KIRIM HARBİ YILLARINDA YAZILAN RUS ŞİİRLERİNDE DÜŞMAN SEMBOLÜ OLARAK “HİLAL”

Year 2023, Issue: 33, 269 - 287, 31.12.2023

Suzan Kırımlı Erdem

Abstract

Rusya’nın Osmanlı topraklarına yönelik yayılmacı politikası iki devleti birçok savaşta karşı karşıya getirmiş. Bu savaşlardan biri Kırım Harbi olup 1853-1856 yılları arasında yaşanmıştır. Ruslar bu savaşı meşrulaştırmak ve kamuoyundan destek alabilmek için Osmanlı Devleti’nde yaşayan Ortodoks Hristiyanların baskı altında yaşadıklarını ve onları kurtarmak için başlatılmış kutsal bir savaş olduğunu lanse etmişlerdir. Bu propaganda bizzat Çar I. Nikolay tarafından dillendirilmiş, onun savaş manifestolarında yer almış ve dönemin gazetelerinde yayınlanmıştır. Bununla Müslüman Türklerin Hristiyanlara eziyet eden, kutsal mabetleri tahrip eden, vahşi, barbar bir millet olduğu imajı verilmeye çalışılmıştır. Bunun sonucu olarak İslamiyet ve Türklüğü simgeleyen “hilal” düşman sembol olarak ön plana çıkarılmış ve aleyhinde birçok şiir kaleme alınmıştır. Bu makalede Kırım Harbi yıllarında yazılan Rus şiirlerindeki “hilal”in düşman sembolü olarak nasıl kullanıldığı ele alınmıştır. Araştırma sonucunda şiirlerde hilal-haç savaşına çokça atıflar yapıldığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte hilal, Rusya’nın Bizans’tan miras aldığı çift başlı kartalın karşısında, Osmanlı Devleti’ni temsil etmiştir. Dolayısıyla Bizans-Osmanlı mücadelesine atıflar yapılmıştır. Bir düşman sembolü olan hilal için “kudurmuş, kanlı, kara, alçak” gibi sıfatlar kullanılmıştır. Hilal sembolü vahşi hayvanların boynuzuna, kesme aleti orağa benzetilmiştir. Osmanlı devletinin zayıf hali hilalin parıltısının azalması ile sembolize edilmiştir. İngiliz ve Fransızlar, Osmanlı Devleti’ni destekledikleri için pek çok şiirde eleştirilmiş ve hilalin sancağı altında Hristiyanlığa ihanet etmekle itham edilmiştir.

Keywords

savaş, propaganda, hilal, haç, Ayasofya, çift başlı kartal

The Crescent Moon as the Enemy Symbol in Russian Poems of the Crimean War

Abstract

References

• ACAR, K. (2019). “Kırım Savaşı (1853-56) Döneminde Propaganda: Rus Popüler Kültüründe Savaş ve Düşman İmgesi”. Bilig, 88: 113-136.
• ARBUZOV, N. A. (1854, 6 Mayıs). “10-ye Aprelya 1854”. Severnaya Pçela, 443.
• BADEM, C. (2017). Kırım Savaşı ve Osmanlılar (1. baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• BOZKURT, K. (2019). “Yüreği Vatan Aşkıyla Atan Bir Şâir: Yûsuf Hâlis Efendi ve Şehnâme-i Osmânî’si”. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/20: 134-182.
• BOZKURT, N. (1998). “Hilâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. XVIII) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 13-15. https://islamansiklopedisi.org.tr/hilal (20.05.2020).
• ÇAKIR, Ö. (2009). “Tanzimat Sonrası Türk Edebiyatının Kaynaklarından Biri Olarak Harpler I: Kırım Harbi (1853-1856)”. Turkish Studies, 4/1-2: 1823-1874.
• ÇAR I. NİKOLAY. (1853, 16 Haziran). “Vnutrenniya İzvestiya”. Severnaya Pçela, 525.
• ÇAR I. NİKOLAY. (1854a, 11 Şubat). “Vnutrenniya İzvestiya”. Severnaya Pçela, 133.
• ÇAR I. NİKOLAY. (1854b, 15 Nisan). “Vnutrenniya İzvestiya”. Severnaya Pçela, 551.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2004). “Kırım Şavaşı’nın İngiliz ve Türk Kaynaklarına Göre Halk Edebiyatına Yansıması”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 16/Güz: 21-41.
• DE-PULE, M. F. (der.) (1869). Soçineniya İ.S. Nikitina. (C. I) Voronej: V.A. Goldşteyn Yayınevi.
• FEDYANOVA, G. V. (2008). Krımskaya Voyna v Russkoy Poezii. (Yayımlanmamış doktora tezi). Kolomenskiy Gosudarstvennıy Pedagogiçeskiy İnstitut, Kolomna, Rusya.
• GLİNKA, F. (1854, 8 Mart). “Pora”. Severnaya Pçela, 213.
• GÜREL, A. T. (1935). 1853-55 Türk-Rus ve Müttefiklerin Kırım Savaşı. İstanbul: Askeri Matbaa. (97 Sayılı Askeri Mecmuanın Eki).
• KARAL, E. Z. (2007). Osmanlı Tarihi: Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856) (8. baskı). (C. IV) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• KELEŞ, E. (2009). Osmanlı, İngiltere ve Fransa İlişkileri Bağlamında Kırım Savaşı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• PAVLOVA, K. (1854). Razgovor v Kremle. St. Peterburg: Yakov Trey Yayınevi.
• RATNİKOV, K. V. (der.) (2011). “Krımskya Voyna i Russkaya Poeziya: Antologiya Patriotiçeskih Stihotvoreniy 1853-1856 gg”. Literaturnaya Stranitsa Kirilla Ratnikova. http://llirik-kvr.narod.ru/krymskaya_vojna_i_russkaya_poyeziya.zip (15.08.2018)
• ROSTOPÇİNA, Y. (1857). Stihotvoreniya Grafini Rostopçinoy (2. baskı). (C. II.) Sankt-Peterburg: A. Smirdin Yayınevi.
• ŞAHİN, K. Ş. (2015). “Kırım Harbi’ni Konu Edinen Gazavâtnâmelerde Edebî Savaş Tasvirleri”. International Journal of Science Culture and Sport, Özel Sayı/Haziran/3: 701-714.
• TANSEL, F. A. (1994). “1853-1856 Kırım Harbi’yle İlgili Destanlar”. X. Türk Tarih Kongresi’nden Ayrıbasım. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1977-2009.
• TARLE, E. V. (2005). Krımskaya Voyna. (C. I) Moskova: AST Yayınevi.
• V.G. (1854). Sinop. Sanktpeterburg: Korolev i Komp. Yayınevi.
• VANENKO, İ. (1854). Pravoye Delo Rossii. Moskova: Aleksandr Semena Yayınevi.
• VYAZEMSKİY, P. A. (1854). K Rujyu. Sanktpeterburg: Yakova Trey Yayınevi.
• VLADİMİROV, M. (1854). Albom Patriotiçeskih Stihotvoreniy Napiysanıh po Sluçayu Sovremennoy Voynı. Sanktpeterburg: İmperskoy Akademii Nauk Yayınevi.