Poems with the Pseudonym Nedîm in the Ottoman Archives

Year 2025, Issue: 36, 95 - 126, 30.06.2025

Züleyha Nurgül Ertuğrul

Abstract

Although it is not thought that its inventory will be a primary source of literary research, some documents in the Ottoman Archives within the Presidential State Archives contain valuable information about the history of literature. Studies on documents, especially those containing texts not found in other sources, reveal the importance of archive research. In this study, four ghazals with the pseudonym Nedîm, one song and one composition, identified in some documents in the Ottoman Archives, were brought together and examined. Since none of the poems are found in the works of poets using the pseudonym Nedîm or in the poetry magazines of their period, it was first tried to determine which of these texts they belonged to. A comparative analysis was made between the poems of Nedîm-i Kadîm, Mahmûd Nedîm Pasha and Ahmed Nedîm, who used the pseudonym Nedîm and was also the owner of the divan, and the poems found in the archive, in terms of content and style. The form and content features were also examined and an attempt was made to determine which Nedîm the poems presented in transcription belonged to. It has been claimed that the poems belong to Ahmed Nedîm, as some of the compositions and some specific expressions in these texts are also found in Ahmed Nedîm's Dîvân, and some of the descriptions are similar.

Keywords

Ottoman Archives , unknown poems , Ahmed Nedîm

TOPKAPI SARAYI MÜZESİ ARŞİVİNDEKİ NEDÎM MAHLASLI ŞİİRLER

Abstract

Envanterinin edebiyat araştırmalarına birinci dereceden kaynaklık edeceği düşünülmese de T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri bünyesindeki Osmanlı Arşivinde bulunan bazı belgeler, edebiyat tarihine dair kıymetli bilgiler içerir. Özellikle başka kaynaklarda bulunmayan metinleri ihtiva eden belgeler üzerine yapılan çalışmalar, arşiv araştırmalarının önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Osmanlı Arşivinde yer alan bazı belgelerde tespit edilen Nedîm mahlaslı dört gazel, bir şarkı ve bir terkib-i bend bir araya getirilerek incelenmiştir. Şiirlerden hiçbiri Nedîm mahlasını kullanan şairlerin eserlerinde veya dönemlerindeki şiir mecmualarında bulunmadığından, öncelikle bu metinlerin hangi Nedîm’e ait olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Nedîm mahlasını kullanan ve aynı zamanda divan sahibi olan Nedîm-i Kadîm, Mahmûd Nedîm Paşa ve Ahmed Nedîm’in şiirleri ile arşivde tespit edilen şiirler arasında muhteva ve üslup bakımından mukayeseli bir inceleme yapılmıştır. Şekil ve muhteva özellikleri ayrıca incelenen bu şiirlerin hangi Nedîm’e ait olduğu tartışılarak aydınlatılmaya çalışılmıştır. Bu metinlerdeki terkiplerin bir kısmı ile bazı ifadelerin Ahmed Nedîm’in Dîvân’ında da bulunması, birtakım betimlemelerin benzerlik göstermesi ve bulundukları kutuda Ahmed Nedîm’in Dîvân’ında yer alan başka şiirlerin de tespit edilmesi dolayısıyla bu şiirlerin Ahmed Nedîm’e ait olduğu düşünülmektedir.

Keywords

Osmanlı Arşivi , bilinmeyen şiirler , Nedîm , şarkı , gazel , terkîb-i bend

References

• AKSOYAK, İ. H. (2013). “Baba Nedîmî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/baba-nedimi (14.01.2025).
• AKPINAR, N. (2004). “Rıfkı Melûl Meriç”. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 29). Ankara: TDV Yayınları, 191-192.
• AKYILDIZ, A. (2003). “Mahmud Nedim Paşa”. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 27). Ankara: TDV Yayınları, 374-376.
• ANAFARTA, N. (1956). “Nedîm’in Neşredilmemiş Bir Şiiri”. Türk Düşüncesi, 1-34: 21-22.
• ARSLAN, M. (2014a). “İşkodralı Mahmûd Nedîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mahmud-nedim-iskodrali (14.01.2025).
• ARSLAN, M. (2014b). “Eğinli-zâde Mahmûd Nedîm Bey”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nedim-eginlizade-mahmud-nedim-bey (14.01.2025).
• ARSLAN, M. (2014c). “Mahmûd Nedîm Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nedim-mahmud-nedim-pasa (14.01.2025).
• ARSLAN, M. (2015). “Erzurumlu Nedîm Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nedim-nedim-efendi-erzurumlu (15.01.2025).
• AY, S. (2015). Millet Kütüphanesi Ali Emiri Mnz 560 Numarada Bulunan Şiir Mecmuası. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BAHADIR, S. C. (2014). “Nedîm’in Hikemî Yönü”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7/34: 19-28.
• BAHADIR, S. C. (2018). ““Sâye” Kelimesi Hakkında Bazı Mülahazalar”. Littera Turca, 4/4: 914-926.
• BOA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA.E). 1286/4. Tarih: 17 Rebiyülahir 1143 (30 Ekim 1730).
• BOA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA.E). 372/28. Tarih: 29 Zilhicce 1255 (4 Mart 1840).
• BOA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA.E). 372/16. Tarih: 29 Zilhicce 1255 (4 Mart 1840).
• BOA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA.E). 372/3. Tarih: 29 Zilhicce 1255 (4 Mart 1840).
• BOA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA.E). 372/14. Tarih: 29 Zilhicce 1255 (4 Mart 1840).
• BOA (Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi). Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA.E). 371/21. Tarih: 29 Zilhicce 1255 (4 Mart 1840).
• EFE, Z. (2021). “Nedîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nedim (13.01.2025).
• ERKUL, R. (2009). “Mahallîleşme ve Nedim’in Şarkıları”. Turkish Studies, 4/5: 166-181.
• GEDİK, N. (2022). “Arşiv Belgelerine Göre Türkçe Yazılmış II. Bayezid Medhiyeleri”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 48: 153-224.
• GEDİK, N. (2023). “Arşiv Belgelerine Göre Kanuni Sultan Süleyman’a Sunulmuş Bazı Türkçe Manzumeler-I”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 10/26: 25-55.
• GEDİK, N. (2024). “XV. YY. Şairi Mollâ ‘Aşkî’nin Yayımlanmamış Şiirleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 33: 174-189.
• HORATA, O. (1987). Nedîm-i Kadîm Dîvançesi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• HORATA, O. (2006). “Nedîm-i Kadîm”. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 32). Ankara: TDV Yayınları, 513-514.
• HORATA, O. (2013). “Nedîm-i Kadîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nedimi-kadim-mehmed (15.01.2025).
• İNAL, İ. M. K. (2000). Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). (haz. Hidayet Özcan). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• İSEN, M. (1997). Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KINAY CİVELEK, N. (2022). “Sehâbî’nin Dîvân’ında Yer Almayan Şiirleri”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 8: 405-415.
• KÖKSAL, M. F. (2013). “Bâkî’nin Bilinmeyen Veda Gazeli ve Dîvânında Bulunmayan Bazı Şiirleri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10: 319-330.
• KURTOĞLU, O. (2014). “İbrâhim Nedîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nedim-ibrahim (13.01.2025).
• KÜRKÇÜOĞLU, M. A. (2004). Mahmûd Nedîm Paşa Dîvânı İnceleme, Transkripsiyonlu Metin, Sözlük. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• MACİT, M. (2006). “Nedîm”. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 32). Ankara: TDV Yayınları, 510-513.
• MACİT, M. (2013). “Ahmed Nedîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nedim-ahmed (15.01.2025).
• MACİT, M. (2017). Nedîm Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• MAZIOĞLU, H. (1957). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• MERİÇ, R. M. (1938). “Nedîm’in Bir Terkibibendi”. Her Ay, 7: 74-76. İstanbul: Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası.
• TANPINAR, A. H. (2005). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları.