Bir Japon Yüzbaşının İzinde Japonya’nın Yakın Doğu Açılımını Okumak: Yüzbaşı Haroşiya Hirayama’nın 1906 Yılının Son Demlerinde İstanbul’dan Basra’ya Uzanan Yolculuğu ve Anlattıkları

Year 2023, , 231 - 247, 20.06.2023

Ramazan Sonat

https://doi.org/10.19060/gav.1315148

Abstract

Bu çalışma, Japon devletinin Yakın Doğu’yu tanımlama arzusu neticesinde 1906 yılının son demlerinde Osmanlı ülkesine giriş yapan Japon Yüzbaşı Haroşiya Hirayama’nın İstanbul’dan Basra’ya uzanan seyahatine odaklanmıştır. Japon yüzbaşının, kendi devletinin emperyal amaçları doğrultusunda gerçekleştirdiği bu seyahati sırasında Anadolu, Suriye ve Irak coğrafyalarında hangi noktaları uğrak haline getirdiği, buraların toplumsal yapıları ile hangi ilişkileri geliştirebildiği ve başta Osmanlı Devleti olmak üzere Almanya ve İngiltere gibi dönemin süper güçlerinin onun özelinde bu tarz özel gezilere hangi anlamlar yükledikleri çalışmanın hususi olarak yoğunlaştığı alt başlıkları oluşturmuştur. Çalışma bütün bu alt başlıkları irdelemeye kendini adamakla beraber ayrıca Türkiye’deki arşiv malzemelerini kullanarak Uzak Doğu çalışmalarına Türkiye’den bir pencere açma hedefini de gütmüştür. Böylece bu yöntemle, Türkiye’de üzerinde çok çalışılmayan Uzak Doğu devletlerinin tarihinden bir demet sunulmuş ve örnek teşkil ederek daha fazla araştırmacının bu alana yönlenmesi arzu edilmiştir. Son olarak çalışma, emperyalizm olgusunun yalnızca Avrupa devletleri için biçilmiş bir kaftan olduğu şeklinde Doğu toplumlarının benimsediği inancı kritik ederek esasında Uzak Doğu’da yer alan devletlerin de tarihi süreç içerisinde zaman zaman bu misyon ile hareket ettiği tezini tartışmaya açmıştır.

Keywords

Japon Devleti, Yüzbaşı Haroşiya Hirayama, Basra, Irak, Suriye

References

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Dahiliye Nezareti, Mektubi Kalemi (DH.MKT.)
• Dahiliye Nezareti, Muamelat (DH.TMIK.M.)
• Dahiliye Nezareti, Şifre Kalemi (DH.ŞFR.)
• İrade, Hariciye (İ.HR.)
• İrade, Hususi (İ.HUS.)
• Hariciye Nezareti, İdare (HR.İD.)
• Yıldız, Mütenevvi Maruzat, (Y.MTV.)
• Zaptiye Nezareti (ZB.)
• Kaynak Eserler, Araştırma ve İncelemeler:
• ACEMOĞLU, Daron-ROBINSON, James A.; Ulusların Düşüşü, Çev., Faruk Rasim Velioğlu, Doğan Kitap, İstanbul 2016.
• BARLAK, Hasan; ‘‘Japanese Ideal of Abdürreşid İbrahim: Eastern Union and Ottoman Caliphate’’, History Studies, Vol., 13, Issue., 6, (December 2021), s. 1751-1769.
• BİRBUDAK, Togay Seçkin; ‘‘The Sino-Japonese War of 1894-1895 and the Ottoman Empire’’, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 37, S. 63, (2018), s. 199-218.
• BULUŞ, Abdülkadir; ‘‘Japon Kapitalizminin Kökenleri ve Osmanlı Devleti ile Bir Karşılaştırma’’, Dîvân, S. 13, (2002/2), s. 135-195.
• BÜYÜKBAŞ, Hakkı; ‘‘Japon Modernleşmesi Üzerine (1868-1912)’’, Bilimname, C. 3, (2003), s. 65-86.