Armenian – Mamluks Relations

Yıl 2015, Cilt: 8 Sayı: 16, 171 - 206, 09.09.2015

Fatma Akkuş Yiğit

https://doi.org/10.19060/gav.86458

Cited By: 5

Öz

Armenians, were able to establish a state on their behalf in consequence of the Crusades and do not miss the great historical opportunity, in Cilicia (Çukurova). Armenian Kingdom of Cilicia in the vicinity of Cukurova have been fed with the support of the Crusader States and Cyprus, and especially after being subjected to the Il-Khans in their regions had reached a certain strength. However, the Armenians, they apply their attacks and with trade embargoes, they were made themselves the target of the Mamluk State. By the capacity of a single state to stop the Mongols in the region, proved the power of the Mamluks, and it was not possible to remain silent this situation. From 1260, the Armenian capital, Sis, reduced date that until 1375 the period of time, as a result of political, struggle, almost continuous-time war between Mamluks and the Armenians, Mamluk had been the empire continue to existing side, In this study, 115 years of laying down the Mamluk-Armenian relations, will be presented with detailed information about the subject

Anahtar Kelimeler

-

Memlûk-Ermeni Münâsebetleri

Öz

Ermeniler, tarihin önlerine çıkardığı Haçlı Seferleri gibi büyük bir fırsatı kaçırmayarak, Kilikya’da (Çukurova) kendi adlarına bir devlet kurmayı başarmışlardı. Kilikya Ermeni Krallığı, Çukurova havalisindeki Haçlı Devletleri ve Kıbrıs’ın desteğiyle beslenmiş ve özellikle İlhanlılara tâbi olduktan sonra bulundukları coğrafyada belli bir güce erişmişti. Ne var ki Ermeniler, yaptıkları saldırılar ve uyguladıkları ticarî ambargolarla, kendilerini Memlûk Devleti’nin hedefi haline getirmişlerdi. Moğolları durduran tek devlet olma sıfatıyla bölgede gücünü kanıtlayan Memlûklerin, bu duruma sessiz kalmaları ise mümkün değildi. 1260 yılından, Ermenilerin başkenti Sis’in düşürülme tarihi olan 1375 yılına kadarki zaman zarfında Memlûkler ve Ermeniler arasında neredeyse kesintisiz devam eden sefer ve savaşlar neticesinde, siyasî mevcudiyetini sürdüren taraf, Memlûk Devleti olmuştu. Bu çalışmada, 115 yıl süren MemlûkErmeni münâsebetleri ortaya konularak, konu hakkında ayrıntılı bilgi sunulacaktır

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• ABÛ’L-FARAC (BAR HEBRAEUS), Abû’l-Farac Tarihi, C. I-II, Türkçeye çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara, 1987.
• AKKUŞ YİĞİT, Fatma, Memlûkler Döneminde Çukurova, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enst., Ankara, 2011 (Yayımlanmamış Doktora Tezi). ----------------, “XIV-XV. Yüzyılda Çukurova’nın Stratejik Önemi”, Türk Deniz Tica- reti Tarihi Sempozyumu-III, Mersin ve Doğu Akdeniz Bildiriler Kitabı, Mersin, 2011, s. 115- ----------------, “Sultan Kalavun Zamanında Ermeniler”, Türkiye Sosyal Araştırmalar
• Dergisi, Yıl 16, S. III, Ankara, 2012, s. 11-20. 188 İbn Hacer, a.g.e., C. I, s. 75; Kürşat Solak, Memlûk Devleti’nin Anadolu Beylikleriyle Münâsebetleri, Ege
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir, 2011, s. 131-133. ----------------, “Emir ve Devlet: Dımaşk Nâibi Emir Tengiz’in Hayatı”, Gazi Türki- yat, Ankara, Bahar 2014/14, s. 127-144.
• AKTAN, Ali, “Memlûk-Haçlı Münâsebetleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 106, Ankara, 1997, s. 149-178.
• AMITAI-PREISS, Reuven, Mongols and Mamluks The Mamluk-Ilkhanid War, 1260- 1281, Cambridge, 1996.
• ÂŞÛR, S. A., Buhûs ve Dırâsât fî Tarihi’l- Usûri’l-Vustâ, Kahire, 1977.
• AYAZ, Fatih Yahya, “Memlük-İlhanlı İlişkilerinde Bir Dönüm Noktası: Şakhab Sa- vaşı (702/1303)”, Sakarya Üniversitesi, İlahiyat Fak. Dergisi, C. IX, S. 15, 2007, s. 1-32.
• BUCHNER, V. F., “Sis”, İA (MEB), C. X, Eskişehir, 1997.
• ÇETİN, Altan, Memlûk Devleti’nin Kuzey Sınırı, Ankara, 2009.
• DARKOT, B., “Tarsus”, İA (MEB), C. XII/I, İstanbul, 1993, s. 18-24.
• DEMİRKENT, Işın, Haçlı Seferleri, İstanbul, 1997.
• DEVLET, Nadir, “İlhanlılar”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C. IX, İstan- bul, 1987.
• EBÛ’L- FİDÂ, el-Melik el-Müeyyed, Tarih Ebî Fidâ, el-Musemma el-Muhtasar fî Ahbâr el-Beşer, C. II, Tah. Mahmud Deyyûb, Lübnan, 1997.
• EDWARDS, R.W., The Fortifications of Armenian Cilicia, Washington, 1987.
• ERSAN, Mehmet, Türkiye Selçukluları Zamanında Anadolu’da Ermeniler, Ankara, 200 GALSTYAN, A. G. “Piskopos Stepanos Vekâyinâmesi, Ermeni Kaynaklarına Göre Moğol- lar, İstanbul, 2005.
• GÖKHAN, İlyas, “Memluk Devletinin Kilikya Ermenileri İle Siyasi İlişkileri”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 165, 2006, s. 117-158. --------------, “Türkiye Selçukluları İle Kilikya Ermenileri Arasındaki Siyasi İlişki- ler”, NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I, 2012, s. 70-108.
• GÜL, Muammer, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Moğol Hâkimiyeti, İstanbul, 2005. ---------------, “Mısır Memlûklarının Hudud Kalesi Rumkale ve Anadolu’da
• Memlûk İzleri”, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, XII/2, 2002.
• “Hades”, İA (MEB), C. V/I, Eskişehir, 1997, s. 42.
• HAR-EL, Shai, Struggle For Domination in The Middle East, The Ottoman-Mamluk War 1485-1491, Leiden-New York-Koln, 1995.
• HETUM, Gorigos Senyörü Hetum Vekâyinâmesi, Terc. H. D. Andreasyan, Basılma- mış Tercüme, İstanbul, 1946.
• HOLT, P. M., Early Mamluk Diplomacy (1260-1290), Treaties of Baybars and Qalawun with Christian Rulers, Leiden-New York-Köln, 1995. --------------, Haçlılar Çağı, 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu, Çev. Özden Arıkan, İs- tanbul, 1999.
• IRWİN, Robert, The Middle East in the Middle Ages, The Early Mamluk Sultanate 1250- 1382, Great Britain, 1986.
• İBN ABDİ’Z- ZÂHİR, er-Ravz ez-Zâhir fî Siret el-Melik ez-Zâhir, Tah. Abdulaziz Hu- veytir, Riyad, 1976. --------------, Teşrif el-Eyyâm ve el-’Usûr fi Siret el-Melik el-Masûr, nşr. Murad Kamil, Kahire 1961.
• İBN ED-DEVÂDÂRÎ, Ebî Bekr b. Abdullah, Kenz ed-Dürer ve Câmi’ el-Ğurer, ed-Dürre ez-Zekiyye fî Ahbâr ed-Devle et-Türkiyye, C. VIII, Tah. Ulrich Haarmann, Kahire, 1971;
• Kenz ed-Dürer ve Câmi’ el-Ğurer, C. IX, Tah. Hans Robert Roemer, Kahire, 1960.
• İBN DOKMAK, Sârımüddin İbrahim b. Muhammed, en-Nefhat el-Mıskiyye fî ed- Devlet et-Türkiyye, min el-Cevher es-Semîn fi Siyer el-Hulefâ ve el-Mülûk ve es-Selâtin (min sene 637 hatta sene 805), Tah. Ömer Abdüsselâm Tedmurî, Beyrut, 1999.
• İBN HABİB, el-Halepî, Bedreddin Hasan b. Ömer, Tezkiret en-Nebîh fî Eyyâm el- Mansûr ve Benîh, Tah. M. Muhammed Emin- S. A. ‘Aşûr, 3 Cilt, Kahire, 1976-1986.
• İBN ŞEDDÂD, İzzeddin Muhammed b. Ali b. İbrahim, el-A‘lâk el-Hatîra fî Zikr Ümerâ eş-Şâm ve el-Cezîre, Tah. Yahya Zekeriyya Abbâre, Dımaşk, 1991. --------------------, Târih el-Melik ez- Zâhir, Tah. Ahmed Huteyt, Beyrut, 1983; Türkçe ter. Şerefeddin Yaltkaya, Baypars Tarihi al-Melik al-Zahir (Baypars) Hakkındaki
• Tarih, C. II, TTK, Ankara, 2000.
• İBN TAGRIBİRDÎ, Ebû el-Mehâsin Cemâleddin Yûsuf, en- Nücûm ez-Zâhire fî Mülûk Mısr ve el- Kâhire, 16 Cilt, Tah. Muhammed Hüseyin Şemseddin, Lübnan, 1992. el-KALKAŞANDÎ, Ahmed b. Ali, Subh el- A’şâ fî Sınâat el-İnşâ, Tah. Muhammed
• Hüseyin Şemseddin, XIV Cilt, Kahire, 1987.
• KHOWAİTER, Abdulaziz, Baibars the First: His Endeavours and Achievements, Lon- don, 1978.
• KOCA, Salim, “Selçuklu Döneminde Türk-Ermeni İlişkileri”, Türk Yurdu, C. 26, S. 235, Ankara, 2004.
• KOPRAMAN, Kâzım Yaşar, “Mısır Memlûkleri”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C. VI, İstanbul, 1992, s. 434-545.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad, “Baybars I”, İA (MEB), C. II, İstanbul, 1979. el-MAKRÎZÎ, Takiyyüddin Ahmed b. Ali, Kitâb es-Sülûk li Ma’rifet Düvel el-Mülûk, C.
• I/II, Tah. Muhammed Mustafa Ziyâde, Kahire, 1957; C. III-VI, Tah. Muhammed
• Abdulkadir Ata, Lübnan, 1997.
• MÜVERRİH VARDAN, “Türk Fütuhât Tarihi”, çev. H. Andreasyan, Tarih Seminer- leri Dergisi, İstanbul, 1937.
• NERSESİAN, SİRARPİE DER, The Armenians, London, 1969.
• EN-NÜVEYRÎ, Şihâbuddin Ahmed b. Abdulvehhâb, Nihâyet el-Ereb fî Fünûn el- Edeb, C. XXX-XXXI, Tah. Necib Mustafa Fevvâz, Hikmet Küşlü Fevvâz, Beyrut- Lübnan, 2004; C. XXXII-XXIII, Tah. İbrahim Şemseddin, Beyrut, 2004.
• ÖZBEK, Süleyman, “el-Melikü’z-Zahir Rüknü’d-Din Baybars Zamanı Memlûk Devletinin Dini Siyaseti”, Ege Ün. Edebiyat Fak. Tarih İncelemeleri Dergisi, C. IX, İz- mir, 1994. ----------, “Türkiye Selçukluları-Memluk Münasebetleri (1250-1277)”, Afyon Koca- tepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, C. I, S. II, Mayıs 1999, s. 43-61.
• RUNCİMAN, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, C. I-II-III, çev. Fikret Işıltan, Ankara, 19 SİMBAT, Vekâyinâme (951-1334), Türkçe çev. H. D. Andreasyan, TTK basılmamış tercüme, no. 68, İstanbul, 1946.
• SOLAK, Kürşat, Memlûk Devleti’nin Anadolu Beylikleriyle Münâsebetleri, Ege Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2011 (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• SPULER, Bertold, İran Moğolları, Siyaset, İdâre ve Kültür İlhanlılar Devri 1220- 1350, çev. Cemal Köprülü, Ankara, 1987.
• STEWART, Angus Donal, The Armenian Kingdom and The Mamluks War and Diplo- macy During the Reigns of Het’um II (1289-1307), Leiden-Boston-Köln, 2001.
• Celâyir”, Belleten, C. LIII, S. 206, Nisan 1989.
• SÜRYÂNÎ KEŞİŞ MİKHAİL, Vekâyinâme (1042-1195), C. II, Türkçe ter. Hrant D.
• Adreasyan, TTK, Basılmamış Tercüme, İstanbul, 1944.
• ŞÂFİ B. ALİ EL-KÂTİB EL-MISRÎ, Kitâb el-Fazl el-Me’sûr min Siret es-Sultan el-Melik el-Mansûr, Tah. Abdüsselam Tedmurî, Beyrut, 1998. el-ŞÂFİÎ, Ebî Hamid Muhibbüddin Muhammed b. Halil el-Kudsî, Kitab ed-Düvel el-İslâm eş-Şerife el-Behiyye ve Zikr mâ Zahara lî min Hikemillah el-Hafiyye fî Celb Tâife el-Etrak ilâ Diyar el-Mısriyye, Tah. Subhî Lebib-Ulrich Harman, Beyrut, 1997.
• ŞEŞEN, Ramazan, Sultan Baybars ve Devri, İstanbul, 2009.
• THORAU, Peter, The Lion of Egypt, Sultan Baybars I and the Near East in the Thirteenth Century, Translated by P. M. Holt, London-New York, 1987.
• TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul, 1984.
• URFALI VAHRAM, Kilikya Ermeni Kralları, Vahram Vekayinâmesi, çev. H. D. Andre- asyan, TTK, basılmamış Tercüme. UYAR, Mustafa, “İlhanlı-Memlûk Mücadelesinde Bir Kırılma Noktası: Vâdî el- Hazindâr Savaşı”, ICANAS (International Congress of Asian and North African Studies), 14 Eylül 2007, Ankara.
• YİNANÇ, Refet, Dulkadir Beyliği, Ankara, 1989.