Osmanlı Devleti Okmeydanlarında Menzil Okçuluğu Eğitimi

Year 2020, Volume: 5 Issue: 3, 276 - 285, 14.09.2020

Serkan Necati Metin Ahmet Uysal

https://doi.org/10.31680/gaunjss.770006

Abstract

Menzil okçuluğu ilk olarak nerede ve ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte Türk tarihi için çok önemli bir yere sahip olan Dede Korkut hikayelerindeuzağa ok atmak olarak rastlanılmaktadır (Yücel, 2015:67).
Menzil Okçuluğu, Osmanlı Devleti’nin en önemli sporlarından biri olduğu söylenebilir. Çünkü sadece menzil okçuluğu için hemen hemen bütün önemli şehirlerinde ok meydanı kurulmuştur. İlk ok meydanının nerede kurulduğuna dair ise çeşitli fikirler mevcuttur. Kunter, ilk ok meydanının Bursa da yapıldığını belirtirken (Kunter, 1942), Yücel, Edirne olarak bildirmiştir. Asıl olan ise 38 farklı meydan ve 100 den fazla menzil olduğudur (Yücel, 2015:69; Acar ve Özveri, 2017). Evliya Çelebi de Seyahatname adlı eserinde birçok şehirde ok meydanının varlığından söz etmiştir (Akın Zorba, 2014).
Osmanlı Devleti’nde menzil okçusu olabilmek yani kemankeş sayılabilmek için ahlaki ve fiziki yeterliliğe sahip olmak gerekirdi. Kemankeş eğitimi oldukça zorluydu. Meydanlarda atış yapmadan önce bir atıcının, bir üstatdan ilk olarak Küçük kabza ve Büyük Kabza alması gerekirdi(Güven, 1999). Atıcıların (kemankeş) yalnız iyi birer atıcı olması yetmezdi. Aralarında her türlü rekabetin üstünde, saygı ve sevgiye dayanan bir dostluk ve kardeşlik havasının esmesine de dikkat edilirdi. İhtiyarlara, kıdemli atıcılara ve üstada saygı göstermek şarttı. Risalelerde, ünlü okçuların bibyografileri verilirken sadece atıcılık gücü değil, aynı zamanda ne kadar sağlam bir kişilik ve karakter sahibi oldukları da belirtilirdi (Göksu, 2018).
Bu çalışmada menzil okçusu olabilmek için gerekli olan eğitimin sistematik ve bilimsel olarak nasıl verildiği üzerinde durularak menzil okçuluğu bağlamında bir eğitimi kurumu olarak okçuluğun şahsiyet ve değerler eğitimi boyutu da eldeki kaynaklar ışığında açıklanmaya çalışılmıştır.

Keywords

Osmanlı Devleti, menzil okçuluğu, Okmeydanları, Değerler eğitimi, spor

References

• 1 - Acar, Ş., & Özveri, M. (2017). Bir İstanbul Okçuluk Menzilnâmesi. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 18(2), 24–58.
• 2 - Akın Zorba, H. (2014). Sport in the Ottoman Empire in Evliya Çelebi’s Seyahatnâme. International Journal of Science Culture and Sport, 2(5), 721–732. https://doi.org/10.14486/IJSCS142
• 3 - Aktepe, K. (2012). Okçuluk. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• 4 - Archer, C. I., & Ferris, J. R. (2002). Dünya Savaş Tarihi. İstanbul: Ezgi Matbaacılık.
• 5 - Atalay, A., & Akbulut, A. K. (2013). Türk Spor Kültürünün Eşsiz Örneği: Okçular Tekkesi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1(18), 144–154.
• 6 - Ayanoğlu, İ. F. (1974). Ok Meydanı ve Okçuluk Tarihi. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• 7 - Baykara, T. (2001). Türk Kültür Tarihine Bakışlar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• 8 - Bir, A., Kaçar, M., & Acar, Ş. (2006). Türk Menzil Okçuluğu, Yay ve Okları. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 8(1), 39–67.
• 9 - Dever, A., & İslam, A. (2015). Tarihsel Süreç İçerisinde Türk Kültüründe Spor Algısı. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5.
• 10 - Fişek, K. (1985). Yüz Soruda Türkiyede Spor Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• 11 - Güven, Ö. (2003). Geleneksel Okçuluk ve Güreş Sporunda Ahiliğin Etkileri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 27, 1–31.
• 12 - Kahraman, A. (1995). Osmanlı Devleti’nde Spor (Birinci). Ankara: Kültür Bakanlığı Başvuru Eserleri.
• 13 - Kalafat, Ş. (2014). Alan Dili Söz Varlığının Genel Dildeki İlişkileri Üzerine: Spor Terimleri Örneği. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27.
• 14 - Küçük, M. A. (2018). İslam Öncesinden Sonrasına Türk Geleneğinde Bir Yaşam Stili:"Okçuluk". İnternational Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), 4(1), 178–191.
• 15 - Kunter, H. B. (1942). Atıcılar Kanunnamesi. Tarih Vesikaları, 10, 253–274.
• 16 - Mustafa Kani Bey. (2010). Telhis-i Resailat-ı Rumat.(Çev:Yavuz,K., Canatar,M.) Ed:Yüksel,İ.A., İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
• 17 - Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi I. Cilt (6th ed.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• 18 - Özden, H., & Öz, S. (2015). Türk Okçuluk Tarihi. İstanbul: Uluslararası Kalkınma ve İşbirliği Derneği.
• 19 - Vural, H., & Aksoy, Y. M. (2010). Kavsname Kemankeş Mustafa Efendi. Tokat: Taşhan Yayınları.
• 20 - Yıldıran, İ. (1996). Uygulama Nedenleri ve Fonksiyonları Bakımından Türk Kültürünün Erken Devirlerinde Bazı Sportif Aktivitelerin Görünümü. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(2), 47–57.
• 21 - Yönal, G., & Türkmen, M. (2017). Türk Kültür Yaşamında Okçuluk. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 55, 523–533.
• 22 - Yücel, Ü. (1999). Türk Okçuluğu. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• 23 - Yücel, Ü. (2015). Türk Okçuluğu (2nd ed.). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.