Sarajevo and Mostar Poems in the Poetry Collection Numbered R. 21 at the Library of the Oriental Institute, University of Sarajevo

Year 2024, Issue: 35, 39 - 60, 30.12.2024

Eda Tok , Deva Özder

Abstract

In classical Turkish literature, journals have an important place because they reflect the social structure, art, and literary taste of their time, and are important documents in terms of clarification of literature and history. A thorough examination of poetry journals registered in manuscript libraries could lead to the identification of poets whose names are not mentioned in biographical sources, as well as poems that have not been encountered in any previous sources. This would lead up to new research. In this context, it is fundamental that identifying, classifying, and conducting a detailed examination of journals in both domestic and international manuscript libraries. In the libraries of Bosnia and Herzegovina, one of the Balkan countries where Turkish culture and art have had a significant impact, there are journals containing poems by poets who, although thay originally were Bosnian, preferred to write in Turkish. One of these journals is the poetry collection numbered R. 21 in the Library of the Oriental Institute at the University of Sarajevo, and that journal is the subject of our study. When examining this journal, the presence of poems describing the beautiful and beauties of Bosnia draw attention. In this article, the poems by Hacı Derviş, Tab‘î, Mecâzî, Derviş Paşa, and Selmân, which are recorded in the periodical and written about Sarajevo and Mostar will be examined. The study includes information about the general characteristics of the journal containing the poems, the content of the city poems in the journal, information about the poets, and the transcription of the poems from Arabic alphabet to Latin alphabet. By addressing the natural, architectural, and cultural features of Sarajevo and Mostar, which are important cultural centers of Bosnia and Herzegovina, this study aims to highlight the existence of journals in the libraries of Bosnia and Herzegovina and to draw attention to the valuable information that can be obtained about the Balkan cities that stayed under Ottoman rule for centuries through further research.

Keywords

Journal, Bosnia-Herzegovina, Mostar, Sarajevo, city poems, Ottoman, Balkans

SARAYBOSNA ÜNİVERSİTESİ ŞARKİYAT ENSTİTÜSÜ KÜTÜPHANESİ R. 21 NUMARADA KAYITLI ŞİİR MECMUASINDA BULUNAN SARAYBOSNA VE MOSTAR ŞİİRLERİ

Abstract

Klasik Türk edebiyatında önemli bir yere sahip olan mecmualar; döneminin sosyal yapısını, sanatını ve edebî zevkini yansıtması bilhassa edebiyata ve tarihe ışık tutması bakımından önemli birer belge niteliği taşımaktadır. Yazma eser kütüphanelerinde kayıtlı şiir mecmualarının etraflıca incelenmesiyle birlikte biyografik kaynaklarda ismi zikredilmeyen şairlerin ve daha önce herhangi bir kaynakta tesadüf edilmeyen şiirlerin tespiti mümkün olabilecek ve bu durum yeni çalışmaların yapılabilmesine zemin hazırlayacaktır. Bu bağlamda yurt içi ve yurtdışı yazma eser kütüphanelerindeki mecmuaların tespiti, tasnifi ve detaylı bir incelemeye tabi tutulması önem arz etmektedir. Türk kültür ve sanatının en etkili olduğu Balkan ülkelerinden biri olan Bosna Hersek’in kütüphanelerinde de aslen Bosnalı olmasına rağmen şiirlerini Türkçe yazmayı tercih etmiş şairlerin şiirlerinin yer aldığı mecmualar bulunmaktadır. Bu mecmualardan biri çalışmamıza da konu olan Saraybosna Üniversitesi Şarkiyat Enstitüsü Kütüphanesi numara R. 21’deki şiir mecmuasıdır. Sözü edilen mecmua incelendiğinde Bosna’nın güzellerini ve güzelliklerini anlatan manzumelerin varlığı dikkat çekmektedir. Bu makalede, mecmuada kayıtlı Saraybosna ve Mostar üzerine yazılmış Hacı Derviş, Tab‘î, Mecâzî, Derviş Paşa ve Selmân’a ait manzumeler incelenecektir. Çalışmada şiirlerin yer aldığı mecmuanın genel özelliklerine, mecmuadaki şehir şiirlerinin muhteviyatına, şiirlerin ait olduğu şairler hakkında bilgiye ve şiirlerin Arap harflerinden Latin harflerine aktarımına yer verilmiştir. Mecmuada bulunan şehir şiirlerinden hareketle Bosna Hersek’in önemli kültür merkezlerinden olan Saraybosna ve Mostar’ın tabii, mimari ve kültürel özelliklerine de temas edilen bu çalışmayla, Bosna Hersek kütüphanelerinde kayıtlı mecmuaların varlığına ve yapılacak araştırmalarla yüzyıllarca Osmanlı hâkimiyetinde kalmış Balkan şehirleriyle ilgili değerli bilgilere ulaşılabileceğine de dikkat çekmek amaçlanmıştır.

Keywords

mecmua, Bosna Hersek, Mostar, Saraybosna, şehir şiirleri, Osmanlı, Balkanlar

References

• AK, M. (1994). “Derviş Paşa, Bosnevî”. İslâm Ansiklopedisi (C. 9). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 196-197.
• ALPER, K. (2019). “Derviş Paşa ve Derviş Paşa İnşâsı”. International Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 5/16: 488-521.
• ARUÇİ, M. (2020). “Mostar Köprüsü”. İslâm Ansiklopedisi (C. 30). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 296-298.
• BAYSUN, M. C. (1993). “Derviş Paşa”. İslâm Ansiklopedisi (C. 3). İstanbul: MEB Yayınları, 549-551.
• DJURDJEV, B. (1992). “Bosna Hersek”. İslâm Ansiklopedisi (C. 6). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 297-305.
• EMECEN, F. (1992). “Bosna Eyaleti”. İslâm Ansiklopedisi (C. 6). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 296-297.
• GÖNEL, H. (2012). “Divan Edebiyatı Açısından Bir Kültür Merkezi Olarak Bosna”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2: 6-21.
• İSEN, M. (1997). Ötelerden Bir Ses-Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• İSEN, M. (2009). Varayım Gideyim Urumeli’ne-Türk Edebiyatının Balkan Boyutu. İstanbul: Kapı Yayınları.
• KADRİĆ, A. (2012). Mostarski Bulbuli. Mostar: Fondacija “Baština Duhovnosti”.
• KAHRAMAN, S. A. (2010). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Podgoriçe-İştib-Vidin-Peçoy-Budin-Üstürgon[Estergon]-Cigerdelen-Maceristan-Öziçe-Taşlıca-Dobra-Venedik-Mostar-Kanije 6. Kitap (C. 2). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KARPAT, K. (1992). “Balkanlar”. İslâm Ansiklopedisi (C. 5). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 25-32.
• KAYA, F. (1996). “Boşnak Edebiyatı”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 1: 134-156.
• KAYABAŞI, B. (1997). Kâf-zâde Fâ’izî’in Zübdetü’l-Eş’âr’ı. (Yayımlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KESİK, B. (2020). “Dervîş Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/dervis-pasa (01.08.2024).
• KESİK, B. (2021). “Yeni Bir Nüshadan Hareketle Hacı Derviş’in Mostar Şehrengizi”. Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5/3: 368-399.
• MEHMED SÜREYYÂ (1996). Sicill-i Osmanî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye IV (haz. Mustafa Keskin, Ayhan Öztürk, Ramazan Tosun). İstanbul: Sebil Yayınevi.
• MEHMEDOVİĆ, A. (2018). Leksikon Bošnjačke Uleme. Sarajevo: Gazi Husrev-Begova Biblioteka.
• NAMETAK, F. (1989). Pregled Književnog Stravanja Bosansko-Hercegovačkih Muslimana Na Turskom Jeziku. Sarajevo: El-Kalem.
• ÖZUYGUN, A. R., Yapıcı, Ş. (2016). “Kadiç Kroniğindeki Bosna Şehir Şiirleri”. Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/4: 683-702.
• ŠABANOVİĆ, H. (1973). Književnost Muslimana Bih Na Orijentalnim Jezicima (Biobibliografija). Sarajevo: Svjetlost.
• TOK, E. (2022). “Adlî Hüsam Çelebi’nin Mostar Manzumesi”. 9. Naučno-Stručnom Skupu Nauka i Savremenost. Zenica: Zenica Üniversitesi Felsefe Fakültesi, 393-401.
• YILDIZ E., DOĞAN, H. (2023). Şehirler Divanı Divan Edebiyatında Şehir Şiirleri. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.