Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların Makroekonomik ve Jeopolitik Parametrelerle Şekillenmesi: ARDL Perspektifinden Bulgular

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 1323 - 1340, 25.08.2025

Atilla Ünlü

Abstract

Doğrudan yabancı yatırımlar (DYY), ekonomik büyüme ve kalkınma politikalarının desteklenmesi sürecinde önemli bir fonksiyona sahiptir. 1990’lı yıllardan itibaren küreselleşmenin hız kazanmasıyla dünya ekonomisindeki DYY hacmi artmaya başlamıştır ve bu artış, ekonomik entegrasyon, yatırım ortamlarının iyileşmesi ve teknolojik gelişmeler gibi faktörlerle desteklemiştir. Ancak, DYY'lerin yatırım kararlarında hangi faktörlerin birer çıpa olarak kabul etiklerine dair tam bir görüş birliği bulunmamaktadır. Bu belirsizliğin temel nedeni küresel koşulların sürekli değişmesi ve dönemsel olarak farklı faktörlerin ön plana çıkmasından kaynaklanmaktadır. Bu çalışmada, 1985-2023 yılları arasında Türkiye'deki jeopolitik risk ve ekonomik büyümenin doğrudan yabancı yatırımlar (DYY) üzerindeki etkileri incelenmiştir. ADF testi ile serilerin durağanlık özellikleri belirlenmiş, ardından ARDL sınır testi kullanılarak değişkenler arasındaki kısa ve uzun dönem ilişkileri analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda, jeopolitik riskin DYY üzerinde negatif, ekonomik büyümenin ise pozitif bir etki yarattığı tespit edilmiştir. Bu bulgular, jeopolitik risklerin azaltılmasının ve sürdürülebilir ekonomik büyümenin sağlanmasının, DYY çekiminde belirleyici bir rol oynadığını ortaya koymaktadır.

Keywords

Ekonomik Büyüme , Doğrudan Yabancı Yatırımlar , Jeopolitik Risk

The Shaping of Foreign Direct Investments in Turkey by Macroeconomic and Geopolitical Parameters: Insights from the ARDL Perspective

Abstract

Foreign direct investments (FDI) have an important function in the process of supporting economic growth and development policies. With the acceleration of globalization since the 1990s, the volume of FDI in the world economy has started to increase, and this increase has been supported by factors such as economic integration, improvement of investment environments, and technological developments. However, there is no consensus on which factors are considered as anchors in the investment decisions of FDIs. The main reason for this uncertainty is that global conditions are constantly changing, and different factors come to the fore periodically. This study analyzes the effects of geopolitical risk and economic growth on foreign direct investment (FDI) in Turkey between 1985 and 2023. The stationarity properties of the series are determined by the ADF test, and then the short and long-run relationships between the variables are analyzed using the ARDL bounds test. The results show that geopolitical risk has a negative effect on FDI, while economic growth has a positive effect. These findings suggest that reducing geopolitical risks and ensuring sustainable economic growth play a decisive role in attracting FDI.

Keywords

Economic Growth , Foreign Direct Investment , Geopolitical Risk

References

• Afşar, M., Doğan, E., & Özarslan Doğan, B. (2021). Does higher geopolitical risk limits Turkish foreign direct investments ?. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 8(3), 1456-1475. https://doi.org/10.30798/makuiibf.859137
• Arslan, C. K. (2019). Jeopolitik riskin doğrudan yabancı yatırımlar üzerindeki etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(6), 477-485.
• Asadollah, O., Carmy, L. S., Hoque, M. R., & Yilmazkuday, H. (2024). Geopolitical risk, supply chains, and global inflation. The World Economy, 47(8), 3450-3486.
• Ballı, P. E., & Aydın, A. (2022). Türkiye’de doğrudan yabanci yatırımların ekonomik büyüme ve istihdama etkisi. Journal of Empirical Economics and Social Sciences, 4(2), 39-60.
• Bermejo Carbonell, J., & Werner, R. A. (2018). Does foreign direct investment generate economic growth? A new empirical approach applied to Spain. Economic Geography, 94(4), 425-456. https://doi.org/10.1080/00130095.2017.1393312
• Çelik, B. (2023). Petrol fiyatları, jeopolitik risk, döviz kuru ile ekonomik politika belirsizliği ilişkisi: Türkiye örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari Akademik Araştırmalar Dergisi, 3(2), 87-104.
• Çelik, S., Künç, S., & Acar, S. (2020). Elektrik tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisinin analizi: Türkiye üzerine ampirik bir inceleme. Ş. Taş (Ed.), Güncel makroekonomik sorunlar. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Dedeoğlu, D., Öğüt, K., & Pişkin, A. (2019). Yönetişim kalitesi, jeopolitik risk ve doğrudan yabancı yatırım ilişkisi: Gelişmekte olan ülkeler örneği. Journal of Financial Politic & Economic Reviews/Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 56(650).
• Demirci, O., & Ayyıldız, F. V. (2023). Jeopolitik risklerin ve savunma harcamalarının iktisadi büyümeyle ilişkisi: MIST ülkeleri örneği. Fiscaoeconomia, 7(3), 1929-1947. https://doi.org/10.25295/fsecon.1277050
• Doğan, E., & Doğan, B. Ö. (2021). Jeopolitik riskin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Kırılgan Beşli ülkelerinden ampirik kanıtlar. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 978-990. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.804425
• Fania, N., Yan, C., Kuyon, J. B., & Djeri, S. (2020). Geopolitical risks (GPRs) and foreign direct investments: A business risk approach. Global Journal of Management and Business Research, 20(1), 1-9.
• Gülcan, N., & Ceyhan, T. (2022). Jeopolitik riskin pay senedi fiyatlarına etkisinin fourier yaklaşımıyla değerlendirilmesi: Türkiye örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 2531-2545. https://doi.org/10.20491/isarder.2022.1518
• Hossain, M. S., Voumik, L. C., Ahmed, T. T., Alam, M. B., & Tasmim, Z. (2024). Impact of geopolitical risk, GDP, inflation, interest rate, and trade openness on foreign direct investment: Evidence from five Southeast Asian countries. Regional Sustainability, 5(4), 100177.
• Jha, S., Bhushan, S., & Nirola, N. (2024). Is geopolitical risk always detrimental to economic growth?. Economic Change and Restructuring, 57(2), 25. https://doi.org/10.1007/s10644-024-09585-1
• Narayan, P. K., & Narayan, S. (2005). Estimating income and price elasticities of imports for Fiji in a cointegration framework. Economic Modelling, 22(3), 423-438. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2004.06.004
• Narayan, P. K., & Smyth, R. (2006). Higher education, real income and real investment in China: evidence from Granger causality tests. Education Economics, 14(1), 107-125.
• Nguyen, T.T.T., Pham, B.T., & Sala, H. (2022). Becoming an emerging economy: To what extent do geopolitical risks inhibit technology and foreign direct investment inflows?. Economic Analysis and Policy, 74, 728-746.
• Kılıç, T. F., & Kızılkaya, O. (2023). Doğrudan yabancı yatırımların ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: ARDL yönteminden ampirik kanıtlar. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(27), 41-61. https://doi.org/10.47129/bartiniibf.1292180
• Kumari, R., & Sharma, A. K. (2017). Determinants of foreign direct investment in developing countries: a panel data study. International Journal of Emerging Markets, 12(4), 658-682. https://doi.org/10.1108/IJoEM-10-2014-0169
• Kyaw, K. S., Luo, Y., & De Vita, G. (2023). An empiric on geopolitical risk and the tourism-economic growth nexus. Journal of Economic Studies (In-Press). https://dx.doi.org/10.1108/JES-08-2023-0459
• Liu, K., Fu, Q., Ma, Q., & Ren, X. (2024). Does geopolitical risk affect exports? Evidence from China. Economic Analysis and Policy, 81, 1558-1569. https://doi.org/10.1016/j.eap.2024.02.035
• Lu, B., & Liu, W. (2024). Does comprehensive geopolitical risk deter FDI outflows: Evidence from China. Defence and Peace Economics, 35(3), 383-399. https://doi.org/10.1080/10242694.2022.2160140
• Lu, Z., Gozgor, G., Huang, M., & Chi Keung Lau, M. (2020). The impact of geopolitical risks on financial development: Evidence from emerging markets. Journal of Competitiveness. https://doi.org/10.7441/joc.2020.01.06
• Özdemir, Ö., & Turan Koyuncu, F. (2023). Doğrudan yabancı yatırım ve ekonomik büyüme ilişkisi: Geçiş ekonomileri örneği. Anadolu University Journal of Faculty of Economics, 5(2), 68-82. https://doi.org/10.54737/aujfe.1389710
• Özşahin, Ş., Üçler, G., & Uysal, D. (2022). Jeopolitik risk ve yolsuzluğun doğrudan yabancı yatırımlar için önemi: Türkiye için ampirik bulgular. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 257-286. https://doi.org/10.33399/biibfad.1120293
• Özili, P. K. (2025). Nijerya'da doğrudan yabancı yatırım girişlerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi. Küresel ekonomik bağlantılılık: Uluslararası ticaret ve finans (s. 181-196). IGI Küresel.
• Soussane, J. A., Fakhouri, M. Y., & Mansouri, Z. (2023). The effect of geopolitical risks on TNC location decision from antagonizing countries in the Russian Federation in light of the Ukrainian crisis. Transnational Corporations Review, 15(4), 90-99. https://doi.org/10.1016/j.tncr.2023.01.002
• Soybilgen, B., Kaya, H., & Dedeoglu, D. (2019). Evaluating the effect of geopolitical risks on the growth rates of emerging countries. Economics Bulletin, 39(1), 717-725.
• Tutgun, S. (2019). Türkiye’de finansal gelişme ve enerji tüketiminin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Akademik İzdüşüm Dergisi, 4(1), 50-65.
• Türkmen, A., & Yaşar, E. (2023). Doğrudan yabancı yatırım girişlerinin risk, belirsizlik ve küreselleşme ile ilişkisi. H. Akça, A. Y. Ata, & V. Yurdadoğ (Ed.), Teoriden pratiğe ekonomi politikaları ve dönüşümü II (ss. 93-110). Özgür Yayın-Dağıtım Co. Ltd.
• Tütüncü, D., & Evlimoğlu, U. (2023). Uluslararası sermaye hareketlerinin büyüme ve işsizlik üzerine etkisinin incelenmesi: Panel veri analizi. Fiscaoeconomia, 7(3), 1948-1976. https://doi.org/10.25295/fsecon.1254970
• Uğur, B., & Çelik, O. (2023). Portföy ve doğrudan yabancı yatırım girişlerinin ekonomik büyüme üzerindeki karşılaştırmalı etkisi: E-7 ülkeleri örneği. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 137-148. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1066194.
• Ullah, S., Ali, K. & Ehsan, M. (2022). Yerli kurumların varlığında doğrudan yabancı yatırım ve ekonomik büyüme bağlantısı: Bölgesel karşılaştırmalı bir analiz. Asya-Pac J Reg Sci, 6, 735–758. https://doi.org/10.1007/s41685-022-00236-9
• World Economic Forum. (2023). The Global Risks Report 2023: 18th Edition. In partnership with Marsh McLennan and Zurich Insurance Group.
• Vurur, N. S., & Özdemir, L. (2023). Küresel ve Türkiye jeopolitik risklerin bist turizm endeksine etkisinin karşılaştırılması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (C-iasoS 2022 Özel Sayısı), 163-174. https://doi.org/10.18092/ulikidince.1224580
• Yu, M., & Wang, N. (2023). The influence of geopolitical risk on international direct investment and its countermeasures. Sustainability, 15(3), 2522. https://doi.org/10.3390/su15032522