoriter Türk modernleşmesinin cinsiyet rejimi. Doğu Batı, 5(30), 1–15.
• Sancar, S. (2024). Siyasetin cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
• Sarı Karademir, B. (2023). Kadın-yurttaş için ‘mor sözleşme’: Mor küçülme. REFLEKTİF Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 227–248.
• Sayıştay. (2020). Sürdürülebilir kalkınma amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik hazırlık süreçlerinin değerlendirilmesi. https://www.sayistay.gov.tr/files/1002_SDG%20Rapor.pdf
• Serdaroğlu, U., & Yavuz, G. (2008). Kalkınma ve kadın (veya toplumsal cinsiyet) ilişkilendirilişinin değişimindeki kavşaklar. Ekonomik Yaklaşım, 19(Special), 121–164.
• Singh, S. (2007). Deconstructing ‘gender and development’ for ‘identities of women’. International Journal of Social Welfare, 16(2), 100–109.
• UN Women. (2023). Siyasette kadınlar: 2023. https://www.unwomen.org/sites/default/files/2023-07/women-in-politics-2023-tr.pdf
• UNFPA&TKDF. (2023). Ev İçi Şiddet Acil Yardım Hattı 2007-2021 Yılları Arası Verilerinin İstatistiksel Analizi, https://turkiye.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/tkdf_ev_ici_siddet_acil_yardim_hatti_2023_raporu_1.pdf.
• United Nations. (2016). Substantive inputs to the 2016 High Level Political Forum. https://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/2016/Docs-updates/INPUTS_2016_HLPF_eng.pdf
• Sustainable Development Solutions Network. (2024). Sustainable development report 2024: Türkiye profili. https://dashboards.sdgindex.org/static/profiles/pdfs/SDR-2024-turkiye.pdf
• Sayıştay. (2020). Sürdürülebilir kalkınma amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik hazırlık süreçlerinin değerlendirilmesi [Rapor]. https://www.sayistay.gov.tr/files/1002_SDG%20Rapor.pdf
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2024, Ekim 4). Kadına yönelik şiddetle mücadele veri ve istatistik komitesi toplantısı. https://www.aile.gov.tr/haberler/aile-ve-sosyal-hizmetler-bakanimiz-goktas-kadina-yonelik-siddetle-mucadele-veri-ve-istatistik-komitesi-toplantisinda-konustu/
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2024). Ailenin korunması ve güçlendirilmesi vizyon belgesi ve eylem planı (2024–2028). https://www.aile.gov.tr/media/165130/ailenin-korunmasi-ve-gu-c-lendirilmesi-vizyon-belgesi-ve-eylem-plani.pdf
• T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. (2024). Kadının güçlenmesi strateji belgesi ve eylem planı (2024–2028). https://www.aile.gov.tr/media/158302/kadinin-guclenmesi-strateji-belgesi-ve-eylem-plani-2024-2028.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2024, Aralık 25). Aile Enstitüsü hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi No. 171. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/12/20241225-22.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). Sürdürülebilir kalkınma amaçları ve göstergeleri. http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2021/02/SKA-ve-Gostergeleri-Kapak-Birlestirilmis.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019–2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 2. Gözden Geçirme Raporu: Ortak hedefler için sağlam temeller. http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2020/01/Surdurulebilir_Kalkinma-Amaclari-Turkiye-2.-Ulusal-Gozden-Gecirme-Raporu-Ortak-Hedefler-icin-Saglam-Temeller_-interaktif.pdf
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). On İkinci Kalkınma Planı (2024–2028). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2014). Onuncu Kalkınma Planı (2014–2018). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf
• Tekeli, S., & Akdemir, D. Ş. (2022). Kalkınma planlarında kadın: Amaç mı? Araç mı?. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, 756–784.
• Toksöz, G. (2012). Kalkınmada kadın emeği. Varlık.
• Turhan, Y. (2020). Kalkınma kavramının tarihsel süreci ve etimolojik analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 29, 149–164.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023). İstatistiklerle kadın. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Aile-2022-49683
• TÜİK & UN Women. (2024). Türkiye’de istatistiklerle kadın 2024. https://www.tuik.gov.tr/media/announcements/istatistiklerle_kad%C4%B1n2024.pdf
• TÜİK. (2023). Doğum istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2023-53708
• UN (1993). Agenda 21: The United Nations programme of action from Rio. United Nations.
• UN (2023). The Sustainable Development Goals report 2023: Special edition. https://unstats.un.org/sdgs/report/2023/The-Sustainable-Development-Goals-Report-2023.pdf
• UN. (n.d.). Sürdürülebilir Kalkınma Amacı 5: Toplumsal cinsiyet eşitliği. https://turkiye.un.org/tr/sdgs/5
• UN Department of Economic and Social Affairs. (n.d.). 17 goals. https://sdgs.un.org/goals
• UN General Assembly. (1972). Report of the United Nations Conference on the Human Environment: Stockholm, 5–6 June 1972 (A/CONF.48/14/Rev.1). https://undocs.org/en/A/CONF.48/14/Rev.1
• UN General Assembly. (1986). Declaration on the right to development (A/RES/41/128). https://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/righttodevelopment.aspx
• UN General Assembly. (1987). Our common future: Report of the World Commission on Environment and Development (A/42/427). https://undocs.org/A/42/427
• UN General Assembly. (1992a). Agenda 21: The United Nations Conference on Environment and Development. https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/Agenda21.pdf
• UN General Assembly. (1992b). The future we want: Rio+20 outcome document (A/CONF.151/26). https://www.un.org/en/development/desa/population/migration/generalassembly/docs/globalcompact/A_CONF.151_26_Vol.I_Declaration.pdf
• UN General Assembly. (2000). United Nations Millennium Declaration (A/RES/55/2). https://undocs.org/A/RES/55/2
• Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Çalışmalarımız. (13.05.2025). https://turkiye.un.org/tr/sdgs
• UN Women. (2022). Progress on the sustainable development goals: The gender snapshot 2022. https://www.unwomen.org/sites/default/files/2022-09/Progress-on-the-sustainabledevelopment-goals-the-gender-snapshot-2022-en_0.pdf
• UN Women. (2023). Progress on the sustainable development goals: The gender snapshot 2023. https://www.unwomen.org/sites/default/files/2023-09/progress-on-the-sustainable-development-goals-the-gender-snapshot-2023-en.pdf
• UN Women. (2023). Siyasette kadınlar: 2023. https://www.unwomen.org/sites/default/files/2023-07/women-in-politics-2023-tr.pdf
• United Nations Development Programme (UNDP). (2023). Human development report 2022–2023: Breaking the gridlock. https://reliefweb.int/report/world/human-development-report-20232024-breaking-gridlock-reimagining-cooperation-polarized-world-enarruzhjp
• United Nations General Assembly. (2022). Resolution adopted by the General Assembly on women in development: Agenda item 22(c): Eradication of poverty and other development issues (A/RES/77/163). https://documents.un.org/doc/undoc/gen/n22/756/63/pdf/n2275663.pdf
• United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues (UNPFII). (2016). Inputs to the 2016 High-Level Political Forum on Sustainable Development. https://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/2016/Docs-updates/INPUTS_2016_HLPF_eng.pdf
• Ünal, D. (2023). Securitization of gender as a modus operandi of populism: Anti-gender discourses on the Istanbul Convention in the context of AKP’s illiberal transformation. Southeast European and Black Sea Studies, 1–21. https://doi.org/10.1080/14683857.2023.2277027 (eklenmesi önerilir)
• Wallach Scott, J. (1986). Gender: A useful category of historical analysis. The American Historical Review, 91(5), 1053–1075.
• Waylen, G. (2009). What can historical institutionalism offer feminist institutionalists? Politics & Gender, 5(2), 245–253.
• Waylen, G. (2014). Informal institutions, institutional change and gender equality. Political Research Quarterly, 67(1), 212–223.
• Yakar Önal, A. (2021). Toplumsal cinsiyete dayalı bütçeleme: Eğitim materyali. Ceid İzler: Toplumsal Cinsiyet Eşitliği İzleme Projesi. https://ceidizler.ceid.org.tr/dosya/toplumsal-cinsiyete-duyarli-butcelemepdf.pdf
• Yazıcı, B. (2012). The return to the family: Welfare, state, and politics of the family in Turkey. Anthropological Quarterly, 85(1), 103–140.
• Yelsalı-Parmaksız, P. M. (2025). The paradox of the AKP’s gender regime: Gender identity of religious women in Turkey. Social Politics: International Studies in Gender, State & Society, 1-22.
• Yeşilyurt Gündüz, Z. (2022). Eşit bakım emeğine doğru mor ve haklı bir talep: Kreş hakkı. İktisat ve Toplum, 146, 52–62.
• Yıldırım, F., & Gül, H. (2021). Uluslararası kalkınma politikaları ve kadınların güçlendirilmesi üzerine bir değerlendirme. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 679–695.
• Yılmaz, Z. (2015). AKP and its women policy in the re-establishment process of authoritativeness in Turkey. J. Karakoç (Ed.), Authoritarian tendencies in the Middle East: Before and after the Arab uprising (150–171). Palgrave Macmillan.
• Yılmaz, Z. (2015). “Strengthening the family” policies in Turkey: Managing the social question and armoring conservative–neoliberal populism. Turkish Studies, 16(3), 371–390.
• Yılmaz, Z. (2024). Din hizmetlerine erişimde toplumsal cinsiyet eşitliği: Haritalama ve izleme çalışması 2021–2023 güncellemesi. CEİD Yayınları. https://dspace.ceid.org.tr/items/590cc7d1-fdc7-43c3-b468-437999c70d25