Zemin Taşıma Gücünün Rijit ve Esnek Üstyapıların Kalınlıklarına ve Maliyetlerine Etkisi

Yıl 2019, , 399 - 406, 27.09.2019

Mehmet Mahmut Tanyıldızı , Tacettin Geçkil

https://doi.org/10.35234/fumbd.521364

Cited By: 2

Öz

Yol otoriteleri, minimum bakım gerektiren, trafik güvenliği yüksek, uzun ömürlü ve ekonomik yolları hedeflemektedirler. Taşıma gücü zayıf zeminlerde ekonomik bir üstyapı inşası güç olmaktadır. Bu nedenle, esnek ve rijit üstyapıların projelendirilmesinde kullanılan zemin parametrelerinin seçiminde, ortam ve koşullara göre en uygun seçeneğin tercih edilmesi ekonomik açıdan önem arz etmektedir. Bu çalışmada, esnek ve rijit yol üstyapısının projelendirilmesinde kullanılan AASHTO (1986) (American Association of State Highway and Transportation Officials) metodundaki ‘Taban Zemini Esneklik Modülü MR (psi)’ ile ‘Yatak Katsayısı k (pci)’ parametreleri, esnek ve rijit üstyapılarda hem maliyet hem de tabaka kalınlıkları açısından araştırılmıştır. Bu amaçla, esnek üstyapılarda esnek üstyapı sayısını en çok etkileyen parametre taban zemini esneklik modülü (MR) iken rijit üstyapılarda yatak katsayısı (k) üstyapı beton kaplama kalınlığını en az etkileyen parametre olarak tespit edilmiştir. Esnek üstyapılarda taban zemini esneklik modülü MR’nin gerçek değerinden %50 küçük değerin alınmış olması durumunda çift şeritli bölünmüş (platform genişliği 20 m) 100 km uzunluğundaki esnek bir üstyapıda maliyetin yaklaşık 2.568.000 TL artış gösterdiği, rijit üstyapıda ise yatak katsayısı (k)’nın gerçek değerinden %50 küçük değerin alınmış olması durumunda çift şeritli bölünmüş (platform genişliği 20 m) 100 km uzunluğundaki rijit bir üstyapıda maliyetin yaklaşık 114.000 TL artış gösterdiği tespit edilmiştir. Sonuçta, karayolu üstyapılarının tasarımı; tasarım ömrü boyunca tahmin edilen trafik yükleri ve çevre koşulları için üstyapı tabaka kalınlıklarının hesabı ve malzeme özelliklerinin belirlenmesi esasına dayandığından, ‘MR’ değerinin gerçek değerinden küçük alınması durumunda yatırım giderlerinin gereksiz yere artırılmış ve bu durumun ekonomik zararlara yol açabileceği, ‘k’ değerinin ise üstyapı maliyetine önemli bir etkisinin olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rijit üstyapı, esnek üstyapı, AASHTO metodu, esneklik modülü, yatak katsayısı

Kaynakça

• [1] Öztürk F, AASHTO 1986 Esnek Yol Üstyapıları Projelendirme Yönteminin Bulanık Mantık Tekniği ile Modellenmesi, Y.Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, 2006.[2] Karayolları Genel Müdürlüğü, Sratejik Plan 2007-2011. Ankara.[3] Ağar E., Sütaş İ., Öztaş G. Beton Yollar. İstanbul. İTÜ Yayınları,1998.[4] Tanyıldızı M.M, AASHTO Metodunda Rijit Üstyapı Beton Kaplama Kalınlığına Etki Eden Parametrelerin İrdelenmesi, Y.Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 2010.[5] Kuloğlu N., Kök B.V., Yılmaz M., Tanyıldızı M., AASHTO Metodunda Rijit Üstyapı Kaplama Kalınlığına Etki Eden Parametrelerin İncelenmesi, 6th International Advanced Technologies Symposium (IATS’11), 16-18 May 2011, Elazığ, Turkey. S:40-44[6] American Association of State Highway and Transportation Officials, AASHTO Guide for Design of Pavement Structures. Washington, D.C.: 1993[7] W.Carey, W, P. Irick, The Pavement Serviceability-Performance Concept,Highway Research Board Special Report 61E, AASHO Road Test, 1962.[8] Kuloğlu N., Kök B.V., Esnek Üstyapıların Tasarımlarında AASHTO-72 ve AASHTO-86 Yöntemlerinin Analitik ve Ekonomik Karşılaştırılması, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 23 (1-2) 136 - 148 (2007)[9] Karayolları genel Müdürlüğü, Yollar Fenni Şartnamesi, 170/2, 1989[10] http://www.birimfiyat.net, 2018