Domuzağılı Locality in Konyaaltı, Antalya: A Kome on the Western Border of Pamphylia

Year 2025, Volume: 30, 79 - 119, 11.11.2025

Gül Işın , M. Ertan Yıldız

https://doi.org/10.37095/gephyra.1765322

Abstract

The “Domuzağılı First Degree Archaeological Site” lies within the Hacısekiler environs of the Konyaaltı District, Antalya, approximately 8 km inland, south of the Çandır Stream. In 2022, fieldwork was conducted to document the site’s condition following recent damage, with primary focus on the necropolis; the forest-covered settlement area was examined only in outline. The survey recorded previously undocumented sarcophagi and inscriptions. New necropolis finds comprise four chamosorion-type tombs with lids (two bearing new inscriptions), three sarcophagi with lids, three additional lids (two unfinished), and architectural blocks possibly belonging to a tomb structure. Epigraphically dated to the 3rd century AD, the Domuzağılı sarcophagi display homogeneous relief styles and typological traditions. Five examples feature on their main façade depictions of standing couples or family members, a hallmark of local decorative practice. A further recurrent motif, present in both freestanding sarcophagi and chamosorion types, is the shield-and-spear design derived from the Termessos–Pisidia tradition, combined with a central tabula ansata. Busts on lids, known from neighbouring necropoleis, are also attested, though often unfinished. Additional evidence includes prehistoric stone tool chips and ceramic fragments on a hill southwest of the settlement, suggesting occupation linked to the Prehistoric Domuzburnu Cave, 4 km to the east. Epigraphic and historical-geographical studies formed a significant component of the research. Newly recorded inscriptions were compared with previously published local material. Two inscriptions indicate that this kome, whose ancient name is unknown, was administratively subordinate to Attaleia in the 3rd century AD, but onomastic results point to a Termessan origin for the inhabitants.

Keywords

Domuzağılı , Pamphylia , Kome , Necropolis , Attaleia , Termessos

Antalya Konyaaltı Domuzağılı Mevkii: Pamphylia’nın Batı Sınırında Bir Kome

Abstract

“Domuzağılı 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı”, Antalya ili Konyaaltı ilçesi Hacısekiler mahallesi sınırlarında, Çandır Çayı’nın güneyinde ve denizden yaklaşık 8 km içeride yer almaktadır. 2022 yılında, yakın dönemde meydana gelen tahribatın ardından alanın mevcut durumunu belgelemek amacıyla saha çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Çalışmaların ana odağını nekropol alanı oluşturmuş, yoğun orman örtüsü altındaki yerleşim alanı ise yalnızca ana hatlarıyla incelenebilmiştir. Araştırmalarda daha önce belgelenmemiş lahitler ve yazıtlar kaydedilmiştir. Nekropolde tespit edilen yeni buluntular arasında kapaklı dört chamosorion tipi mezar (ikisi yeni yazıtlı), kapaklı üç lahit, üç ek lahit kapağı (ikisinin işçiliği yarım kalmış) ve muhtemelen bir mezar yapısına ait mimari bloklar yer almaktadır. Epigrafik olarak M.S. 3. yüzyıla tarihlenen Domuzağılı lahitleri, bezeme üslubu ve tipolojik gelenek açısından homojen özellikler sergilemektedir. Beş örneğin ön yüzünde, ayakta tasvir edilmiş çiftler veya aile üyeleri görülmekte olup bu durum yerel lahit bezeme geleneğinin ayırt edici bir özelliğidir. Hem bağımsız lahitlerde hem de chamosorion tipinde görülen bir diğer yaygın motif ise, Termessos–Pisidia geleneğinden türeyen kalkan-mızrak tasviri ile ortada yer alan tabula ansata’dır. Komşu nekropollerden bilinen kapak büstleri de Domuzağılı’nda tercih edilmiş, ancak çoğu tamamlanmamıştır. Ayrıca, yerleşimin güneybatısındaki bir tepede tespit edilen taş alet yongaları ve seramik parçaları, 4 km doğudaki Prehistorik Domuzburnu Mağarası ile ilişkili bir yerleşime işaret etmektedir. Araştırmaların önemli bir bölümünü epigrafik ve tarihî-coğrafi çalışmalar oluşturmuştur. Yeni yazıtlar, bölgeden daha önce yayımlanmış örneklerle karşılaştırılmıştır. İki yazıt antik adı bilinmeyen bu kome’nin MS 3. yüzyılda idari açıdan Attaleia’ya bağlı olduğunu göstermektedir, fakat onomastik sonuçlar halkın Termessos kökenine işaret etmektedir. Makaledeki yazıtların Türkçe çevirileri şu şekildedir:
NA1S1 üzerindeki yazıt: Niketes/as oğlu, Rufinus’un oğlu Aurelius Hermaios, bu lahdi kendisi, eşi Nike, çocukları Hermeos ve Syros ile onun (Syros?) eşi Tertia için yaptırmıştır. Her kim (izinsiz olarak) defin işlemi gerçekleştirmeye kalkışırsa, en kutsal hazineye 2.500 denarion ödeyecektir.
NA2Ch1 üzerindeki yazıt: Ben, Koas oğlu Aurelius Hermaios, bu lahdi kendim, karım Aurelia Artemeis ve Hermaios’un çocukları için ve de onlardan başka bir çocuk olacak olursa onun için yaptırdım. Başka kimse (defin yapmaya) izinli değildir. Şayet buna teşebbüs edecek birisi olursa, Attaleialıların şanlı kentine 1500 denaria ödeyecek. Her bir kimse (ceza miktarının) yarısı kadarını (ihbar karşılığı olarak) talep etme hakkına sahiptir.
NA2Ch2L üzerindeki yazıt: Aurelius He[r]meias bu lahdi sadece kendisi, karısı Aurelia Naris ve çocukları için yaptırdı.
NA3S1 üzerindeki yazıt: Demetrios oğlu Aurelius Trokondas bu lahdi, kendisi, çocukları Trokondas oğlu Aurelius Hermaios, Trokondas oğlu Trokondas, onların (çocuklarının) eşleri Aurelia Oa ve Aurelia Agoraste, ve de torunları için yaptırdı. Başka birisinin (defnetme) izni yoktur. Aksi takdirde, (ceza olarak) hazineye 1500 denarion ödeyecek.
NA3S2 üzerindeki yazıt: Demetrios oğlu Aurelius Trokondas bu lahdi, kendisi, çocukları Aurelius Hermaios, Aurelius Trokondas ve onların (çocuklarının) çocukları için yaptırdı. Başka birisinin (defnetme) izni yoktur. Buna teşebbüs eden kişi (ceza olarak) en kutsal hazineye 1500 denarion ödeyecek.
NA3S3 üzerindeki yazıt: Dionysios yaptı. Tillorhobos oğlu Aurelius Hermeos bu lahdi kendisi için, karısı Philoumene için, çocukları Hermeos, Kendeas ve gelini Agoraste ve de torunu Hermeos için yaptırdı. Eğer birisi (bir başkasını) defnedecek olursa Attaleialıların kentine (ceza olarak) 1500 denarion ödeyecek.
NA4S1 üzerindeki yazıt: Demetreios’un oğlu ben Aurelius Demetrios bu lahdi kendim, karım Aurelia Agoraste, çocuklarım Aurelia Naris, Aurelius Syrinas ve Aurelius Hermeos için yaptırdım.
NA4S2 üzerindeki yazıt: Trokondas oğlu Aurelius Antonius bu lahdi, kendisi, karısı Aurelia Hermasta, çocukları Aurelius Antonius, Aurelius Trokondas, Aurelius Hermaios, ve Aurelius Kendeas ve de gelini Aurelia Philoumene için yaptırdı.
NA4S3 üzerindeki yazıt: Syros’un oğlu Aurelius Apollonios bu lahdi sadece kendisi, karısı Aurelia Artemeis, çocuğu Apollonios oğlu Aurelius Syros, gelini Aurelia Hermasta, torunları Aurelius Hermaios ve Aurelius Syrinas için yaptırdı.
NA4S4 üzerindeki yazıt: Ben ….’nın kızı NN, bu lahdi kendim, kocam Entimos, annem Gamike ve kocam Entimos’un annesi için yaptırdım.

Keywords

Domuzağılı , Pamphylia , Kome , Nekropolis , Attaleia , Termessos

References

• Adak, M. 2006. “Olbia in Pamphylien - Die epigraphische Evidenz.” Gephyra 3: 1-28.
• Adak, M. 2007. “Die dorische und äolische Kolonisation des lykisch-pamphylischen Grenraumes im Lichte der Epigraphik und der historischen Geographie.” In: Schuler, Chr. (ed.), Griechische Epigraphik in Lykien. Eine Zwischenblanz (Akten des int. Kolloquiums, München, 24–26. Februar 2005), ETAM 25: 42-50.
• Adak, M. – Güzelyürek C. 2005. Beldibi von der Steinzeit bis Heute. İstanbul: Günışığı Turizm Yayıncılık.
• Akalın, E. 2008. Termessos Teritoriumunda Neapolis’e Bağlı Bir Yerleşim: Kartınpınarı. Master’s thesis, Akdeniz University. Antalya.
• Akın, Y. 2012. İS III. ve İS V. Yüzyıllarda Pamphylia Kentlerinde Toplumsal Değişimler. Master’s thesis, Akdeniz University. Antalya.
• Anti, C. 1923 [1924]. “Esplorazioni archeologiche nella Licia e nella Panfilia.” Mont. Ant. 29: 658-786.
• Arnaud, P. 2017. “Playing Dominoes with the Stadiasmus Maris Magni. The Description of Syria”: Sources, Compilation, Historical Topography In: A. Külzer – M. S. Popović (edd.), Space, Landscapes and Settlements in Byzantium. Studies in Historical Geography of the Eastern Mediterranean, presented to Johannes Koder. Vienna: Austrian Academy of Sciences, 15-49.
• Bean, G. E. 1968. Turkey's Southern Shore. An Archaeological Guide. New York: Ernest Benn Limited.
• Bulut, S. 2005. “Likya-Pamfilya-Pisidya Sınır Bölgesinden Sıra dışı İki Zeytinyağı İşliği.” Adalya 8: 191-210.
• Bulut, S. 2007. “Gazelin İni: Trebenna Teritoryumundan Bir Çiftlik Evi.” In: M. Işıklı – B. Can (edd.), Doğudan Yükselen Işık Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağan Kitabı. Erzurum: Graphis Matbaa, 417-431.
• Bulut, S. 2018. “Lykia'da Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Üzerine Bir Ön Değerlendirme.” Cedrus VI: 675-700.
• Çelgin, A. V. 1990. Termessos Antik Kenti Nekropolleri. Master’s thesis, Istanbul University, İstanbul.
• Çelgin, V. 1997. Termessos Tarihi (Unpublished Book).
• Çelgin A. V.– Çelgin, G. 2001. “Research in East and Northeast Lycia.” In: O. Belli (ed.), Istanbul University's Contributions to Archaeology in Turkey. 1932 – 2000. İstanbul: Istanbul University Press, 392-396.
• Çelik, A. – Atalay, S. – Büyükyörük, F. 2018. “Hisarçandır’dan Ele Geçen Marcus Aurelius Kamoas ve Ailesine Ait Lahit Mezar.” Phaselis IV: 181-198.
• Çelik, A. 2019. “Hurma Çiftçi Lahdi.” Phaselis V: 231-249.
• Çevik, N. 1995. “Antalya-Hurma Köyü’nde Bir Çiftlik Yerleşimi”. Lykia II: 39-61.
• Çevik, N. 1997. “Kent Antalya'nın Arkeolojik Envanteri Projesi II: Hurma Köy Yüzey Araştırmaları”, AST 14: 235-242
• Çevik, N. 2008. “Northeast Lycia. The New Evidence – Results from the past ten years from the Bey Mountains Surface Surveys.” Adalya XI: 189-233.
• Çevik, N. 2021. Lykia Kitabı, Arkeolojisi, Tarih ve Kültürüyle Batı Antalya. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Cormack, S. H. 2004. The Space of Death in Roman Asia Minor. Wien: Phoibos Verlag.
• Ferrary, J.-L. 1985. “La Lex Antonia de Termessibus”, Athenaeum 63: 419-457.
• Ferrary, J.-L. 1996. Lex Antonia de Termessibus: M. H. Crawford (ed.), Roman Statutes I, London: Institute of Classical Studies, 331-340.
• Gökalp, N. 2008. Attaleia Kent Tarihi ve Yazıt Korpusu, Unpublished PhD Dissertation, Akdeniz University. Antalya.
• Gürel, B. – Akçay, A. – Tüner-Önen, N. 2019. “Phaselis Teritoryumu’nda Kolalemis ve Ailesine Ait Chamosorion ve Çiftlik Yerleşimi.” Phaselis V: 413-424.
• Hellenkemper, H. – Hild, F. 2004. Lykien und Pamphylien, I-III TIB 8: 755-757.
• Heberdey, R. 1929. Termessische Studien. Leipzig: Hölder-Pichler-Tempsky.
• İplikçioğlu B. – Çelgin A. V. – Çelgin, G. 1998. “Termessos ve Egemenlik Alanı Epigrafik ve Tarihi Coğrafi Yüzey Araştırmaları 1992-1996 Yılı Çalışmaları.” AST 15/1: 371-381.
• İplikçioğlu B. – Çelgin A. V. – Çelgin, G. 2000. “Doğu ve Kuzeydoğu Lykia - Güneybatı Pisidia Epigrafik ve Tarihi Coğrafi Yüzey Araştırmaları 1991-1998 Yılı Çalışmaları.” AST 17/1: 199-207.
• İplikçioğlu, B. – Çelgin, G. – Çelgin, V. 2001. “Doğu ve Kuzeydoğu Lykia Güneybatı Pisidia Epigrafik ve Tarihi Coğrafi Yüzey Araştırmaları Projesi 1999 Yılı Çalışmaları.” AST 18/1: 241-246.
• İplikçioğlu, B. – Çelgin, G. – Çelgin, V. 2002. “Doğu ve Kuzeydoğu Lykia Güneybatı Pisidia. Epigrafik ve Tarihi Coğrafi Yüzey Araştırmaları Projesi 2000 Yılı Çalışmaları.” AST 19/2: 127-132.
• İplikçioğlu, B. 2002. “ Doğu ve Kuzeydoğu Lykia-Güneybatı Pisidia Epigrafik-Tarihi Coğrafi Yüzey Araştırmaları Projesi 2000 Yılı Çalışmaları.” AST 19/2: 127-132.
• İplikçioğlu, B. 2003. “Batı Pamphylia ve Doğu Lykia'da Epigrafya Araştırmaları 2001.” AST 20/2: 71-75.
• İplikçioğlu B. 2004. “Ländliche Siedlungen und das Territorium von Termessos (Pisidien).” In: F. Kolb (ed.) Chora und Polis. München: Oldenbourg Wissenschaftsverlag, 103-126.
• Kiepert, R. – Melching O. 1914. Karte von Klein Asien. D.II. Adalia. Berlin: Verlag von Dietrich Reimer [Ernst Vohsen].
• Korkut, T. – Uygun Ç. 2017. “The sarcophagus of Alexandros, son of Philippos: An important discovery in the Lycian city of Tlos” In: J. R. Brandt – E. Hagelberg – G. Bjornstad – S. Ahrens (edd.), Life and Death in ancient Asia Minor. Oxford: Oxbow Books, 109-120.
• Lanckoroński, K. G. 2005. Pamphylia ve Pisidia Kentleri I. II. Cilt. İstanbul: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Çeviri Dizisi: 2.
• Magie, D. 1941. “The Political Status of the Independent Cities of Asia Minor in the Hellenistic Period.” In: N. T. Pratt (ed.), The Greek Political Experience. Studies in Honor of William Kelly Prentice, Princeton: Princeton University Press, 173-186.
• Magie, D. 1950. Roman Rule in Asia Minor I-II. Princeton: Princeton University Press.
• Masséglia, J. 2013. “Phrygians in relief: trends in self-representation.” In: P. Thonemann (ed.), Roman Phrygia, Culture and Identity. Cambridge: Cambridge University Press, 96-123.
• Metzger, H. 1952. Catalogue des monuments votifs du Musee d'Adalia. Paris: E. De Boccard.
• Müller, K. W. L. 1855. Anonymi Stadiasmus Maris Magni, Geographi Graeci Minores. Cambridge: Cambridge University Press, 427-514.
• Onur, F. 2019. “An Investigation around Kragos in Lycia: The Question of Sidyma and Kalabatia.” Adalya 22: 259-296.
• Onur, F. 2022. “Likya’da Yürütülen Antik Yol Araştırmaları ve Bölgenin Tarihi Coğrafyasına Katkıları.” In: M. Demirel – M. Arslan – S. Atalay – U. Orhan (edd.), Antalya'nın Arkeolojik Mirası. Antalya Müzesi 100 Yaşında. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 498-525.
• Onur, F. 2023. “The Western Shores of the Pamphylian Gulf: Tenedos, ‘Olbia and others’ Revisited”, Phaselis 9: 15-40.
• Onur, F. 2024. “Notes on the Border Regions of Lycia: Oktapolis, Milyas and Mnarike.” In: C. Schuler – F. Onur (edd.), New Research on Greek Epigraphy in Lycia. Proceedings of the Symposium at Antalya, Turkey, 28-30 March 2022, İstanbul: Koç University Press, 77-105.
• Ormerod H. A. – Robinson, E. S. G. 1914. “Inscriptions from Lycia.” JHS 34: 1-35.
• Özdilek, B. 2006. Neapolis Nekropolü. Master’s thesis, Akdeniz University, Antalya.
• Özdilek, B. – Çevik, N. 2009. “New Discoveries in Rural North East Lycia: Scenes of Daily Life on Roman Rural Sarcophagi.” In: Ç. Özkan-Aygün (ed.), Proceedings of the XI Symposium on Mediterranean Archaeology, Istanbul Technical University, 24-29 April 2007. Oxford: Archaeopress, 284-290.
• Özdilek, B. – Tıbıkoğlu H. O. 2017. “Beydağları Onobara Çevresindeki Gedeller ve Yalnız Mezar Çiftlikleri”. Ü. Aydınoğlu – A. Mörel (edd.), Antik Dönemde Akdeniz’de Kırsal ve Kent, Sempozyum Bildirileri, 04-07 Nisan 2016. Mersin: Mersin Üniversitesi KAAM Yayınları, 260-281.
• Öztürk, H.S. 2006. M.Ö. II – M. S. IV. Yüzyıllarda Likya-Pamfilya Bölgesinde Kırsal Alan Güvenliği. Unpublished PhD diss., Marmara University.
• Paribeni R. – Romanelli, P. 1914. "Studii e ricerche archeologiche nell` Anatolia meridionale." Mon. Ant. 23: 6–274.
• Rott, H. 1908. Kleinasiatische Denkmäler aus Pisidien, Pamphylien, Kappadokien und Lykien. Leipzig: Dieterich'sche Verlags-buchhandlung.
• Ruge, W. 1934. “Tenedos 2.” In: RE V A 1: 498-499.
• Russo, L. 2013. Ptolemy's Longitudes and Eratosthenes' Measurement of the Earth's Circumference, Mathematics and Mechanics of Complex Systems 1/1: 67-79.
• Shcheglov, D. A. 2016. “The Accuracy of Ancient Cartography Reassessed: The Longitude Error in Ptolemy’s Map.” Isis 107/4: 687-706.
• Spratt, T. A. B. – Forbes, E. 2008. Milyas, Kibyratis ve Likya’da Yolculuklar I-II. Çev. Doğan Türker. Antalya: Suna İnan Kıraç Araştırma Enstitüsü.
• Şahin, S. 2002. “Pamfilya/Likya Sınır Kentleri: Olbia ve Diğerleri.” In: S. Şahin – M. Adak (edd.), Likya İncelemeleri I. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 9-32.
• Şahin, S. 2014. Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae. Lykia Eyaleti Roma Yolları. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Tüner-Önen, N. 2015. “Annäherungen zur Geschichte der Stadt Phaselis auf onomastischer Grundlage: Ein Studium der Namen aus Phaselis und ihrem Territorium.” Phaselis I: 39-67.
• Tüner-Önen, N. 2016. “2015 Yılı Epigrafik Araştırmalar Raporu.” AST, 34/1: 355-368.
• Tüner-Önen, N. – Gürel, B. – Akçay, A. 2017. “Phaselis Teritoryumunda Tespit Edilen Lahitlerin RTI Metodu Işığında Arkeolojik ve Epigrafik İncelemeleri.” Phaselis III: 343-369.
• Wilhelm, A. 1915. Beiträge zur Griechischen Inschriftenkunde. Viertel Teil, Wien: Alfred Hölder K. U. K. Hof- und Universitäts-Buchhändler.
• Varinlioğlu, G. – Varinlioğlu, E. 2016. “Priapus in Rough Cilicia.” In: B. Takmer – E. N. Akdoğu Arca – N. Gökalp Özdil (edd.), Vir Doctus Anatolicus. Studies in Memory of Sencer Şahin. Istanbul: Kabalcı Yayınevi, 907-916.
• Viale, V. 1929. “Relazione sull'attività della Missione Archeologica di Adalia nell’anno 1922.” ASAtene (Annuario della Scuola Archeologica di Atene e delle Missioni Italiane in Oriente) 8-9 (1925-1926): 357-392.
• Vitale, M. 2011. “Die insulae im Stadtterritorium der ʽBergpolis’ Termessos: Eine neue Münzprägung mit der Abbildung eines Aphlaston.” AMS 66: 133-146.