Türkmentokat-Karatepe (Eskişehir) Bölgesi Yumrulu Sepiyolitlerinin (Lületaşı) Mineralojik Özellikleri ve Karakterizasyonu

Yıl 2016, Cilt: 28 Sayı: 2, 73 - 82, 01.06.2016

Eren Cumhur Işık Melahat Beyarslan

Öz

Sepiyolitin; yapısı ile ilişkili olarak özgül yüzey alanları, adsorpsiyon kapasitesi, kimyasal bileşimi, beyaz rengi,
gözenekli yapısı, düşük özgül ağırlığı ve katalitik özelliklerinden dolayı en önemli endüstriyel minerallerden
birisidir. Tetrahedral ve oktahedral oksit tabakalarının istiflenmesi sonucu oluşan lifsi bir yapısı vardır ve lif
boyunca devam eden kanal boşluklarına sahiptir. Sepiyolit, oluşum şartlarına bağlı olarak kristal kimyası,
kristallenme derecesi ve dokularında önemli değişiklikler gösterir. Bu çalışmada Türkmentokat-Karatepe köyleri
arasında bulunan Sarısu Ocakları (Eskişehir) olarak da bilinen yumrulu sepiyolitlerin (lületaşlarının) jeolojisi,
alınan 12 örneğin mineralojisi ve karakterizasyonu incelenmiştir. Örneklerin mineralojik bileşimleri benzerdir.
2 örnek saf yumrulu sepiyolit iken, 2 örnekte ise az oranlarda dolomit vardır. Sepiyolit, (110) yüzeyine ait
12.20Å civarındaki karakteristik pikiyle, sepiyolitin saf olduğunu vermektedir. Manyezit örnekleri için yapılan
XRF analiz sonuçları örneklerin XRD sonuçları ile uyumluluk göstermektedir. SEM incelenmesinde, yumrulu
sepiyolit örneklerinin farklı uzunluklarda (0,5µm ile 35 µm arasında) liflere sahip olduğu görülmektedir.
Spesifik yüzey alanı değerleri (330m2/g -380m2/g) arasındaki farkın fazla olmaması sepiyolitin bileşiminin
nisbeten saf veya safa yakın olduğunu belirtmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lületaşı, Yumrulu Sepiyolit, Eskişehir

Mineralogy and Charectarizations of Nodular Sepiolite (meerschaum) of Türkmentokat-Karatepe District (Eskişehir)

Öz

Sepiolite is one of the most important industrial minerals, due primarily to its surface properties related to its
structure. Sepiolite contains alternating 2:1 polysomes that produce tunnels at the inner part of the fibre and
channels at the edge of the fibre. Sepiolite is a mineral with notably wide variations in the crystal-chemistry,
crystallinity and texture, depending on the formation conditions,which results in highly different characteristics
and properties. In this study; the geology, mineralogy and characterization of nodular sepiolite (also known as
meerschaum) between the Türkmentokat and Karatepe villages (Eskişehir), which is called as Sarısu deposits,
were done. Because of its unique properties, such as adsorption chemical composition, white color, good
porosity, low specific gravity and catalytic properties, meerschaum has many industrial applications. The most
common usage of Eskişehir’s meerschaum is pipemaking. Small quantities have been used for other purposes,
such as decoration (bracelets and necklaces), removing stains, and as thermal insulating material. On the basis of
XRD, XRF, SEM, BET and thermal analysis, the raw meerschaums occurred within İmişehir Conglomerates as
nodules and pebbles between Türkmentokat and Karatepe villages (known as Sarısu Quarries) can be classified
as ‘right meerschaum’ which indicates the best quality meerschaum as well as semi precious stone.

Anahtar Kelimeler

Meerschaum, Nodular Sepiolite, Eskisehir (Turkey)