Beliren Yetişkinlik Dönemindeki Bireylerin Algıladıkları Anne-Baba Tutumlarının Kişilik Özellikleri İle İlişkisi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 76 - 94, 31.12.2023

Mehmet Utuş , Nuray Tastan

Öz

Bu çalışmada beliren yetişkinlik dönemi olarak kabul edilen 18-29 yaş arasındaki bireylerin algıladıkları ebeveyn tutumlarının ve anne baba bağlanma biçimlerinin kişilik özellikleri ile ilişkisi incelenmiştir. Çalışmada 18-29 yaş arası 144 erkek ve 359 kadın olmak üzere toplam 503 katılımcı yer almaktadır. Araştırma için amaçsal örneklem yöntemi olan ölçüt örneklem yöntemi uygulanmıştır. Veriler, kişisel bilgi formu, On Maddeli Kişilik Ölçeği (OMKÖ), Ebeveyn Bağlanma Ölçekleri (EABÖ) ve Anne–Baba Tutum Ölçekleri (ABTÖ) ile toplanmıştır. Çalışma sonucunda yaş grupları ile kişilik özellikleri arasında anlamlı farklılık bulunmamıştır. Ayrıca cinsiyet ile ebeveyne bağlanma biçimleri ve cinsiyet ile algılanan ebeveyn tutumları arasında da anlamlı farklılık bulunmamıştır. Regresyon analiz sonuçlarına göre; anne-yabancılaşma, baba-yabancılaşma, baba-güven ve baba-iletişim, algılanan anne-baba tutumunu yordamamaktadır. Çalışmada anne-baba tutumu alt ölçeğinde yer alan otoriter tutumun ve ebeveyn bağlanma alt ölçeğinde yer alan anne-iletişim ve anne-yabancılaşmanın kişilik özelliklerini yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ebeveyn Bağlanma Ölçeğinde yer alan anne-güven, baba-güven, baba-iletişim ve baba-yabancılaşma ile algılanan Anne Baba Tutum Ölçeğinde yer alan demokratik tutum ve koruyucu-istekçi tutum alt ölçeklerinin kişilik özelliklerini yordamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak Ebeveyne Bağlanma Ölçeğinde yer alan anne-güven ve anne-iletişim alt ölçeklerinin algılanan anne-baba tutumlarını yordamadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Algılanan anne baba tutumları, beliren yetişkinlik, ebeveyne bağlanma, kişilik özellikleri.

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Teşekkür

Makaleye Katkılarından dolayı ve engin tecrübelerini bir an bile esirgemeyen çok değerli hocam Nuray TAŞTAN'a sonsuz teşekkürlerimi sonarım.

The Relationship between Personality Characteristics of Parental Attitudes and Attachment Style to Parents Perceived by Individuals in Emerging Adulthood

Öz

In this study, the relationship between the perceived parental attitudes of individuals between the ages of 18-29, which is accepted as the emerging adulthood period, and their personality traits was examined. A total of 503 participants, 144 men and 359 women, between the ages of 18-29, took part in the study. The criterion sampling method, which is the purposeful sampling method, was used for the research. Data were collected with a personal information form, Ten-Item Personality Scale (TIPS), Parental Attachment Scales (APAS), and Mother-Father Attitude Scales (ASPS). As a result of the study, no significant difference was found between age groups and personality traits. In addition, no significant difference was found between gender and parental attachment styles, and gender and perceived parental attitudes. According to the results of the regression analysis; mother-alienation, father-alienation, father-trust and father-communication do not predict perceived parental attitude. In the study, it was concluded that authoritarian attitude in the parent attitude subscale and mother-communication and mother-alienation in the parent attachment subscale predict personality traits. It was concluded that mother-trust, father-trust, father-communication and father-alienation in the Parent Attachment Scale and the democratic attitude and protective-demanding attitude subscales in the perceived Parental Attitude Scale did not predict personality traits. Finally, it was determined that the mother-trust and mother-communication subscales in the Parent Attachment Scale did not predict the perceived parental attitudes.

Anahtar Kelimeler

Perceived parental attitudes, emerging adulthood, attachment to parents, personality traits.

Kaynakça

• Akbay, S. E. (2015). Ana-babaya bağlanma ile romantik yakınlık ve otantik benlik arasındaki ilişkilerde bağlanma stillerinin aracı rolünün incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Akdağ, S.T. (2011). Ergenlerin bağlanma stilleri ile ebeveynlerinin bağlanma stilleri arasındaki ilişki. Uzmanlık Tezi, Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Antalya.
• Akhan, LU. (2014). Hemşirelik öğrencilerinin bağlanma stillerinin belirlenmesi. Yüksek öğretim ve Bilim Dergisi, 4(3): 191-196.
• Aktaş, S. (2011). 9. sınıfta anne baba tutumları ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Armsden, G. C. veGreenberg, M. T. (1987). The Inventory of Parentand Peer Attachment: Relationshipstowell-being in adolescence. Journal of Youthand Adolescence, 16(5), 427-454.
• Arnett, J. J. (1994). Are college students adults? Their conceptions of thetransition to adulthood. Journal of Adult Development, 1, 154-168.
• Arnett, J.J. (2000). Emerging Adulthood: A Theory of Development fromthe Late Teens throughthe Twentie.American Psychologist, 55, 469-480.
• Arnett, J.J. (2004). Emerging adulthood: The winding road from the late teensthroughthe Twenties. New York: Oxford University Press.
• Arnett, J.J. (2007a). Emerging Adulthood: What is it, andwhat is it goodfor?. Child Development Perspectives. 1 (2), 68-73.
• Arnett, J. J. (2007b). Emerging Adulthood, a 21st Century Theory: A Rejoinderto Hendryand Kloep. Child Develeopment Perspectives. 1(2), 80-82
• Alisinanoğlu, F. (2003). Çocukların Denetim Odağı İle Algıladıkları Anne Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2003, 1(1), 97-107.
• Aydoğmuş, K. (1994). Arkadaşları: ana baba okulu, 4. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Atak, H. (2013). On-Maddeli Kişilik Ölçeği’nin Türk Kültürü’ne Uyarlanması. Nöropsikiyatri Arşivi. 50, 312- 319.
• Basım, H. N, Çetin, F. ve Tabak, A. (2009). Beş faktör kişilik özelliklerinin kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarıyla ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 20 - 37.
• Bartholomev, K. (1990). Avoidance of Intimacy: An Attachment Perspective. Journal of Socialand Personal Relationships. 7(2), 147-178.
• Bartholomew, K. ve Horowitz, L. M. (1991). Attachment Styles Among young Adults: A Test of a Four-Category Model. Journal of Personality and Social Psychology, 61(2), 226-244.
• Bozkurt, S. (2006). Temas Biçimleriyle Bağlanma Stilleri ve Kişilerarası Şemalar Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Bülbül ,A. (2014). Ergenlerin Algılanan Anne Baba Tutumları ile Yakın İlişkilerindeki Psikolojik Eğilimleri Arasındaki İlişkinin İnicelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Cüceloğlu, D. (1998). İnsan ve Davranışı 8. Baskı, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Çalışır, M. (2009). Yetişkin Bağlanma Kuramı ve Duygulanım Düzenleme Stratejilerinin Depresyonla İlişkisi. Psikiyatride Güncel yaklaşımlar: 240-255.
• Çetin, F.,Yeloğlu, H. O. ve Basım-, H. N. (2015). Psikolojik dayanıklılığın açıklanmasında beş faktör kişilik özelliklerinin rolü: bir kanonik ilişki analizi. Türk Psikoloji Dergisi, Ankara, 30(75), Sayfa: 81-92.
• Doinita, N. E. ve Maria, N. D.(2015). Attachment and parenting styles. Procedia –Socialand Behavioral Sciences,203,199-204.
• Dönmez, A. (2009). Yakın İlişkiler Psikolojisi (Çev. Edt. Ali Dönmez). Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Ercan, Ç. (2010). Ergenlerin spor yapma alışkanlıklarının kişilik ve atılganlık özellikleri açısından incelenmesi. Doktora tezi, Ege üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sporda Psiko-Sosyal Alanlar Anabilim Dalı, İzmir.
• Güleşen, A., Yıldız, D. (2013). “Erken postpartum dönemde anne bebek bağlanmasının kanıta dayalı uygulamalar ile incelenmesi”. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(2), 177-82.
• Günaydın, G., Selçuk, E., Sümer, N. ve Uysal, A. (2005). Ebeveyn ve Arkadaşlara Bağlanma Envanteri Kısa Formunun psikometrik açıdan değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 8, 13-23.
• Güner Algan, A. ve Şendil, G. (2013). The relationsamong parents’ and preschool children’s attachment security and childrearing attitudes. Psikoloji Çalışmaları, 33(1) , 55-68.
• Goldberg, L. R. (1992). The Development of Markers forthe Big-Five Factor Structure. Psychological Assessment, 4(1), 26–42. https://doi.org/10.1037/1040-3590.4.1.26.
• Gosling SD, Rentfrow PJ, Swann WB Jr. A very briefmeasure of the Big Five personalitydomains. J Res in Pers 2003; 37:504-528.
• Halfon, S. (2006). Attachment in a Cultural Framework. (TheDegree of Master), Boğaziçi University Social Sciences, İstanbul.
• Hart, C.H. (2003). Parenting Skills And Social-Communicative Competence in Childhood, Erlbaum Publishing, Mahwah.
• Hevers, E. M. (2015). The relationship between fathers’ attachment style, parenting style, feelings of parenting competency and psychological wellbeing. Doktora Tezi, University of Newcastle, Newcastle.
• Hazan, C. ve Shaver, P. (1987). Romantic Love Conceptualized as an Attachment Process. Journal of Personality and Social Psychology, 52, 511-524.
• İnanç, B., Bilgin, M. ve Atıcı M. (2010). Gelişim psikolojisi. 6. Baskı, Ankara, Pegem A Yayıncılık.
• Isik, U. ve Cengiz, R. (2018). The relationship between humor styles and five factor personality traits of physical education and sports students. Universal Journal of Educational Research, 6(8), Sayfa: 1811-1818.
• Juni, S., Rahamim, E. L., Brannon, R. (2001). Sex Role Development as a Function of Parent Models and Oedipal Fixation. The Journal of Genetic Psychology, 146 (1), 89-99.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kaya, A., Bozaslan, H. ve Gülten, G. E. N. Ç. (2012). Üniversite öğrencilerinin anne-baba tutumlarının problem çözme becerilerine, sosyal kaygı düzeylerine ve akademik başarılarına etkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 208-225.
• Koç, M. (2011). Hemşirelik öğrencilerinde bağlanma biçimleri ve internet kullanımı. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü., İstanbul.
• Kuzgun, Y. (1972). Ana baba tutumlannın bireyin kendini gerçekleştirme di.izeyine etkisi. Yayınlanrnamış Doktora Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi.
• Kuzgun, Y,ve Eldeleklioğlu, J. (1999). Development of the parental attitude scale. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 69-77.
• Mahasneh, A. M., Al-Zoubi, Z. H., Batayenh, O.T. veJawarneh, M. S. (2013).The relationship between parenting styles and adult attachment styles from Jordan university students. International Journal of Asian Social Science, Asian Economicand Social Society, 3(6), 1431-1441.
• Main, M., ve Solomon, J. (1990). Procedures for identifying infants as disorganized/disoriented during the Ainsworth Strange Situation. M. Greenberg, D. Cicchetti, & E. M. Cummings (Eds.), Attachment in the Preschool Years: Theory, Research and Intervention 121-160. Chicago: University of Chicago Press.
• Mamati, G. (2018). Heteroseksüel çift ilişkisi içindeki kadınlarda çocukluk çağı travmalarının ve semptomlarının ilişki istikrarı ile arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Rohner, R. P. veBritner, P. A. (2002). Worldwide mental health correlates of parental acceptance-rejection: Review of cross-cultural and intracultural evidence. Cross-Cultural Research, 36(1), 16-47.
• Rubin, K.H. ve Burgess, K.B. (2002). Parents of Aggressiveand Withdrawn Children. Sage Publishing, Hillsdale, NJ.
• Schmitt, D. P.,Long, A. E., Mc Phearson, A., O'Brien, K., Remmert, B. Ve Shah, S. H. (2017). Personality and gender.
• Snyder, J. (2003). Child Anger Regulation, Parental Responsesto Children’s Anger Displays and Early Child Antisocial Behavior. Social Development, 12, 335–360.
• Somer, O., Korkmaz, M. ve Tatar, A. (2002). Beş faktör kişilik envanterinin geliştirilmesi-I: Ölçek ve alt ölçeklerinin oluşturulması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 21-33.
• Tanbuğa, U. B. (2018). Okul takımlarında spor yapan ve yapmayan lise öğrencilerinde beş faktör kişilik özelliklerinin incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Sıtkı Koçman Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Muğla.
• Türker A. Anne babanın çocuğun kişilik gelişimine etkisi. http: // www.bilted.com/ ic sayfa.asp?an=5&id=23.
• Vianello, M.,Schnabel, K., Sriram, N. veNosek, B. (2013). Gender differences in implicit and explicit personality traits. Personality and individual differences, 55(8), Sayfa: 994-999.
• Weisberg, Y. J.,De Young, C. G.ve Hirsh, J. B. (2011). Gender differences in personality acrossthe ten aspects of the big five. Frontiersi in Psychology, 2, 178.
• Yılmaz, K. (2018). Anne Baba Tutumlarının Ergenlerde Benlik Saygısına Etkisi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.