Yabancı Öğrencilere Türkçe Öğretiminde A1–A2 Düzeyi Ders Kitaplarında Görsel Unsurların Kullanımının Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 11 Issue: 3, 524 - 542, 01.12.2025

Aysel Güney Türkeç

Abstract

Türkiye'deki üniversiteler, yabancı öğrenciler için eğitim imkânları sunma konusunda önemli bir konuma gelmiştir. Bu doğrultuda, üniversiteler bünyesinde Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezleri (TÖMER) kurulmuştur. Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan A1 ve A2 düzeylerindeki ders kitaplarının tasarım ilkeleri, tipografi, sayfa düzeni, renk ve görsel unsurları açısından uygun olup olmadığını tespit etmek amacıyla yapılan bu araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini yabancılara Türkçe öğretimine yönelik hazırlanmış tüm ders kitapları oluştururken örneklemini ise amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemiyle seçilen Hitit, Yedi İklim ve İstanbul setlerine ait yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan A1 ve A2 düzeylerindeki ders kitapları oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen “Görsel ve Tipografik Açıdan Değerlendirme Rubriği” kullanılmıştır. Elde edilen veriler rubrikte yer alan tasarım ilkeleri, tipografi, sayfa düzeni, renk ve görsel unsurlar gibi alt amaçlara göre analiz edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre incelenen üç setin tasarım ilkeleri açısından gereken önemi verdiği görülmektedir. Üç set arasında tipografi, renk ve görseller boyutunda en güçlü set Yedi İklim olarak görülürken, tasarım ilkeleri açısından ise en güçlü İstanbul setinin kitaplarıdır. Hitit seti özellikle tipografi, sayfa düzeni ve renk alanlarında düşük puanlar almıştır. Yedi İklim setinin genel olarak diğer setlere göre görsel anlamda daha etkili olduğu söylenebilir. Bulgular, tasarım kalitesinin sadece görseller değil, tipografi, sayfa düzeni ve renk gibi diğer unsurlarla bütünleşik ele alınması gerektiğine işaret etmektedir. Tasarım kalitesinin artırılması için özellikle düşük puan alınan kalite, kontrast ve okunabilirlik alanlarında iyileştirmeler önerilmektedir.

Keywords

Grafik tasarım , Görsel unsurlar , Tipografi , Sayfa düzeni , Yabancılara Türkçe öğretimi

An Evaluation of Visual Elements in A1–A2 Level Textbooks Used in Teaching Turkish to Foreign Learners

Abstract

Universities in Türkiye universities have become significant institutions in providing educational opportunities for international students. In this context, Turkish Teaching Application and Research Centers (TÖMER) have been established within universities. This study, employed document analysis, a qualitative research method, to examine whether the A1 and A2 level textbooks used in teaching Turkish to foreigners are appropriate in therms of design principles, typography, page layout, color, and visual elements. The population of the study consists of all textbooks prepared for teaching Turkish to foreigners, at the same time the sample comprises the A1 and A2 level textbooks from the Hitit, Yedi İklim, and İstanbul series, selected through criterion sampling, a purposeful sampling method. The data of the study were collected using the “Visual and Typographic Evaluation Rubric” developed by the researcher. The data were analyzed based on the sub-dimensions of the rubric: design principles, typography, page layout, color, and visual elements. According to the findings, all three textbook series demonstrate appropriate attention to design principles. Among the series, Yedi İklim emerged as the strongest in terms of typography, color, and visual elements, whereas İstanbul emerged to be the most successful series in terms of design principles. The Hitit series, on the other hand, received notably lower scores in typography, page layout, and color categories. Overall, the findings indicate that design quality should be considered holistically by integrating visual components, typography, page layout, and color. To improve the design quality of teaching materials, this study emphasizes the need to strengthen visual quality, contrast, and readability, particularly in areas that received lower scores in the evaluation.

Keywords

Graphic design , Visual elements , Typography , Page layout , Turkish language teaching for foreigners

References

• Ağar, M. E. (2004). Türkçe öğretiminin tarihçesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1, 1-10.
• Arslan, A. (2023). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan Yeni İstanbul B1 ve B2 ders kitaplarındaki konuşma etkinliklerinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Bartın Üniversitesi.
• Becer, E. (2007). Modern sanat ve yeni tipografi. Dost Kitabevi Yayınları.
• Becer, E. (2009). İletişim ve grafik asarım (9. Baskı). Dost Kitabevi Yayınları.
• Biçer, N. (2017). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimine yönelik “öğrenen özerkliği ölçeği” geliştirme çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(3), 1666-1678.
• Biçer, N. (2023). Türkçe eğitiminde güncel durum. Alyılmaz, C., Onur, E. R., ve Çoban, İ. (Ed.). Türkçe eğitiminin güncel sorunları içinde (s. 45-69), Teke Akademi.
• Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (1998). Qualitative research in education (3rd Ed.). Allyn & Bacon.
• Clark, R. C., & Lyons, C. (2010). Graphics for learning: Proven guidelines for planning, designing, and evaluating visuals in training materials. John Wiley & Sons.
• Çalışkan, E. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde geleneksel ve teknoloji temelli yaklaşımların değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (27), 921-924.
• Dubin, F. & Olshtain, E. (1986). Course design: Developing programmes and materials for language learning. Cambridge University Press.
• Er, O., Biçer, N., & Bozkırlı, K. Ç. (2012). Yabancılara Türkçe öğretiminde karşılaşılan sorunların ilgili alan yazını ışığında değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1(2), 51-69. https://doi.org/10.7884/teke.51
• Göçer, A. (2007). Türkçe ve sınıf öğretmenleriyle öğretmen adayları için Türkçe öğretimi. Öncü Kitap.
• Gün, M., & Atmaca, M. A. (2024). Yabancılara Türkçe öğretiminde sertifikalandırma sorunları 2023 yılında açılan yabancılara Türkçe öğretimi sertifika programları ders saatlerinin incelenmesi. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 9(1), 1-18.
• Güney Türkeç, A., & Koyuncu, S. (2022). An investigation into the content designs of the third grade mathematics and Turkish textbooks. Participatory Educational Research, 9(6), 474-493. https://doi.org/10.17275/per.22.149.9.6
• Halaç, H. H., Mokrane, H., & Turan, S. (2019). TÖMER öğrencilerinin kültürel miras ve koruma farkındalığı; Eskişehir Anadolu Üniversitesi örneklemi. Journal of Awareness, 4(2), 185-204.
• Henderson, R. (2018). Typography & The Bible.
• Jensen, E. (2008). Brain-based learning: The new paradigm of teaching. Corwin Press.
• Karakoç, F. Y., & Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 13(40), 39-49.
• Köse, D., & Özsoy, E. (2020). Türkiye’de yabancılara Türkçe öğretiminin otuz yılı: 1990-2020. Turkophone, 7(2), 27-54.
• Kress, G., & Van Leeuwen, T. (2002). Colour as a semiotic mode: Notes for a grammar of colour. Visual Communication, 1(3), 343–368. https://doi.org/10.1177/147035720200100306
• Kulcsár, N. (2019). Visuals versus textual elements in university mathematics textbooks. In EDULEARN19 Proceedings (pp. 4289-4294). IATED.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28, 563–575.
• Lester, P.M. (1995). Visual communication: Images with messages. Wadsworth Publishing Company.
• Lidwell, W., Holden, K., & Butler, J. (2010). Universal principles of design, revised and updated: 125 ways to enhance usability, influence perception, increase appeal, make better design decisions, and teach through design. Rockport Pub.
• Mayer, R. E., & Moreno, R. (2003). Nine ways to reduce cognitive load in multimedia learning. Educational Psychologist, 38(1), 43–52. https://doi.org/10.1207/S15326985EP3801_6
• Memiş, M. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminin güncel sorunları. Pegem Akademi.
• Osgood, C. E. (1953). Method and theory in experimental psychology. Oxford University Press.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed: M. Bütün ve S. B. Demir), Pegem Akademi.
• Pender, K. (1998). Digital colour in graphic design. Routledge.
• Pettersson, R. (2024). Graphic design. Tullinge: International institute for information design.
• Sarıkaya, E. E., Doyumğaç, İ., Akkaya, S., & Kana, F. (2023). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin Türk kültürüne ilişkin algıları. Aydın Tömer Dil Dergisi, 8(2), 393-420.
• Say, A. D., & Özdemir, C. (2024). Yabancı dil öğretiminde öğretmen ve öğrenci merkezli yaklaşımlar: Sosyal formların etkili kullanımı. Journal of Criminology Sociology and Law (JCSL), 9(9), 15-38.
• Serpen, M. N., & Üstten, A. U. (2023). Dönüt verme uygulamalarının yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde yazma becerisine etkisi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (34), 69-87.
• Şenel, A., & Şengül, K. (2021). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde iletişimsel yaklaşım temelli dil öğrenme stratejilerine uygun etkinliklerin dinleme becerisine yönelik başarıya etkisi [Yüksek lisans tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Tanman, N. B., & Özgenel, M. (2021). Yüz yüze ve online eğitim gören yabancıların Türkçe öğrenme düzeylerini etkileyen faktörlerin incelenmesi: Ankara üniversitesi TÖMER örneği. İZÜ Eğitim Dergisi, 3(6), 128-148.
• Tufte, E. R. (1983). The visual display of quantitative information (2th Ed.). Graphics Press.
• Veneziano L., & Hooper J. (1997). A method for quantifying content validity of health-related questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1), 67-70.
• Walker, S. (2014). Typography & language in everyday life: Prescriptions and practices. Routledge.
• Ware, C. (2019). Information visualization: Perception for design. Morgan Kaufmann.
• Wong, W. (1993). Principles of form and design. John Wiley & Sons.
• Yasa, S. (2012). Grafik tasarımda iletişim ve göstergebilim. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(5), 267–278.