Yazılı Medyada İleri Dönüşüm ve Geri Dönüşüm Kavramları Arasındaki Yanılgılar: Okullarda Atıkların Değerlendirilmesi ile İlgili Etkinliklerin Medyadaki Sergi Haberlerine Yansıması

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 95 - 119

Figen Durkaya

Abstract

Atık yönetiminde sıfır atık yaklaşımı, bireyleri sürdürülebilir üretim ve tüketim alışkanlıklarını değiştirmeye teşvik etmektedir. Atık malzemeler, geri dönüşüm ile yeni hammaddeye dönüştürülebildiği gibi ileri dönüşümle atıklar değerlendirilerek yeni fonksiyonel bir ürüne de dönüştürülebilmektedir. Böylece, atık miktarı azaltılarak gereksiz israfta önlenmiş olacaktır. Bu bağlamda, geri dönüşüm kadar ileri dönüşümü de bilmek gerekmektedir. Bu nedenle, atık yönetiminde ileri dönüşüm kavramının gerçek anlamını bilmek ve uygulamak önemli hale gelmiştir. Son yıllarda okullarda öğrencilere sıfır atık bilincini aşılamak için çeşitli çalışmalar yaptırılmaktadır ve yazılı medyada sergi haberleriyle ilgili paylaşımlara yer verildiği görülmektedir. Haber paylaşımlarında atıkların değerlendirilmesiyle ilgili geçen bu iki kavramın kullanım şekli dikkat çekmiştir. Bu doğrultuda, ileri dönüşüm kavramı yerine geri dönüşüm kavramının kullanıldığı çalışmalar tespit edilmiştir. Bu kapsamda, yazılı medyada sergi haberleri hakkında yapılan yanılgılar doğrulayıcı veya yanlışlayıcı durum örnekleme tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Yazılı medyada, ileri dönüşüm ve geri dönüşüm hakkında yapılan sergi haberlerine ilişkin elde edilen bulgular iki tema olarak sunulmuştur. Bu temalar; yazılı medyada haber paylaşımlarında kullanılan kavrama ilişkin yanılgının gerekçesi ve atıklardan yapılan ürünlerin görsel içerik paylaşımları açısından irdelenerek sonuç elde edilmiştir. Yazılı medyada atıklar ile ilgili yapılan sergi haberlerinin %90.6’sında “geri dönüşüm” kavramı kullanılmıştır. Buna karşın öğrencilerin, geri dönüşümlü malzemeleri kullanarak ürettikleri ürünlere ait görsellerin “ileri dönüşüme” örnek teşkil ettiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda, bu iki kavram arasında bir kavram kargaşasından ziyade kavram yanılgısının olduğu aşikârdır. Fen bilimleri dersinde öğretmenler atıklar ve atık yönetimi konusunda, geri dönüşüm ve ileri dönüşüm kavramlarına daha detaylı ve uygulamalı yer verebilirler.

Keywords

İleri dönüşüm, Geri dönüşüm, Atık yönetimi, Sıfır atık

Misconceptions between Upcycling and Recycling in Print Media: Reflection of Activities Related to Waste Recycling in Schools on Exhibition News in the Media

Abstract

The zero-waste approach encourages individuals to change their sustainable production and consumption habits in waste management. Waste materials can be transformed into new raw materials through recycling and new functional products through upcycling. Thus, the amount of waste will be reduced, and unnecessary waste will be prevented. In this context, it is necessary to understand both upcycling and recycling. Therefore, knowing and applying the true meaning of upcycling in waste management has become important. In recent years, various studies have been conducted in schools to instill zero waste awareness in students, and it has been observed that there are reports about exhibition news in the written media. These two concepts related to the utilization of waste in news posts have attracted attention. In this regard, studies in which the concept of recycling was used instead of the concept of upcycling were identified. In this context, the misconceptions about exhibition news in print media were analyzed using the confirmatory or disconfirmatory case sampling technique. The findings from the exhibition news about upcycling and recycling in print media are presented under two themes. These themes were analyzed regarding the justification for the misconception about the concept used in news sharing in print media and the visual content sharing of products made from waste. The concept of “recycling” was used in 90.6% of the exhibition news about waste in print media. On the other, it was determined that the visuals of the products produced by the students using recycled materials served as an example of “upcycling.” In this context, it is clear that there is a misconception rather than confusion between these two concepts. In science classes, teachers can include the concepts of recycling and upcycling in more detail and practice within waste and waste management.

Keywords

Upcycling, Recycling, Waste management, Zero waste

References

• Ağatekin, E., (2021). 21.yy Seramik sanatında yeni arayışlar: İleri dönüşüm eğilimi. Virüs Üç Aylık Kültür-Sanat ve Edebiyat Ortak Kitabı içinde (pp.362-383), Islık Yayınları.
• Alakaş, H. M., Kızıltaş, Ş., Eren, T., & Özcan, E. (2018). Sıfır atık projesi kapsamında atıkların toplanması: Kırıkkale ilinde homojen çok araçlı araç rotalama uygulaması. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 3(3), 190-196.
• Ateş, T. (2023). Sorumlu tasarım yaklaşımı ile giysi tasarımında geri ve ileri dönüşüm uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Atık Yönetimi Yönetmeliği. (2015, 2 Nisan). Resmi Gazete (Sayı:29314). Temmuz 2024 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/04/20150402-2.htm adresinden erişildi.
• Azakoğlu, H. (2021). Tekstil ve moda endüstrisinde inovatif yaklaşımlar: İleri dönüşüm ve dijitalleşme. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Bigolin, R., Blomgren, E., Lidström, A., Malmgren de Oliveira, S., & Thornquist, C. (2022). Material inventories and garment ontologies: advancing upcycling methods in fashion practice. Sustainability, 14(5), 2906.
• Binboğa, E. B., & Enes, E. (2021). Atık kot giysilerden ileri dönüşüm yöntemi ile sanat eseri oluşturulması Deniz Sağdıç’ın portre çalışmalarının incelenmesi. Art-e Sanat Dergisi, 14(28), 882-901.
• Bulut, A., & Şengül, H. (2023). Atık yönetimi ve sıfır atık projesinin değerlendirilmesi: İstanbul ili örneği. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 5(1), 85-97. https://doi.org/10.55050/sarad.1224470
• Burns, A. (2024). Upcycling classics-ustainable design development through fabric manipulation techniques in fashion design education. International Journal of Art & Design Education, 43(2), 272-288.
• Bursalıgil, G. (2019). Giysi tasarımında sıfır atık yöntemlerinin ve uygulamalarının incelenmesi. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 4(7), 81-100.
• Büyüksaatçı, S., Küçükdeniz, T., Esnaf, Ş., (2008), Geri dönüşüm tesislerinin yerinin gustafson-kessel algoritması-konveks programlama melez modeli tabanlı simülasyon ile belirlenmesi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7(13), 1-20.
• Canata Çöklü, T. ve Alkan, F. (2023). Ortaokul fen bilimleri öğretim programında sıfır atık yaklaşımı ve ilkelerinin yeri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(4), 1326-1348.
• Çakar, G. (2020). Plastik sektöründe geri dönüşümün sektörün sürdürebilirliğine etkisi: Türkiye’de araç lastikleri üzerine bir analiz. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.
• Çalışkan, M., & Mencik, Y. (2015). Değişen dünyanin yeni yüzü: Sosyal medya. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 254-277.
• Dal, İ., & Gökçe, G. C. (2019). Sürdürülebilirlik yolunda “İleri dönüşüm”: Bir atölye çalışması. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 9(20), 30-38.
• Demir, E. C. (2023). Türkiye’deki katı atık depolama alanlarının durumu ve depolimerizasyon sistemlerinin uygulanabilirliği. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Elmas, Z.G. (2022). Atık elektrik-elektronik eşyaların yönetiminde en uygun ileri dönüşüm ve geri dönüşüm stratejilerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Teknik Üniversitesi, Eskişehir.
• Erben, F. (2023). İleri dönüşüm bağlamında: Denim giysi tasarım ve uygulamaları. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Erol, Ş. (2022). Düşük kaliteli ve kesim atığı derilerden ileri dönüşüm giysi tasarımı önerileri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 82-103.
• Ersan, M. (2021). Ambalaj tasarımında sürdürülebilir bir alternatif olarak ileri dönüşüm. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 10(30), 679-692.
• Ersoy Yılan, E. (2023). Ambalaj tasarımlarındaki artırılmış gerçeklik uygulamalarının incelenmesi: Kahvaltı gevreği ambalajının ileri dönüşümüne yönelik bir uygulama önerisi. Sanatta Yeterlik, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Ertan, N. (2022). Takıda ileri dönüşüm (upcycle) uygulamaları. Kesit Akademi, 8(32), 182-199.
• Güner, Y., (2019). İleri dönüşüm (upcycle) yöntemiyle kadınlara giysilerden yeni ürün geliştirme becerilerinin kazandırılması: Ankara-KEÇMEK örneği. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Güner, Y., Çeğindir, N. (2019). İleri dönüşüm (Upcle) yöntemiyle kadınlara kullanılmayan giysilerden yeni ürün geliştirme becerileri kazandırılması, Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi, 12(65), 787-794.
• Güneş, B., Eryılmaz, A., Ateş, S., Yürük, N., Özdemir, Ö. F., Kanlı, U., ... Serin, G. (2021). Doğru bilinen yanlışlardan, yanlış bilinen doğrulara: fizikte kavram yanılgıları. Bilal Güneş (Ed.). Ankara: Palme Yayınevi.
• Gürsoy, N., & Eroglu, N. S. (2024). Denim modasında sürdürülebilirlikve ileri dönüşüm uygulamaları. Turkish Journal of Fashion Design and Management, 6(1), 1-22.
• İlden, S. Y., & Sarıca, S. (2023). Çağdaş sanatta ileri dönüşüm ve çöpün olanaklarını keşfetmek. Sanat ve Yorum, (41), 82-89.
• James, A. S. J., & Kent, A. (2019). Clothing sustainability and upcycling in Ghana. Fashion Practice, 11(3), 375-396.
• Kayış, Ö., & Güven Yıldırım, E. (2024). Özgün tasarlanan eğitsel oyunların öğretmen adaylarının sıfır atık yaklaşımına ilişkin görüşlerine etkisi. Journal of Interdisciplinary Education: Theory and Practice, 6(1), 34-50. https://doi.org/10.47157/jietp.1452308
• Kim, S. & Paulos, E. (2011). Practices in the creative reuse of e-waste. The SIGCHI Conference on Human Factors in Computing Systems, CHI ’11, ACM, New York, NY, pp. 2395-2404. https://doi.org/10.1145/1978942.1979292
• Kuş, N. Ö., & Erben, F. İleri dönüşüm bağlamında: Denim giysi tasarımları. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 1276-1287.
• Makov, T., & Font Vivanco, D. (2018). Does the circular economy grow the pie? The case of rebound effects from smartphone reuse. Frontiers in Energy Research, 6, 39.
• Paras, M. K., Curteza, A., Pal, R., Wang, L., & Chen, Y. (2019). A Romanian case study of clothes and accessories upcycling. Industria Textila, 70(3), 285-290.
• Saatçıoğlu, K., Bıyıklı, N. E., Sezgin, S. E. Y., & Celik, S. (2008). Sürdürülebilirlikte ileri dönüşüm ve kolektif iş birliği örneği: Re-Love. Art-e Sanat Dergisi, 17(33), 271-287.
• Seravalli, A. (2016). Making an upcycling station: makers’ culture, cross-sector collaborations and citizens’ participation for new services and practices within waste handling. Malmö Högskola, Kultur Och Samhälle.
• Sevim, S. S., & Tan, Ö. (2020). Çağdaş seramik sanatında illüstratif anlatım. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 70, 910-927.
• Singh, J., Sung, K., Cooper, T., West, K., & Mont, O. (2019). Challenges and opportunities for scaling up upcycling businesses–The case of textile and wood upcycling businesses in the UK. Resources, Conservation and Recycling, 150, 104439.
• Spiegelman, H., & Sheehan, B. (2004). The future of waste. Biocycle, 45(1), 59-61.
• Sung, K. (2020) Upcycling for teaching and learning in higher education: Literature review. In Filho W., et al. (eds) Universities as Living Labs for Sustainable Development, pp 371-382, Springer.
• Şenol, D. (2021). Sürdürülebilir Moda tasarımına bir yaklaşım: Denim giysi atıklarının ileri dönüşümü. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 9(63), 1108-1118.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2023). 12.07.2024 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/turk-ye-cevre-sorunlari-ve-oncel-kler-_2022_3_ver3.logoduzenlendi-20230901135641.pdf
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2023). 12.07.2024 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/cevresel-gostergeler-turkce-2023-20240318085103.pdf
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2023). 12.07.2024 tarihinde https://webdosya.csb.gov.tr/db/sifiratik/icerikler/k-tapc-k-2017-1-20180129130757.pdf
• Yaman, K., & Olhan, E. (2010). Atık yönetiminde sıfır atık yaklaşımı ve bu anlayışa küresel bir bakış. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 53-57.
• Yıldırım, A., & Simsek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10 baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, L. (2017). Geri Dönüşüm/ileri dönüşüm/tekrar kullanım kapsamında ikinci el giysiler ve sürdürülebilirlik. Art-E Sanat Dergisi, 10(20), 484-503. https://doi.org/10.21602/sduarte.305698
• Young Lee, J., Halter, H., Johnson, K. K., & Ju, H. (2013). Investigating fashion disposition with young consumers. Young Consumers, 14(1), 67-78.
• Upcycleistanbul (2024). 29.11.2024 tarihinde https://upcycleistanbul.com.tr/
• Ünlü, K. (2021). Moda ve tekstil alaninda ileri dönüşüm. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Wegener, C. (2016). Upcycling. In: Glăveanu, V.P., Tanggaard, L., Wegener, C. (eds) Creativity: A new vocabulary. Palgrave Studies in Creativity and Culture. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9781137511805_22
• Wilson, M. (2016). When creative consumers go green: Understanding consumer upcycling. Journal of Product & Brand Management, 25(4), 394-399.