Yedi Kıraate Göre En’âm Sûresinde Bulunan İzmâr (Hazif) İcâzı

Year 2025, Volume: 6 Issue: 2, 378 - 404, 21.06.2025

Ferit Dinçer

Abstract

Mekke döneminde nazil olan sûre, bir gece zarfında nazil olmuş, sûre ismini, bazı ayetlerde geçen ve birkaç hayvana delalet eden En‘am kavramından almıştır. Sûre; tevhid, Peygamberlik, yaratılış, diriliş, şirk ve dalâlete olanlarının sapık görüşleri red ve özellikle eti yenilen ve yenilmeyen, helal haramla ilgili birçok hüküm ihtiva etmesi açısından önemi haiz bir sûredir. Hiç şüphesiz sûre ile ilgili gerek müstakil gerekse de eserler içerisinde birçok değerli ve istifa edilir çalışmalar yapılmıştır. Ancak özellikle yedi kıraate göre sûrede bulunan hazif îcâzının belâgati ile ilgili müstakil bir esere muttali olmadığımızdan dolayı böyle bir kısa çalışmayı ele almayı uygun ve yararlı bulduk. Bu bağlamda giriş kısmında sûrenin kimliği mesabesinde olan ve tanımına yardımcı olacak kısa bir bilgi vereceğiz. Sonra sırasıyla sûrede bulunan farklı kıraatleri tesbit ve izah etmeye çalışacağız. Yine meşhur yedi kıraate göre sûrenin ayetlerinde bulunan hazifleri tespit ederek, hangi kıraate göre hazif îcâzı oluşacağını izah etmeye çalışacağız. Bu ameleyi yaparken, alanla ilgili gerek tefsir gerekse de klasik ve modern kıraat ilmi kaynaklarından istifade edeceğiz.

Keywords

Kur'an, , Sure, , Kıraat , İzâr, , İcaz Belagati

Thanks

Derginizin bütün çalışanı bu güzel hizmetlerinden dolayı tebrik eder, nice güzel ve bereketli çalışmalara inşallah

The Miracle of Izmar (Hazif) in the Surah An'am According to the Seven Readings

Abstract

he surah, which was revealed during the Meccan period, was revealed in one night and took its name from the concept of En'am, which is mentioned in some verses and refers to several animals. The surah is an important surah in terms of containing many provisions regarding monotheism, prophethood, creation, resurrection, rejection of deviant views of those who have polytheism and misguidance, and especially regarding edible and inedible meat, halal and haram. Undoubtedly, many valuable and useful studies have been made regarding the surah, both independently and in works. However, since we are not familiar with an independent work regarding the eloquence of the hazif miraculousness found in the surah, especially according to the seven recitations, we found it appropriate and useful to handle such a short study. In this context, we will give brief information in the introduction section, which is in the sense of the identity of the surah and will help define it. Then, we will try to identify and explain the different recitations found in the surah, respectively. Again, we will try to determine the omissions in the verses of the surah according to the famous seven recitations and explain which recitation will create the omission permission. While doing this work, we will benefit from both the exegesis and the classical and modern recitation science sources related to the field.

Keywords

Quran, , Surah, , Recitation, , Izmar, , Ijaz Rhetoric,

References

• Baysan, Elanur. Kelimede Gerçekleşen Harf Hazifleri ve Kur’an-ı Kerim’deki Ebebî Boyutu. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul 2024.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’ el-Beğavî. Meʿâlimu't-tenzîl. Thk. Muhanned Abdusselam, Osman Cuma Zamiriyye, Süleyman Muslih el-Harş. Riyad: Dârü't-Tayyibe, 1989.
• Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkāhir b. Abdirrahmân b. Muhammed el-Cürcânî. Delâʾilü’l-iʿcâz fî ʿilmi’l-meʿânî. Thk. Mahmud Muhammed Şakir Ebû Fehr. Kahire: Dârü’l-Medeni. 4. Basım, 1992.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân ed-Dânî. el-Müktefâ fi’l-vaḳfi ve’l-ibtidâ. Thk. Cemâlüddîn Muhammed Şeref. Kahire: Dârü’s-Sahabe li’t-Türâsi bi Tanta, 1427/2006.
• Durmuş, İsmail. “Hazif”, TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV. Yayınları, 1998.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf el-Endelûsî. el-Baḥru’l-Muhîṭ. Thk. Âdil Ahmed Abdulmevcud, Ali Muhammed Mu'avid. Beyrut: Dârü'l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Ebû Nâsr, Mustafa Abdusselâm. el-Ḥazfu’l-belaġî fi’l-Ḳur’ani’l-Kerîm. Kahire: Mektebetü’l-Kur’ân, ts.
• Ebüsuûd, Efendi. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâyâ’l-Kitâbi’l-Kerîm. Thk. Abdulkadir Ahmed Âtâ. Riyad: Meketebetü’r-Riyâdi’l-Hâdîse, ts.
• Enbârî, Ebü’l-Berekât Kemâlüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ubeydillâh el-Enbârî. Nüzhetü’l-elibbâʾ fî ṭabaḳāti’l-üdebâʾ. Kahire: y.y., 1386/1967.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Meʿâni’l-ḳıraât. Thk.ʿİyd Mustafa Derviş -ʿAvd b. Hamd el-Kavzî. 3 Cilt. Riyâd: y.y. 1991.
• Fârisî, Ebû Alî Hasen b. Ahmed b. Abdilgaffâr. el-Ḥücce li’l-ḳurrâʾi’s-sebʿa (el-Ḥücce fî ʿileli’l-ḳırâʾati’s-sebʿ). Thk. Bedreddin Kahvecî-Beşîr Cüveycâtî. Dımaşk: Dârü’n-Neşr, 1404/1984.
• Ferâhidî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Âmr b. Temîm. Kitabu’l-ʿayn. Thk. Abdulhamîd Hindavî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Hafâcî, Ebû Muhammed Abdullāh b. Muhammed b. Saîd el-Hafâcî el-Halebî. Sirru'l-feṣâḥa. Nşr. Alî Fûde. Kahire: y.y., 1305/1932.
• Işık, Emin. “En‘âm Sûresi”. TDV. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV. Yayınları, 1995.
• İbn Âtiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib b. Abdirrahmân b. Gālib el-Muhâribî el-Gırnâtî el-Endelüsî. el-Muḥa¬re¬ru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. Thk. Abdus Selam Abduş-Şafî Muhammed. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001
• İbn Cinnî, Ebü'l-Feth Osmân b. Cinnî el-Mevsilî el-Bağdâdî. el- Ḫaṣâiṣ. Nşr. Muhammed Alî en-Neccâr. Beyrut: y.y., 1371/1952.
• İbn Ebî Meryem, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Nasr b. Alî b. Muhammed eş-Şîrâzî el-Fesevî (İbn Ebî Meryem). el-Mûḍaḥ fî vücûhi’l-ḳıraat. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye 2009.
• İbn Hâleveyh, Ebû Abdullah el-Huseyin b. Ahmed b. Hamdan. el-Ḥücce fi'l-ḳıraâti's-sebʿa. Thk. Abdul ʿall Sâlim el-Mükrrem. Beyrut: Dârü'ş-Şürük, 1979.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânu’l-ʿArab. Beyrut: Dârü Sâdır, 1414.
• İbn Mâsûm, Ali b. Ahmed b. Muhammed Mâsûm (Ali Hân b. Mirzâ Ahmed İbn Mâsûm). Envâru’r-rabîʿ fî envâʿî’l-bedîʿ. b.y.: y.y., ts.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekir Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs b. Mücâhid et-Temîmî el-Bağdâdî. Kitabu’s-Sebʿa fi’l-ḳıraʾât li İbn Mücahid. Thk. Şevkî Dayf. Mısır: Dârü’l-Meʿârif, 1400/1980.
• İbn Zencele, Ebû Zür'a Abdurrahman b. Muhammed. Ḥüccetü'l-ḳıraât. Thk. Saîd el-Efğanî. Beyrut: Müessesetü'l-Risale, 1997.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Meselü's-sâir fî edebi'l kâtib ve'ş-şâ‘ir. Kahire: y.y., 1312.
• Kaçar, Halil İbrahim. “Türkçe Meallerin Eksiltili Kullanımlar (Hazif Üslûbu) Açısından Değerlendirmesi”. M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 30 (2006/1), 169-189.
• Kadî, Abdülfettah Abdülganî. el-Vâfî fî şerḥi eş-Şatibîyye fi’l-ḳırâati’s-sebʿ. Cidde: Mektebetü’s-Sevâd li’t-Tevzi, 4. Basım 1416/1992.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câ¬miʿ li aḥkâmi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Tür¬kî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Matlûb, Ahmed en-Nâsirî es-Sayâdî er-Rufâî. Esâlîb belâğiyye. Kuveyt: Vekaletü’l-Matbuaat, 1980. Muhtar, Muhammed Emin Muhammed el-Muhtar. el-İżmârü’l-belâġī fi’l-ḳırâati’l-Ḳur’âniyye. Birleşik Arap Emirlikleri: Dâiretu’s-Sakâfe, 2014.
• Müberred, Ebü'l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdülekber el-Müberred el-Ezdî. el-Muḳteḍab. Nşr. Muhammed Abdülhâlik Udayme. Beyrut: y.y., ts.
• Saraç, M. A. Yekta. “Îcâz”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV. Yayınları, 2000.
• Sarmış, İbrahim. “Müerric es-Sedûsî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: TDV. Yayınları, 1998.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekir b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. ed-Dürrü’l-mens̱ûr fî’t-tefsîri bi’l-me’sür. Thk. Abdullah b. Abdulmühsin et-Türkî. Kahire: Merkezü’l-Hicr. 1424/2003, 5/245.
• Şâtıbî, Kāsım b. Fîrruh b. Halef b. Ahmed. Ḥırzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî fi’l-ḳıraati’s-sebʿ. Thk. Muhammed Temîm ez-Zabî. Medine: Matbaatü’l-Gavsânî, 5. Basım 1431/2010.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. Câmiʿu’l-beyân ʿan te’vîli’l-âyi’l-Ḳur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Kahire: Dârü’l-Hicir, 1422/2001.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. Tefsîru’l-keşşâf ʿan ḥaḳâiḳi ġavâmîdi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳâvîli fî vucûhi’t-teʾvîl. Thk. eş-Şeyh Âdil Ahmed Abdulmevcud - eş-Şeyh Ali Muhammed Mua’vvid. Riyâd: Dârü’l-Âbikân, 1998.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî ez-Zerkeşî eş-Şâfiî. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. Kahire: y.y., 1376/1957.