Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) tabanlı afet risk analizi: Denizli ili örneği

Year 2024, Volume: 9 Issue: 1, 27 - 44, 15.04.2024

Nur Sinem Partigöç Ceyhun Dinçer

https://doi.org/10.29128/geomatik.1261051

Abstract

Kentleşme süreçlerinin doğal bir sonucu olarak kentsel alanlarda nüfusun ve yapı yoğunluğunun artışı yerleşim alanlarının sürdürülebilirliğini önemli ölçüde ve olumsuz biçimde etkilemektedir. Kentsel alanların çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesinin ön şartı mekânsal organizasyonun doğru biçimde yapılmasıdır. Disiplinler arası çalışmalarla dirençli yerleşim alanlarının oluşturulması için afet risklerinin ortaya konulması ise mekânsal organizasyona yönelik çalışmalarının en kritik adımını oluşturmaktadır. İşte bu noktadan hareketle, çalışmada yoğun nüfus ve yapı stoğunun yer aldığı kentsel alanlarda mevcut afet risklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma alanı olarak Denizli İl bütünü belirlenmiş olup, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) araçları ve Ağırlıklı Çakıştırma yönteminden yararlanılarak ve kentin afetselliğini önemli ölçüde etkileyen doğal ve yapılı çevre unsurlarını dikkate alarak afet riskine yönelik mekânsal analizler yapılmıştır. 8 temel unsur kullanılarak yapılan mekânsal analizler sonucunda, Denizli ilinin kuzey batısının afet riski bakımından daha avantajlı durumda olduğu, ilin merkezinin ve güneyinin ise dezavantajlı bir durumda olduğu tespit edilmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgular ile İl Afet Müdahale Planı ve İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP) kapsamında ortaya konulan tespitler karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, il bütününde ve ilçeler özelinde afet risklerine yönelik ortaya konulan tespitlerin tutarlılık gösterdiği ve yerel düzeyde yürütülen çalışmaların zaman içerisinde risk yönetimi ve sakınım planlamasına yönelik olacak biçimde önceliklendirildiği görülmüştür.

Keywords

Afet Riski, Dirençli Kentler, CBS, Risk Yönetimi

Supporting Institution

---

Project Number

---

Thanks

---

References

• Akar, İ., Uysal, C., & Maktav, D. (2008). Determination of natural disaster by integration of remote sensing and GIS: the Yeniçiftlik stream basin model in Istanbul, Turkey. In Proceeding of the the XXIth ISPRS Congress, Beijin, China, 249-253.
• Arca, D., Çıtıroğlu, H.K., Kutoğlu, H.Ş., Çapar, Ö.F., & Arslanoğlu, M. (2011). Zonguldak Kent Merkezi’nin Topoğrafik ve Jeolojik Açıdan Afet Risk Analizi, TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 31 Ekim - 04 Kasım 2011, Antalya, Türkiye.
• Arınç, K. (1999). Bitlis’te Taşkın ve Sel Felaketi (01–02 Mayıs 1995). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25, 101–123.
• Bayındırlık ve İskân Bakanlığı (2008). Afet İşleri Genel Müdürlüğü (AIGM), Türkiye Deprem Riski Haritası, Ankara.
• Beck, U. (2011). Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru. Çev. Kazım Özdoğan, Bülent Doğan, İthaki Yayınları, İstanbul, 392s
• Belge, R. (2018). Denizli kent kimliğini oluşturan coğrafi öğeler. Ege Coğrafya Dergisi, 27(2), 167-181. Birleşmiş Milletler Afetlerin Azaltılması Sekretaryası (UNISDR) (2009). 2009 UNISDR Terminology on Disaster Risk Reduction. United Nations International Strategy for Disaster Reduction, United Nations Office for
• Disaster Risk Reduction, Geneva. https://www.undrr.org/publication/2009-unisdr-terminology-disaster-risk-reduction Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED) (2010). World Disaster Report, Centre for Research on the Epidemiology of Disasters, Belgium.
• Değerliyurt, M. (2013). Antakya’da Doğal Afet Risk Analizi ve Yönetimi [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi].
• Demir, A., Kemeç, S., & İlke, F. D. (2022). Afet Riski Değerlendirmelerinde Çoklu Tehlike Analizi ‘Erciş, Van Örneği’. Resilience, 6(1), 15-38. https://doi.org/10.32569/resilience.1013912
• Demir, V., & Keskin, A. Ü. (2022). Yeterince akım ölçümü olmayan nehirlerde taşkın debisinin hesaplanması ve taşkın modellemesi (Samsun, Mert Irmağı örneği). Geomatik, 7(2), 149-162. https://doi.org/10.29128/geomatik.918502
• Demirkesen, A. C. (2012). Multi-risk interpretation of natural hazards for settlements of the Hatay province in the east Mediterranean region, Turkey using SRTM DEM. Environmental Earth Sciences, 65, 1895-1907. https://doi.org/10.1007/s12665-011-1171-0
• Denizli Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD) (2021). Denizli İl Afet Risk Azaltma Planı. https://denizli.afad.gov.tr/kurumlar/denizli.afad/Kurumsal-/Il-Afet-Risk-Azaltma-Planı.pdf
• Doğan, B. (2016). Afet Riski Nedeniyle Kentsel Dönüşüm Örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi].
• DSİ 21. Bölge Müdürlüğü, (2020). https://bolge21.dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/1175
• Duman, N., & İrcan, M. R. (2022). Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Tabanında Çankırı Merkez İlçesinin Erozyon Risk Analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 20(1), 220-245. https://doi.org/10.33688/aucbd.1074770
• Ekinci, R. (2018). Bitlis ve Yakın Çevresinin Afet Risk Analizi. [Yüksek Lisans Tezi, Bitlis Eren Üniversitesi].
• Erdin, H. E., Çelik, H. Z., Aydın, M. B. S, & Partigöç, N. S. (2019). Afet ve Acil Durumlar Sonrası Halkın Toplanma Alanlarına İlişkin Kriterlerin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi Yönteminin Oluşturulması, İzmir Kenti Örneği, AFAD-UDAP Çalışması, Proje No: UDAP-G-16-711 08, Ankara.
• Ergünay, O. (2007). Türkiye'nin afet profili. TMMOB Afet Sempozyumu, 5-7 Aralık 2007, Ankara, Türkiye
• Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-164.
• European Environment Agency (EEA) (2012). Urban Adaptation to Climate Change in Europe Challenges and Opportunities for Cities Together with Supportive National and European Policies, Report No: 2/2012, https://www.eea.europa.eu/publications/urban-adaptation-to-climate-change
• Fahjan, Y., Pakdamar, F., Eryılmaz, Y., & Kara, İ. (2015). Afet Planlamasında Deprem Riski Belirsizliklerinin Değerlendirilmesi, Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 1 (1-2), 21-39.
• Gökçe, O., Özden, Ş., & Demir, A. (2008). Türkiye’de afetlerin mekânsal ve istatistiksel dağılımı afet bilgileri envanteri. T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı Raporu, Ankara.
• Hoyois, P., Below, R., Scheuren, J. M., & Guha-Sapir, D. (2007). Annual disaster statistical review: numbers and trends. Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED), School of Public Health, Catholic University of Louvain, Brussels, Belgium.
• İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) (2018). Türkiye’de Afet Yönetimi ve Doğa Kaynaklı Afet İstatistikleri. https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/35429/xfiles/turkiye_de_afetler.pdf.
• Japon Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA), İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB). (2002). Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dâhil Afet Önleme/Azaltma Temel Plan" Çalışması", Son Rapor, Cilt V, Eylül 2002
• Kadıoğlu, M., & Özdamar, E. (2008), Afet zararlarının azaltmanın temel ilkeleri, JICA Türkiye Ofisi, Ankara, 353s.
• Kara, H. (2011). Denizli şehrinde gecekondulaşmanın önlenmesi ve toplu konutlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 15 (23), 103 – 118.
• Karadoğan, S. (2007). Malatya Kenti ve Yakın Çevresi İçin Olası Doğal Riskler ve Afet Yönetimi (GIS ortamında örnek bir uygulama). TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 30 Ekim–2 Kasım 2011, Trabzon, Türkiye.
• Kaya, Y. (2018). İklim değişikliğine karşı kentsel kırılganlık: İstanbul için bir değerlendirme. International Journal of Social Inquiry, 11(2), 219-257.
• Kızıloğlu, F.M., Okuroğlu, M., & Örüng, İ. (2006). Kırsal yerleşimler ve doğal afetler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 23, 53–58.
• Kotan, B., & Erener, A. (2022). Seasonal analysis and mapping of air pollution (PM10 and SO2) during Covid-19 lockdown in Kocaeli (Türkiye). International Journal of Engineering and Geosciences, 8(2), 173-187. https://doi.org/10.26833/ijeg.1111699
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2021). Denizli İli İklim Sınıflandırması. https://www.mgm.gov.tr
• Nurlu, M. (2015). Afet Yönetiminde Bütünleşik Afet Tehlike Haritaları, 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 14–16 Ekim 2015, Dokuz Eylül Üniversitesi- İzmir, Türkiye.
• Oğuz, K., Oğuz, E., & Coşkun, M. (2016). Coğrafi bilgi sistemleri ile taşkın risk alanlarının belirlenmesi: Artvin İli Örneği. 4. Ulusal Taşkın Sempozyumu, 23 – 25 Kasım 2016, Rize, Türkiye.
• Özcan, O., (2008). Sakarya Nehri Alt Havzası’nın taşkın riski analizinin uzaktan algılama ve CBS ile belirlenmesi. [Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi].
• Özdemir, H., (2007), Havran Çayı Havzası’nın (Balıkesir) CBS ve uzaktan algılama yöntemleriyle taşkın ve heyelan risk analizi. [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi].
• Özkul, B., & Karaman, E. (2007). Doğal afetler için risk yönetimi. TMMOB Afet Sempozyumu, 5-7 Aralık 2007, Ankara, Türkiye.
• Özmen, S. (2010). İstanbul ili yangın riski analizi ve yangın riski haritalarının oluşturulması. [Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi].
• Özşahin, E. (2013). Türkiye’de Yaşanmış (1970–2012) Doğal Afetler Üzerine Bir Değerlendirme. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 25–27 Eylül 2013, Hatay, Türkiye.
• Özyavuz, M. (2011). Bitki örtüsünün ekolojik şartlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri ve uzaktan algılama teknikleri ile analizi, Ganos (Işıklar) Dağı, Tekirdağ. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(2), 37-48.
• Pancar, Z. B. & Gökçe, D. (2022). Hidro - Meteorolojik Karakterli Afet Riski Bulunan Alanlardaki Mevcut Mekânsal Planlama Kararları: Serik (Antalya) Örneği, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 13(2), 229-245. https://doi.org/10.29048/makufebed.1139695
• Paul, S. (2022). Change detection and future change prediction in Habra I and II block using remote sensing and GIS–A case study. International Journal of Engineering and Geosciences, 7(2), 191-207. https://doi.org/10.26833/ijeg.975222
• Şanlı, C., & Kara, H. (2019), Determination of Thermal Tourism Potential in Karahayıt, Denizli: A Study on Local Tourists, lnternational Journal of Geography And Geography Education, 266-282
• UN-HABITAT (2012). Developing Local Climate Change Plans a Guıde for Cities in Developing Countries. Cities and Climate Change Initiative Tool Series. https://www.uncclearn.org/resources/library/developing-local-climate-change-plans-a-guide-for-cities-in-developing-countries
• URL–1: Kahramanmaraş ve Gaziantep depremleri sonrası meydana gelen hasarlar (2023 yılı), https://www.milliyet.com.tr/galeri/kahramanmaras ta-7-4-buyuklugunde-deprem-sonrasi-bolgeden-ilk-goruntuler-6899076
• URL–2: Ağırlıklı Çakıştırma yöntemi, https://wiki.netcad.com.tr/pages/viewpage.action?pageId=216255486
• Yilmaz, O. S. (2023). Frekans oranı yöntemiyle coğrafi bilgi sistemi ortamında heyelan duyarlılık haritasının üretilmesi: Manisa, Demirci, Tekeler Köyü örneği. Geomatik, 8(1), 42-54. https://doi.org/10.29128/geomatik.1108735
• Yilmaz, O. S., Gülgen, F., & Ateş, A. M. (2023). Determination of the appropriate zone on dam surface for floating photovoltaic system installation using RS and GISc technologies. International Journal of Engineering and Geosciences, 8(1), 63-75. https://doi.org/10.26833/ijeg.1052556