Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Ekolojik Vatandaşlık Düzeyleri ile Ekolojik Ayak İzleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 45 Issue: 2, 665 - 687, 30.08.2025

Aslıhan Ercan , Tevfik Palaz

https://doi.org/10.17152/gefad.1741587

Abstract

Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ekolojik vatandaşlık düzeyleri ile ekolojik ayak izleri arasındaki ilişkiyi incelemek bu araştırmanın temel amacıdır. Araştırmaya, Ankara il merkezindeki devlet okullarında görev yapan 208 sosyal bilgiler öğretmeni katılmıştır. Bu araştırmada, nicel yöntemlerden biri olan ilişkisel tarama modeli kullanılarak öğretmenlerin ekolojik vatandaşlık düzeyleri ile ekolojik ayak izleri, çeşitli değişkenler doğrultusunda incelenmiştir. Veriler, “Ekolojik Ayak İzi Farkındalık Ölçeği” ve “Ekolojik Vatandaşlık Ölçeği” aracılığıyla toplanmıştır ve SPSS 24 paket programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Verilerin çözüm sürecinde Mann-Whitney U testi ile Kruskal-Wallis testi uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, sosyal bilgiler öğretmenlerinin ekolojik vatandaşlık düzeyleri yüksektir. Özellikle hak ve adalet alt boyutu en yüksek değere sahiptir. Yine aynı şekilde, sosyal bilgiler öğretmenlerinin ekolojik ayak izi farkındalık düzeyleri de yüksektir. Sonuçlar, sosyal bilgiler öğretmenlerinin ekolojik vatandaşlıkları ile ekolojik ayak izi farkındalıkları arasında güçlü ve pozitif bir ilişki olduğunu göstermiştir. Ancak alt boyutlar arasında orta düzeyde pozitif ilişkiler bulunmaktadır. Araştırma sonuçları dikkate alındığında tüm kademelerde çevre eğitimi programlarının tekrar değerlendirilmesi ve öğretmenlere seminerler verilerek çevre bilinci düzeylerinin arttırılması önerilmektedir.

Keywords

ekolojik vatandaşlık , ekolojik ayak izi , sosyal bilgiler öğretmeni , çevre tutum

Examining the Relationship Between Social Studies Teachers' Levels of Ecological Citizenship and Their Ecological Footprints

Abstract

The main aim of this study is to examine the relationship between social studies teachers' levels of ecological citizenship and their ecological footprints. The study involved 208 social studies teachers working in state schools in the centre of Ankara. In this study, the correlational survey model, one of the quantitative methods, was used to examine teachers' levels of ecological citizenship and ecological footprints in line with various variables. Data were collected using the ‘Ecological Footprint Awareness Scale’ and the ‘Ecological Citizenship Scale’ and analysed using the SPSS 24 software package. The Mann-Whitney U test and the Kruskal-Wallis test were applied in the data analysis process. According to the findings of the study, social studies teachers have high levels of ecological citizenship. In particular, the rights and justice sub-dimension has the highest value. Similarly, social studies teachers also have high levels of ecological footprint awareness. The results indicate a strong and positive relationship between social studies teachers' ecological citizenship and their ecological footprint awareness. However, there are medium-level positive relationships between the sub-dimensions. Considering the research results, it is recommended that environmental education programmes be re-evaluated at all levels and that seminars be provided to teachers to increase their environmental awareness levels.

Keywords

ecological citizenship , ecological footprints , social studies teacher , environmental attitude

References

• Akyüz, E. (2020). Çevre sorunlarında bilinmeyen 100 bilimsel gerçek. Ankara: Astana.
• Altın, M. (2022). Okul öncesi öğretmenliği öğrencilerinin çevre eğitimine ilişkin öz-yeterlik ve çevre etiği farkındalık algılarının ekolojik vatandaşlık düzeylerine etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Alvarez-García, O., Sureda-Negre, J. and Comas-Forgas, R. (2018). Assessing environmental competencies of primary education pre-service teachers in Spain: A comparative study between two universities. International Journal of Sustainability in Higher Education, 19(1), 15-31. Retrieved from https://eric.ed.gov/?id=EJ1165100
• Artvinli, A.; Aydın, R., Terzi, İ. (2019). Pre-service teacher education at ecological footprint awareness: Level of classroom teacher candidates. Osmangazi Journal of Educational Research, 6(1), 1-24. Retrieved from http://ojer.ogu.edu.tr /vol6no1/Number1Spring/OJER-V6-N1-1.pdf
• Aydın, R. (2017). Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeyleri ve çevresel tutumları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.
• Bayram, M. (2022). Sosyal bilgiler ve Türkçe öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2024). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Caba, B. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeyleri ve çevresel tutumları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Amasya Üniversitesi.
• Carter, N. & Huby, M. (2004). Ethical investment and ecological citizenship. Paper presented at ECPR Joint Sessions, Uppsala, Sweden, April 2004. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/33041032_Ecological_Citizenship_and_Ethical_Investment
• Coşkun Çelik, I. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çıkrık, S., & Yel, M. (2019). Biyoloji öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Social Sciences, 14(6), 2999-3008.
• Demirkol, M., & Aslan, İ. (2021). Sınıf öğretmenlerinin ekolojik ayak izi farkındalık düzeyleri. Bilgisayar ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(18), 904-928. https://doi.org/10.18009/jcer.901915
• Durgun, G. (2022). Sınıf öğretmeni adaylarının çevre etiği yaklaşımları ile ekolojik vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Green, C., Medina-Jerez, W. and Bryant, C. (2016). Cultivating environmental citizenship in teacher education. Teaching Education, 27(2), 117-135. https://doi.org/10.1080/10476210.2015.1043121
• Gündüz, Ş. & Alsagher, E. A. A. (2018). Consciousness levels of Libyan higher education students on ecological footprint and sustainable life. Quality & Quantity, 52(1), 67-78. https://doi.org/10.1007/s11135-017-0588-2
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Karatekin, K., & Uysal, C. (2018). Ecological citizenship scale development study. International Electronic Journal of Environmental Education, 8(2), 82-104.
• Karatekin, K., Salman, M., & Uysal, C. (2019). Öğretmen adaylarının ekolojik vatandaşlık düzeylerinin karşılaştırılması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(4), 1747-1756.
• Kaya Aydın, M. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin çevre okuryazarlığı ile ekolojik vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Keleş, Ö., Uzun, N., & Özsoy, S. (2008). Öğretmen adaylarının ekolojik ayak izlerinin hesaplanması ve değerlendirilmesi. Ege Eğitim Dergisi, 9(2), 1-15.
• Keleş, R., Erbay, Y., & Görmez, K. (2023). Yeşil yeni düzen. Ankara: İmge.
• Kennedy, E. H. (2011). Rethinking ecological citizenship: The role of neighbourhood networks in cultural change. Environmental Politics, 20(6), 843-860. Retrieved from https://doi.org/10.1080/09644016.2011.617169
• Koca, G. (2021). Fen bilgisi öğretmen adayları ve ekolojik vatandaşlık: faaliyetler ve görüşler [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Koç, H., & Karatekin, K. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 139-174.
• Medina, M. A. P., Toledo-Bruno, A.g. (2016). Ecological footprint of university students: Does gender matter?. Global Journal of Environmental Science and Managemenent, 2(4), 339-344. https://doi.org/10.22034/gjesm.2016.02.04.003
• Mızık, E. T., & Avdan, Z. Y. (2020). Sürdürülebilirliğin temel taşı: ekolojik ayak izi, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(2), 451-467.
• Ocak, R. (2022). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Ogunyemi, B. & Ifegbesan, A. (2011). Environmental literacy among preservice social studies teachers: A review of the Nigerian experience. Applied Environmental Education & Communication, 10(1), 7-19. https:// doi.org/10.1080/1533015X.2011.549795
• Razali, N. M., & Wash, Y. B. (2011). Power comparisons of shapiro-wilk, kolmogorov-smirnov, lilliefors and anderson-darling tests. Journal of Statistical Modeling and Analytics, 2(1), 21-33.
• Sezer, A., & Öner Armağan, F. (2023). Fen bilgisi öğretmen adaylarının ekolojik davranış düzeylerinin belirlenmesi. Kapodokya Eğitim Dergisi, 4(2), 117-133.
• Sevim, C. (2023). Ortaokul öğrencilerinin ekolojik vatandaşlık düzeylerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Bartın Üniversitesi.
• Sivrikaya, Ş. (2018). Fen bilgisi ve Türkçe öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Timur, S., & Yılmaz, M. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre bilgi düzeylerinin belirlenmesi ve bazı değişkenlere göre incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(1), 303-320.
• United Nations (2021). The United Nations decade on ecosystem restoration. https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/31813/ERDStrat.pdf?sequence=1&isAllowed=y sayfasından erişilmiştir.
• UNEP (United Nations Environment Program, 2021). Ecosystem restoration playbook. https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/35858/ERP.pdf?sequence=1&isAllowed=y sayfasından erişilmiştir.
• Uysal, C., & Karatekin, K. (2022). Sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik vatandaşlık düzeylerinin belirlenmesi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 7(2), 371-392.
• Uysal, İ., & Kılıç, A. F. (2022). Normal dağılım ikilemi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12(1), 220-248. https://doi.org/10.18039/ajesi.962653.
• Yılmaz, M., Karakaya, F., Çimen, O., & Adıgüzel, M. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının ekolojik vatandaşlık düzeylerinin incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(30), 98-113.
• Yıldız, E. (2014). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yiğitkaya, B. (2019). Öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
• Yorgun, İ. (2022). Ekolojik ayak izi etkinliklerinin sınıf öğretmeni adaylarının ekolojik ayak izi farkındalıklarına ve çevresel davranışlarına etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Yurttaş, A., Erdaş Kartal, E., Çağlar, A., & Yurttaş, A. (2021). Temel eğitimde görev yapan öğretmenlerin ekolojik vatandaşlık düzeylerinin incelenmesi. Internatıonal Social Sciences Studies Journal, 7(85), 2905-2916. https://doi.org/10.29329/mjer.2019.218.6