Nomenclature of Hadıths and Nomened Hadıths

Year 2024, Volume: 5 Issue: 2, 326 - 353, 14.06.2024

Havva Koçer

Abstract

In the study, the identification and evaluation of the hadiths that are nomenclature with a special nomen in order to provide ease of citation due to the fact that they are used a lot, although they have more than one narration in the hadith literature, are discussed. It is aimed to contribute to the understanding and interpretation of hadiths by identifying the hadith texts that are meant by a certain nomen and the need for nomenclature method. As a method in the research, the studies carried out to understand the hadiths were scanned using technology, the hadiths with any nomen were identified, their place in the basic hadith sources and their authenticity were stated. The subject was examined by focusing on the reasons why these nomens were given. Famous hadiths on any subject are subject to nomenclature for purposes such as distinguishing them from each other, understanding the intended narration, making reference to the relevant hadith easily, having the hadiths be a source of controversy, containing a fiqh ruling, having a long hadith text, making the hadiths easy to memorize and explaining them to the public better. As a result of this, it has been concluded that the tradition of nomenclature hadiths has emerged and the tradition of mentioning hadiths with their nomens continues.

Keywords

Hadith, narration, nomen, nomenclature, tradition

Hadislerin İsimlendirilmesi ve İsimli Hadisler

Abstract

Çalışmada hadis edebiyatı içerisinde birden fazla tariki olsa da kendisinden çok fazla istifade edilmesinden dolayı atıf kolaylığı sağlamak üzere özel bir isim ile adlandırılan hadislerin tespiti ve değerlendirilmesi konu edilmiştir. Belirli bir isimle kastedilen hadis metinlerini ve isimlendirme yöntemine duyulan ihtiyacı tespit etmek suretiyle hadislerin anlaşılması ve yorumlanmasına katkıda bulunmak amaçlanmıştır. Araştırmada yöntem olarak, hadislerin anlaşılmasına yönelik yapılan çalışmalar teknolojiden istifade edilerek taranıp kendilerine herhangi bir isim verilen hadisler tespit edilmiş, temel hadis kaynaklarındaki yerleri ve sıhhat durumları belirtilmiş, bu isimlerin neden verildiğinin sebepleri üzerinde durulmak suretiyle konu incelenmiştir. Herhangi bir konuda meşhur olmuş hadislerin birbirinden ayırt edilmesi, kastedilen rivayetin anlaşılması, ilgili hadise kolayca atıfta bulunulması, hadislerin bir ihtilafa medar olması, fıkhî bir hüküm içermesi, hadis metninin uzun olması, hadislerin kolay ezberlenmesi ve halka daha iyi anlatılması gibi maksatlarla isimlendirilmeye tabi tutulduğu, bunun bir neticesi olarak hadisleri isimlendirme geleneği ortaya çıktığı ve hadisleri isimleri ile zikretme geleneğinin devam ettiği sonucuna varılmıştır.

Keywords

Hadis, rivayet, isim, adlandırma, gelenek

References

• ‘Abdurrazzâḳ, Ebû Bekr ‘Abdurrazzâḳ b. Hemmâm b. Nâfi‘ eṣ-Ṣan‘ânî el-Ḥımyerî. el-Muṣannef. thk. Habîburrahman el-A‘ẓamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1. Basım, 1403.
• Acar, Yusuf. “Hadis Metinlerini Anlamada Öznellik Sorunu -‘Sahabenin Sünnet Anlayışı’ Özelinde-”. Marife: Bilimsel Birikim (Marife: Dini Araştırmalar Dergisi) I/3 (2002), 153-160.
• Acar, Yusuf. “İnanç ve Düşünce Ayrılığına Yol Açan Sebepler Üzerine Anlamacı ve Bütüncü Bir Yaklaşım: Batalyevsi ve et-Tenbih Adlı Risalesi”. Marife: Bilimsel Birikim (Marife: Dini Araştırmalar Dergisi) XI/3 (2011), 77-106.
• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebû ’Abdillâh Aḥmed b. Muḥammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şu’ayb el-’Arnavut, ’Âdil Mürşid. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1995.
• Ahmet Cevdet Paşa. Mecelle-i ahkâm-i adliye. Istanbul : Matbaa-yi Osmaniye, 1884. http://archive.org/details/mecelleiahkmiadl0001ah
• Aslan, Recep. “Kulleteyn İle İlgili Rivâyetin İsnâd ve Metin Açısından Değerlendirilmesi”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi XI/1 (2011), 139-162 <br />.
• ’Aynî, Ebû Muḥammed Bedruddin Maḥmûd b. Aḥmed el-. ’Umdetü’l-ḳârî şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Baltacı, Burhan. “Kuran Ayetlerini İsimlendirme Geleneği”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XI/1 (2011), 21-54.
• Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn b. ʿAlî el-Ḫusrevcirdî el-. Maʿrifetu’s-sunen ve’l-âs̱âr. nşr. ʿAbdulmuʿṭî Emîn Kalʿacî. 15 Cilt. Karaçi: Câmiatü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1991.
• Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyin b. ʿAlî el-Ḫüsrevcirdî el-. es-Sunenu’l-Kubrâ. thk. Muḥammed ʿAbdulḳâdir ʿAṭâ. 3 Cilt. Beyrut: y.y., 1424/2003.
• Buḫârî, Ebû ’Abdillâh Muḥammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî el-. el-Câmiʿu’l-müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥu’l-muḫtaṣar min umûri Rasûlillâhi ṣallallâhü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih. thk. Muḥammed Züheyr b. Nâṣır. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavkı’n-Necât, 1. Basım, 1422.
• Buḫârî, ʿAlâuddîn ʿAbdülazîz b. Aḥmed el-. Keşfu’l-esrâr şerḥu Usûli’l-Pezdevî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Ceṣṣâṣ, Ebû Bekir Aḥmed b. ʿAlî er-Râzî el-. el-Fuṣûl fi’l-ʾUsûl. 4 Cilt. Kuveyt: Vezâretu’l-ʾEvḳâfi’l- Kuveytiyye, 1414/1994.
• Çakan, İsmail Lutfi. Dinimizin Temel Hadisleri Nevevî’ye Göre Medâru’l-İslâm Nitelikli Otuz Hadis-i Şerif. İstanbul: İFAV, 1. Basım, 2020.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Okumaları Ebû Dâvud’a Göre Medâru’l-İslâm Nitelikli Dokuz Hadis-i Şerif. İstanbul: İFAV, 1. Basım, 2020.
• Dârakuṭnî, Ebu’l-Ḥasen ’Alî b. ’Ömer b. Aḥmed ed-. Esmâʾü’ṣ-ṣaḥâbeti’lletî ittefeḳa fîhe’l-Buḫârî ve Müslim ve mâ inferede bihî küllün minhümâ. thk. Câbir b. Abdullah es-Serîʿ. Riyad: Dâru’l-Âsıme, 1. Basım, 2012.
• Dârakuṭnî, Ebu’l-Ḥasen ’Alî b. ’Ömer b. Aḥmed ed-. es-Sünen. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2005.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. el-Fadl ed-. es-Sünen. thk. Hüseyin Selim Esed. 4 Cilt. S. Arabistan: Dârü’l-Muğnî, 1. Basım, 2000.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Niyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/169-172. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as̱ b. İsḥâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-ʿÂlemiyye, 2009.
• Ebû Ḥanîfe, Nuʿmân b. S̱âbit b. Zûṭâ b. Mâh. el-Fıḳhu’l-Ebsaṭ. BAE: Mektebetu’l-Furḳân, 1419/1999.
• Ebû Nuʿaym, Aḥmed b. ʿAbdillâh b. İsḥâḳ el-İsfahânî. Müsnedü’l-İmâm Ebî Ḥanîfe. Riyad: Mektebetü’l-Kevser, 1. Basım, 1994.
• Ebû Ṭâhir es-Silefî, Ebû Ṭâhir Ṣadruddîn es-Silefî Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed el-Iṣbahânî. el-Meşyeḫatu’l-Bağdâdiyye. 35 Cilt. b.y.: y.y., ts.
• Ebû Yûsuf, Ebû Yûsuf Yaʿḳûb b. İbrâhîm el-Enṣârî. el-Âs̱âr. thk. Ebu’l-Vefâ el-Efgānî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1355.
• Ebû ʿUbeyd, Ebû ʿUbeyd Ḳâsım b. Sellâm b. ʿAbdullâh el-Herevî el-Bağdâdî. Ğarîbu’l-Ḥadîs̱. thk. Muḥammed Abdulmuʿîd Ḫân. 4 Cilt. Haydarabad: Dâiratü’l-Meʿârifi’l-ʿOs̱mâniyye, 1384/1964.
• Erdim, Sinan. “Hadîs Musannefâtında Niyet-Amel İlişkisi = Intention-Action Relation in Hadith Collections/al-Musannafat”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12 (2019), 223-262.
• Erul, Bünyamin. “Hz. Peygamber’in Bize Bıraktığı Miras ‘Kitab ve Sünnet’ Bırakıldığını İfade Eden Rivayetlerin Tedkiki”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi VII/1 (2007), 9-33.
• Erul, Bünyamin. Sahabenin Sünnet Anlayışı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 15. Basım, 2019.
• Fazlur Rahman. Ana Konularıyla Kur’ân. çev. Alparslan Açıkgenç, 2000.
• Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin. Kur’an-ı Kerim Meali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• İbn ’Adî, Ebû Aḥmed ’Abdullāh b. ’Adîy b. ’Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî ḍu’afâi’r-ricâl. thk. ’Âdil Aḥmed ’Abdülmevcûd, ’Ali Muḥammed Mu’avvad. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, ts.
• İbn Batta, Ebû Abdillâh Ubeydullah b. Muhammed b. Muhammed el-Ukberî. el-İbâne ʿan şerîʿati’l-fıraḳı’n-nâciye ve mücânebeti’l-fıraḳı’l-meẕmûme. thk. Rıdâ Mut’î vd. 9 Cilt. Riyad: Dârü’r-Reyye, 1. Basım, ts.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr b. Ebî Şeybe ʿAbdullâh b. el-ʿAbsî. el-Kitâbu’l-Muṣannef fi’l-Eḥâdîs̱ ve’l-ʾÂs̱âr. thk. Kemâl Yûsuf el-Ḥût. 7 Cilt. Riyad: Mektebu’-r-Ruşd, 1409.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed el-ʿAsḳalânî. Muvâfaḳatu’l-Ḫubri’l-Ḫaber fî Taḫrîci Eḥâdîs̱i’l-Muḫtaṣar. thk. Ḥamdî b. ʿAbdulmecîd es-Selefî - Ṣubḥî b. Câsim es-Sâmerrâʾî. 2 Cilt. Riyad: y.y., 1414/1993.
• İbn Ḥibbân, Ebû Ḥâtim Muḥammed b. Ḥibbân el-Bustî. es-Ṣaḥîḥ. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. 18 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1408/1988.
• İbn Ḳudâme el-Maḳdisî, Ebû Muḥammed Muvaffaḳuddîn ʿAbdullāh b. Aḥmed b. Muḥammed b. Kudâme el-Cemmâʿîlî. el-Kâfî fî Fıḳhi’l-İmâm Aḥmed. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1414/1994.
• İbn Mâce, Ebû ‘Abdillâh Muḥammed b. Yezîd Mâce el-Ḳazvînî. es-Sünen. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-ʿÂlemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1414.
• İbnu’l-Munẕir, Ebû Bekr Muḥammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. el-Evsaṭ fî’s-Sunen ve’l-İcmâʿ ve’l-İḫtilâf. thk. Ebû Ḥammâd Ṣaġîr Aḥmed b. Muḥammed Ḥanîf. 6 Cilt. Riyad: y.y., 1405/1985.
• İbnu’l-Vezîr, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İbrâhîm el-Yemenî. elʿAvâṣım ve’l-Ḳavâṣım fi’ẕ-Ẕebb ʿan Sunneti Ebi’l-Ḳâsım. 9 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1415/1994.
• İbnü’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. ʿAbdillâh b. Muḥammed el-Meâfirî. el-Ḳabes fî Şerḥi Muvaṭṭaʾi Mâlik b. Enes. thk. Muḥammed ʿAbdullâh Veletu Kerîm. 3 Cilt. b.y.: y.y., 1992.
• İbrahim Salih Mahmud. “Menâhicü’l-ulemâ-i fî tesmiteti’i-ehâdîs”. Tikrit Üniversitesi Beşeri Bilimler Dergisi 27/1 (2020), 25.
• Kahraman, Hüseyin. “Hadislere Göre Namazda Kahkaha ile Gülmenin Abdeste Etkisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2010), 73-92.
• Kâsânî, Ebû Bekr b. Mes‘ud b. Aḥmed ‘Alâuddîn el-. Bedâi‘u’ṣ-ṣanâ’i‘ fî tertîbi’ş-şerâ’i‘. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1986.
• Kettânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ca‘fer b. İdrîs el-Hasenî. Naẓmü’l-mütenâs̱ir mine’l-ḥadîs̱i’l-mütevâtir. Mısır: Dârü’l- Kütübi’l-Selefiyye, 2. Basım, 1983.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu, 6. Basım, 2018.
• Kirmânî, Ebû ‘Abdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Yûsuf b. ‘Alî el-. el-Kevâkibu’d-Derârî fî Şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî.
• nşr. ʿAlî b. Daḫîlullâh b. ʿUceyyân el-ʿAvfî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 2. Basım, 1981.
• Korkmazer, Gülsüm - Ahatlı, Erdinç. “Osmanlı Hadis Şerhçiliğinde Niyet Hadisi Örneği”. Usûl: İslam Araştırmaları 29 (2018), 7-38.
• Köycü, Erdoğan. “Kütüb-i Sitte Bağlamında ‘Ameller Niyetlere Göredir.’ Hadîsi ve Vurûd Sebebi Üzerine Bazı Mülâhazalar”. V. International Congress on Social and Education Sciences (INCSES-2019), December 13-15, 2019, 367-377.
• Mâlik b. Enes, Ebû ’Abdillâh b. Mâlik b. Ebî ’Âmir el-Aṣbaḥî el-Yemenî. el-Muvaṭṭa. thk. Muḥammed Muṣṭafa el-’Azamî. Abudabi, 1. Basım, 2004.
• Mâverdî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Muḥammed el-Baṣrî el-. el-Ḥâvî’l-Kebîr fî Fıḳhi Meẕhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiʿî ve huve Şerḥu Muḫtaṣari’l-Muznî. thk. eş-Şeyḫ ʿAlî Muḥammed Meʿûḍ - eş-Şeyḫ ʿÂdil Aḥmed ʿAbdulmevcûd. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1419-1999.
• Mervezî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Nasr b. Yahyâ el-Mervezî. Taʿẓîmü ḳadri’ṣ-ṣalât. thk. Abdurrahman Abdülcebbâr el-Füreyvâî. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1. Basım, 1986.
• Müslim, Ebu’l-Ḥuseyn Müslim b. el-Ḥaccâc b. Müslim el-Ḳuşeyrî. el-Müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥu’l-muḫtasar mine’s-sünen bi nakli’l-adli ani’l-adl an Rasûlillâh ṣallallâhü ʿaleyhi ve sellem. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, t.s.
• Nesâî, Ebû ’Abdirraḥmân Aḥmed b. Şu’ayb b. ’Alî en-. el-Müctebâ mine’s-süneni ’an Rasûlillah. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1. Basım, 1419.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muḥyiddîn Yaḥyâ b. Şeref en-. el-Eẕkâr. thk. Muḥyî’ddîn Mestû. Beyrut: y.y., 2. Basım, 1990. Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Şeref b. Mürî en-. el-Erbaûne’n-Neveviyye. thk. Kusayy Muhammed Nurs el-Hallâk, Enver b. Ebî Bekr. Cidde: Dârü’l-Minhâc, 1. Basım, 2009.
• Öz, Mustafa. “Sekaleyn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/325-326. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Özafşar, Mehmet Emin. Hadisi Yeniden Düşünmek. Ankara: OTTO, 4. Basım, 2017.
• Polat, Salahattin. Hadis Araştırmaları. Kayseri: Kimlik, 6. Basım, 2017.
• Şâfiʿî, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. İdrîs eş-. “İḫtilâfu’l-ḥadîs̱”. el-Umm. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1990.
• Şavlı, Medeni. “Literatürde Meşhur Olan Niyet Hadisinin İslam Hukuku Açısından Ehemmiyeti = The Significance of Hadith of Intention That Is Famous in Literature in Terms of Islamic Law”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 42 (2018), 305-320.
• Şeybânî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. el-Ḥasen eş-. el-Âs̱âr. thk. Ebu’l-Vefâ el-Efgānî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1413/1993.
• Ṭaḥâvî, Ebû Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed el-Mıṣrî eṭ-. Şerḥu Meʿâni’l-Âs̱âr. nşr. Muḥammed Zuhrî en-Neccâr-Muḥammed Seyyid Câdilḥaḳ. 5 Cilt. Beyrut: ʿÂlemu’l-Kutub, 1. Basım, 1994.
• Tatlı, Bekir. Hadis Tekniği Açısından Cibrîl Hadisi ve İslâm Düşüncesine Yansımaları. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Ṭayâlisî, Ebû Dâvûd Suleymân b. Dâvûd el-Baṣrî et-. el-Musned. thk. Muḥammed b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî. 4 Cilt. b.y.: Dâru Hicr, 1419/1999.
• Tirmiẓî, Ebû ’Îsâ Muḥammed b. ’Îsâ b. Sevre es-Sülemî et-. el-Câmi’u’l-muḫtaṣar mine’s-sünen an Rasûlillâh ve ma‘rifetu’ṣ-ṣaḥîḥ ve’l-ma‘lûl ve mâ ‘aleyhi’l-‘amel. thk. Beşşâr ’Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1998.
• Tuğlu, Nuri. “Niyet Amel İlişkisi Bağlamında ‘Ameller Niyetlere Göredir’ Hadisi Üzerine Bir Yorum Denemesi”. Marife: Bilimsel Birikim (Marife: Dini Araştırmalar Dergisi) XII/2 (2012), 9-25.
• Türkmânî, ʿAbdülmecid et-. el-Medḫal ilâ uṣûli’l-ḥadîs̱ ʿalâ menheci’l-Ḥanefiyye. Beyrut, 1. Basım, 2018. Ümütli, Mehmet. “Musarrât Hadisi Bağlamında Fıkhî Ekollerin Görüşleri Üzerine Bir İnceleme = A Review of the Views of Fiqh Schools in the Context of the Hadith of Musarrat”. Universal Journal of Theology (Dergi) V/2 (2020), 309-330.
• Zirek, Mehmet Metin. Sekaleyn hadisi (tahlil ve tenkidi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• “Sekaleyn Hadisi”. Vikipedi, 28 Nisan 2024. https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sekaleyn_Hadisi&oldid=32620929