Amerikan Belgelerinde Türkiye’nin İç Politikası: Ecevit ve Demirel Hükümetleri Dönemi (1974 - 1980)

Year 2021, Volume: 14 Issue: 28, 21 - 42, 10.06.2021

Murat Kasapsaraçoğlu

https://doi.org/10.19060/gav.948853

Abstract

1973 seçimlerinden 12 Eylül darbesine kadar geçen süreç Ortanın Solu sloganıyla seçimlerden birinci parti olarak çıkan ancak tek başına hükümet kurabilecek meclis çoğunluğuna sahip olmayan Ecevit’in Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile Demirel’in Adalet Partisi (AP) arasında kıyasıya bir mücadele ve birbirini yıpratma çabasıyla geçmiştir. Bu süreçte hükümet ardarda iki lider arasında el değiştirmiş ve ortaya çıkan siyasal istikrarsızlık Türkiye’nin özellikle ekonomik ve sosyal alanlarda tıkanmasına ve 12 Eylül darbesine giden yolun açılmasına neden olmuştur. Türk-Amerikan ilişkileri kapsamında literatürde bu dönemde yaşanan haşhaş ve Kıbrıs sorunlarıyla ilgili pek çok çalışma olmasına rağmen Türkiye’de 1974-1980 yılları arasında yaşanan iç gelişmeler ve Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) bu gelişmelere bakışı hakkında bir çalışma yapılmamış olması bu çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Bahsedilen süreçte ABD’nin Türkiye’deki iç gelişmeler hakkındaki tutumu, Ecevit ve Demirel hükümetleri dönemi olarak iki ayrı bölümde, birincil ve ikincil kaynaklar ışığında incelenmiştir. Bu çalışmada elde edilen en önemli bulgulardan ilki ABD’nin Ecevit ve Demirel’i oldukça rasyonel bir şekilde değerlendirdiği ve her iki liderin politikalarına karşı kendi çıkarları doğrultusunda pozisyon aldığıdır. Çalışmada elde edilen bir diğer bulgu ise ABD’nin özellikle 1979 yılında İran’da meydana gelen Humeyni devriminden sonra İran’la ilişkilerinin bozulmasıyla aynı durumun Türkiye’de de meydana gelebileceği konusunda endişelerinin artmış olduğu ve politikacılardan ümidini kesen ABD’nin askeri müdahale beklentisinin raporlarda daha fazla yer işgal ettiğidir. Bu bağlamda ABD’nin Türk ordusunun üst düzey komuta kademesini daha yakından takip etmesi ve bu komutanlarla ilişkilerini çeşitli kanallardan geliştirmeye çalışması da oldukça dikkat çekici bir noktadır.

Keywords

Bülent Ecevit, Süleyman Demirel, ABD, Türkiye, 1970’ler

References

• AĞIRBAŞ, Ali Murat, Milli Görüş Siyaseti: Milli Nizam Partisi’nden Fazilet Partisi’ne, Kopernik Yayınları, İstanbul 2019.
• AHMAD, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Hil Yayın, İstanbul 2010.
• AYDIN, Suavi - Yüksel Taşkın, 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 2017.
• BORA, Tanıl, Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler, İletişim Yayınları, İstanbul 2017.
• BORATAV, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908–2015, İmge Yayınevi, Ankara 2018.
• DEMİREL, Tanel, Adalet Partisi: İdeoloji ve Politika, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• Foreign Relations of the United States (FRUS). 1969-1976, c. 30 / 1977-1980, c. 21.
• KARPAT, Kemal, Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi 1876-1980, İmge Yayınevi, Ankara 2007.
• PAMUK, Şevket, Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
• UYAR, Hakkı, İki Darbe Arasında CHP 1960-1971, Doğan Kitap, İstanbul 2017.
• YAŞLI, Fatih, Halkçı Ecevit: Ecevit, Ortanın Solu, CHP (1960-1980), Yordam Kitap, İstanbul 2020.
• YENAL, Oktay, Cumhuriyetin İktisat Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2013.
• YORGANCILAR, Serkan, Milli Görüş 1969-1980, Pınar Yayınları, İstanbul 2012.
• ZÜRCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 2013.