İki Dil ve Kültür Arasında Bir İsim: Şemsettin Sami

Yıl 2024, Sayı: 24, 241 - 266, 30.12.2024

Uğur Sezer

https://doi.org/10.16947/fsmia.1609852

Öz

Arnavut kökenli olmasının yanı sıra Osmanlı Devleti’nin bir memuru olarak
ömrünün büyük kısmını İstanbul’da geçiren Şemsettin Sami (1850-1904) yaşadığı
dönem, yaptığı bilimsel çalışmalar ve faaliyetleri ile iki dil ve kültür sahasında önemli
faaliyetlerde bulunmuştur. Büyük bir yazar olan Şemsettin Sami dil bilimci, oyun yazarı
ve gazetecilik gibi çok yönlü entelektüel bir kimliğe sahiptir. Vefatının ardından yüz
yirmi yıl geçmiş olmasına rağmen eserleri hâlâ önemini korumaktadır. Çalışmalarının
büyüklüğü sayesinde hem Albanoloji hem de Türkoloji sahasındaki yazarların kendisine
yakınlık duyduğu ve sahiplendiği bir bilim insanı olmuştur. Bununla beraber kendisi
hakkında Arnavut akademisinde yapılan çalışmalarda çoğunlukla Arnavut diline ve
kültürüne, Türk akademisinde ise Türk diline ve kültürüne yapmış olduğu katkılar üzerine
odaklanılmıştır. Bu nedenle hakkında yapılan çalışmaların çoğunda faaliyetlerinin
bir tarafı öne çıkarılırken bir tarafı ise genellikle ihmal edilmiştir. Bu büyük yazarın
çalışmalarına bütüncül bakmak ve çalışmalarının ele alındığı dönemin tarihî, siyasi ve
sosyolojik yapısını incelemek gerekmektedir. Bu itibarla makalede Şemsettin Sami’nin
Arnavutça ve Türkçe çalışmalarına ve faaliyetlerine bütüncül olarak odaklanılmaya
çalışılmıştır. Böylece Şemsettin Sami’nin Arnavut dili ve kültürü ile Türk dili ve kültürüne
dair katkıları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şemsettin Sami, İstanbul, Albanoloji, Türkoloji, Dil tarihi

A Name Between Two Languages and Cultures: Şemsettin Sami

Öz

Şemsettin Sami (1850-1904) was of Albanian origin and lived most of his life in
Istanbul as a civil servant of the Ottoman Empire. He carried out important activities
regarding two languages and cultures with his scientific studies during his lifetime.
Şemsettin Sami, a great writer, has a versatile intellectual identity such as a linguist,
playwright and journalist. Although one hundred twenty years have passed since his
death in 1904, the value of his works remains significant. Thanks to the magnitude of
his work, he became a scientist who both Albanology and Turkology writers felt closer
and embraced. However, studies about him in the Albanian academy mostly focus on his
contributions to the Albanian language and culture. In the Turkish academy, the focus
is on his contributions to the Turkish language and culture. For this reason, most of the
studies on him, one side of his activities is high lighted, while the other side is generally
neglected. It is necessary to look at the works of this great writer in a holistic manner
and to examine the historical, political and sociological structure of period in which his
works are discussed. For this purpose, the study aims to focus on the Works and activities
of Şemsettin Sami in Albanian and Turkish in a holistic manner. Thus, Şemsettin Sami’s
contributions to both Albanian language and culture and Turkish language and culture
were examined.

Anahtar Kelimeler

Şemsettin Sami, Istanbul, Albanology, Turkology, Language history

Kaynakça

• Alfabetare e Gjuhëse Shqip, Konstandinopojë, 1879, (Kanë bashkëpunuar për këtë abetare Jani Vreto, Sami Frashëri, Koto Hoxhi, Pashko Vasa).
• “Cemiyet-i İlmiyye-i Arnavudiyye Nizâmnâmesi”, Mecmua-i Ulûm, nu. 3, 1 Muharrem 1297.
• Shqipëria Ç’është, Ç’ka Qenë e Ç’do të Bëhete, Bukuresht, 1899.