Sürdürülebilir bina yenilemeye ilişkin maliyet etkin tasarım karar modeli

Yıl 2024, , 2497 - 2514, 20.05.2024

Seda Serbest Yenidünya , Sevgül Limoncu

https://doi.org/10.17341/gazimmfd.1294986

Öz

Kentsel dönüşüm çalışmaları kentlerde deprem güvenliği ile birlikte birçok farklı iyileştirmenin de yapılabilmesi için fırsat oluşturmaktadır. Türkiye’de kentsel dönüşüm uygulamalarının bir türü olarak görülen parsel ölçeğinde bina yenileme, tekil olarak gerçekleştirilen projelerin sayılarının çokluğu nedeniyle kent genelinde oldukça geniş bir alanda etki yaratmaktadır. Sürdürülebilirlik kavramı, yapı sektöründe özellikle binaların enerji, malzeme ve su tüketimlerinin yüksek olması ve atık üretimi ve sera gazı salınımında binaların büyük pay sahibi olması nedeniyle önem kazanmaktadır. Kentsel dönüşüm uygulamalarının, yerel koşullara uygun ve yasal gereklilikler doğrultusunda oluşturulan, çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirlik ilkelerini sağlamayı amaçlayan yöntemler kullanılarak uygulanması yapılı çevrede sürdürülebilirlik açısından gerekli görülmektedir. Çalışmanın amacı, Türkiye’de parsel ölçeğinde bina yenileme uygulamalarının koşullarına uygun, sürdürülebilirliğin üç bileşenini kapsayan, yüklenici firmalar için konut yapılarının tasarım sürecinde maliyeti göz önüne alarak sürdürülebilirliği maliyet etkin olarak sağlayacak bir karar modeli geliştirmektir. Bu doğrultuda çalışmada öncelikle, Delphi tekniği ile uzman paneli oluşturulmuş, daha sonra bir uzman anketi uygulanmış ve analitik ağ süreci ile karar verme modeli kurgulanmıştır. Çalışmanın son aşamasında oluşturulan model kurgusu bir örnek çalışma ile test edilmiştir. Örnek çalışma sonucunda, ısıl geçirgenlik değeri diğer seçeneklerden daha düşük olan, yenilenebilir enerji kullanabilen, duyarlı malzeme seçimleri yapılmış ve su kullanımının azaltılmasını sağlayan sistemlerin yer aldığı bir tasarım seçeneği katılımcılar tarafından en uygun seçenek olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yapılı çevrede sürdürülebilirlik, maliyet etkin, bina yenileme, sürdürülebilirlik ölçütleri

Kaynakça

• 1. Polat,S., Dostoğlu, N., Kentsel dönüşüm kavramı üzerine: Bursa’da Kükürtlü ve Mudanya örnekleri, Uludağ Üniversitesi Mühendislik- Mimarlık Fakültesi Dergisi, 12 (1), 61-76, 2007.
• 2. Görgülü, Z., Kentsel Dönüşüm ve Ülkemiz, TMMOB İzmir Kent Sempozyumu , İzmir, 8-10 Ocak 2009.
• 3. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun, Resmi Gazete Sayı:28309, 2012.
• 4. Özlüer, F., Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ve uygulama sorunları, Mimarlık, 366, 2012.
• 5. Doan, D. G. A., Naismith, N., Zhang,T., Ghaffarianhoseini, A., Tookey, J., A critical comparison of green building rating systems, Building and Environment,123, 243-260, 2017.
• 6. Zhang, X., Shen, L., Wu, Y., Green strategy for gaining competitive advantage in housing development: a China study, Journal of Cleaner Production, 19, 157-167, 2011.
• 7. World Commission on Environment and Development (WCED), Our Common Future, Oxford University Press, Oslo, 1987.
• 8. Levent Ş., İ. Çetiner İ., Production and construction process environmental impact assessment of waterproofing, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 37 (1), 145-158, 2022.
• 9. Mateus, R., Braganca, L. Sustainability assessment and rating of buildings: developing the methodology SBToolPTeH, Building and Environment, 46 (10), 1962-1971, 2011.
• 10. Kamali, M., Hewage, K., Milani,A., Life cycle sustainability performance assessment framework for residential modular buildings: aggregated sustainability indices, Building and Environment, 138 (6), 21-41, 2018.
• 11. Hak,T., Moldan,B., Dahl, A., Sustainability Indicators A Scientific Assessment, Washington DC: Island Press, 2007.
• 12. Lützkendorf, T., Assessing the environmental performance of buildings: trends, lessons and tensions, Building Research and Information, 46 (2), 1-21, 2018.
• 13. Markelj, J., Kuzman,M., Grošelj,P., M. Zbašnik-Senegačnik, A simplified method for evaluating building sustainability in the early design phase for architects, Sustainability, 6, 8775-8795, 2014.
• 14. Tomsic, M., Zavrl, M., Development of a sustainability assessment method for buildings – the OPEN HOUSE case, Facilities, 36 (1/2), 76-102, 2018.
• 15. Tupenaite, L., Lill, I., Geipele, I., Naimaviciene, J., Ranking of sustainability indicators for assessment of the new housing development projects: case of the Baltic States, Resources, 6 (4), 55, 2017.
• 16. Çetiner, İ., Edis, E., An environmental and economic sustainability assessment method for the retrofitting of residential buildings, Energy and Buildings, 74, 132-140, 2014.
• 17. International Energy Agency, Energy Policies of IEA Countries, Turkey, 2016. https://www.iea.org/countries/turkey. Erişim tarihi Haziran 11, 2019.
• 18. Kibert, C. Sustainable Construction: Green Building Design and Delivery, Hoboken, NJ: John Wiley& Sons, Inc., 2013.
• 19. Balaban, O., Puppim de Oliveira, J., Sustainable buildings for healthier cities: assessing the co-benefits of green buildings in Japan, Journal of Cleaner Production, 163, 68-78, 2017.
• 20. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Kamu Binalarının Enerji Verimli Yenilemesine Yönelik Rehber, Ankara: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2020.
• 21. Akgül,T., Beşken, İ., Karabıyıkoğlu, O., BREEAM sertifikalı bir eğitim binasının yapım maliyetinin geleneksel yapım maliyetiyle karşılaştırılması, Türk Doğa ve Fen Dergisi, 9 (1), 49-54, 2020.
• 22. Yalılı Kılıç, M., Yahşi, S. Sürdürülebilir enerji kullanımının yeşil bir ofise uygulanması, Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9 (3), 557-568, 2019.
• 23. Zavadskas, E., Šaparauskas, J., Antucheviciene, J. Sustainability in construction engineering, Sustainability, 10 (7), 2018.
• 24. Ali,H., Al Nsairat,S., Developing a green building assessment tool for developing countries – case of Jordan, Building and Environment, 44 (5), 1053-1064, 2009.
• 25. Serbest Yenidünya, S., Limoncu, S., Bina yenileme uygulamaları için sürdürülebilirlik ölçütlerinin belirlenmesi: sistematik literatür taraması ve meta analizi, Megaron, 15 (2), 270-284, 2020.
• 26. Linstone, H., Turoff, M., The Delphi Method Techniques and Applications, Reading: Addison- Wesley, 1975.
• 27. Profillidis, V.A., Botzoris, G., Modeling of Transport Demand, Amsterdam: Elsevier, 2019.
• 28. Ramos, D. P. Arezes, P., Alfonso, P., Application of the Delphi method for the inclusion of externalities in occupational safety and health analysis, DYNA, 83 (196), 14-20, 2016.
• 29. Ercan,T., Yapım firmalarında inovasyon alanlarının örgüt performansına etkisinin irdelenmesi, Megaron, 11 (2), 300-308, 2016.
• 30. Kumar,B., Bommareddy, S., Asadi, S., Evaluation of factors declining cost variation for construction of endowment buildings, International Journal of Civil Engineering and Technology, 9 (6), 235-245, 2018.
• 31. Balaban, Y., Baki, B., Analitik ağ süreci yaklaşımıyla en uygun katı atık bertaraf sisteminin belirlenmesi: Trabzon örneği, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (3), 183-194, 2010.
• 32. Dağdeviren M., Dönmez N., Kurt M., Developing a new model for supplier evaluation process for a company and its application, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 21 (2), 247-255, 2006.
• 33. Kadoic,N., Redep,N., Divjak, B., Decision Making with the Analytic Network Process, SOR 17 Proceedings, Bled, Llubljana, 2017.
• 34. Sipahi, S., Timör,M., The analytic hierarhy process and analytic network process: an overview of applications, Management Decision, 48 (5), 775-808, 2010.
• 35. Üstün, Ö., Sağır Özdemir, M., Aktar Demirtaş, E., Kıbrıs sorunu çözüm önerilerini değerlendirmede analitik serim süreci yaklaşımı, Endüstri Mühendisliği Dergisi, 16 (4), 2-13, 2005.
• 36. Serbest Yenidünya, S., Sürdürülebilir bina yenilemeye ilişkin maliyet etkin tasarım karar modeli önerisi, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2021.
• 37. Serbest Yenidünya, S., Limoncu, S., Bina Yenilemenin Aktörler ve Amaçlar Bağlamında Değerlendirilmesi, 1. İstanbul Konut Kurultayı, İstanbul, 2018.
• 38. Z. Yazıcıoğlu, 1950-1970’lerde İstanbul’da konut mimarisi: Bağdat Caddesi örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2001.
• 39. Yazıcıoğlu Halu, Z. Kentsel mekan olarak caddelerin mekansal karakterinin yürünebilirlik bağlamında irdelenmesi Bağdat Caddesi örneği, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2010.
• 40. Altıner, D., Marmaray projesinin etki alanında kalan Haydarpaşa – Bostancı banliyö güzergâhının kültürel miras bağlamında değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2016.
• 41. Super Decisions, «www.superdecisions.com,» Erişim tarihi Eylül 19, 2023.
• 42. Vyas, G., Jha, K., Identification of green building attributes for the development of an assessment tool: a case study in India, Civil Engineering and Environmental Systems, 33 (4), 331-334, 2016.
• 43. Morris, P. Matthiessen, L., Cost of Green Revisited: Reexamining the Feasability and Cost Impact of Sustainable Design in the Light of Increased Market Adoption, Davis Langdon, 2007.
• 44. Davis Langdon, Cost of building to the Code for Sustainable Homes, Department for Communities and Local Government, London, 2011.
• 45. Çakmanus, İ., Göksal Özbalta, T., Binalarda Sürdürülebilirlik: Ömür Boyu Maliyete İlişkin Yaklaşımlar, İstanbul: Doğa Yayıncılık, 2008.
• 46. Şimşek, E.P. Sürdürülebilirlik bağlamında yeşil bina olma kriterleri Kağıthane Ofispark projesi örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2012.
• 47. Çakır, İ., Yerleşim ölçeğinde uygulanan ekolojik kriterlerin getirdiği ek maliyet ve geri kazanımı, Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2016.
• 48. Saaty, T.L., Vargas,, L.G., Decision Making with the Analytic Network Process, New York: Springer, 2013.
• 49. Saral, M., Parsel ölçeğinde kentsel dönüşüm projeleri ile değişen ve dönüşen kentsel mekan: Kadıköy Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2019.
• 50. Aydın Gök, S.F., Kentsel dönüşüm sürecinde konut kalitesi değerlendirme modeli önerisi, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2019.
• 51. Berkmen, N., Turgut, S., Kentsel dönüşüm kıskacında Bağdat Caddesi, Megaron, 14 (Suppl. 1), 155-166, 2019.
• 52. Nalewaik, A., Venters,V., Costs and Benefits of Building Green, AACE International Transactions, 2008.
• 53. Ömürbek, N., Şimşek, A., Analitik hiyerarşi süreci ve analitik ağ süreci yöntemleri ile online alışveriş site seçimi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12 (22), 306-327, 2014.
• 54. Patzlaff, J., Stumpf Gonzalez, M.A., Parisi Kern, A., The assessment of building sustainability in micro and small building firms- case study on Southern Brazil, Revista Ingenieria de Construccion, 29 (2), 151-158, 2014.
• 55. Taemthong, W., Chaisaard,N., An analysis of green building costs using a minimum cost concept, Journal of Green Building, 14 (1), 53-77, 2019.
• 56. Zarghami, E., Azemati, H., Fatourechi, D., Kaamloo, M., Customizing well-known sustainability assessment tools for Iranian residential buildings using fuzzy analytic hierarchy process, Building and Environment, 128 (1), 107-128, 2018.