Sporcularda Başarı Motivasyonu Algısının Stres ile Başa Çıkma Yöntemlerine Etkisi

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 12, 30.06.2025

Yunus Emre Büyükbasmacı

https://doi.org/10.70631/gesd.1590658

Öz

Bu araştırmanın amacı sporcularda başarı motivasyonu algısının stres ile baş etme yöntemlerine etkisini incelemektir. Araştırmada veri toplama araçları olarak, Willis'in (1982) geliştiridiği, Tiryaki ve Gödelek'in (1997) Türkçe'ye uyarladığı “Spora Özgü Başarı Motivasyonu Ölçeği”nden yararlanılmıştır (Dirmen, 2014). Araştırma da kullanılan diğer ölçek ise Moos'un (1993) geliştirdiği Koca Ballı ve Kılıç'ın (2016) Türkçe'ye uyarladığı "Stresle Başa Çıkma Yöntemleri Ölçeği" olmuştur. Araştırmanın örneklemleri olasılıksız örneklem seçim tekniklerinden "Amaçsal Örnekleme" yöntemiyle belirlenmiştir. Anketler soyunma odası ortamında sporculara yeterli süreler tanınarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya toplam 197 sporcu katılmıştır. Veri analizinde SPSS programından yararlanılmıştır. Verilerin analizinde "normallik testi" uygulandıktan sonra algılanan sonuçlara göre; sırasıyla "tanımlayıcı istatistik" "korelasyon" ve "regresyon" analizleri gerçekleştirilmiştir. Çalışma öncesinde kurulan H0 ve H1 hipotezi test edilmiştir. Araştırma sonucunda sporcuların başarı motivasyonu puanları ile stres ile baş etme puanları arasında anlamlı bir şekilde, olumlu yönde, yüksek düzeyde bir ilişki belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Başarı , Motivasyon , Stres , Baş etme

Kaynakça

• Ada, Ş., Akan, D., Ayık, A., Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2013). Öğretmenlerin motivasyon etkenleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 151-166.
• Aksoy, İ. (2005). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin, okulda değişim yönetiminin gerçekleştirilmesinde, örgütsel iletişimin rolüne ilişkin algıları. (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aksoy, S. (2021). Aktif spor yapan sporcuların pandemi sürecinde covid-19 salgınına karşı yakalanma kaygı düzeyi ile spora özgü başarı motivasyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tekirdağ ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Tekirdağ.
• Baş, E. (2023). Badmintoncuların sportif karakterlerinin spora özgü başarı motivasyonları üzerine etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Malatya.
• Bektaş, A. (2010). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Sosyal İletişim Becerileri İle Sınıf Öğretmenlerinin Motivasyonu Arasındaki İlişki. (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Biddle S, Wang CKJ, Kavussanu M. Correlates of achievement goal orientations in physical activity: A Systematic Review of Research, Eur J Sport Sci 2003, 3(5): 1-20.
• Bortoli L, Bertollo M, Comani S, Robazza C. Competence, achievement goals, motivational climate, and pleasant psychobiosocial states in youth sport. J Sports Sci 2011, 29(2): 171-80.
• Büyükbasmacı, (2023). Uygulamalı egzersiz ve spor psikolojisi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Cecchini JA, Montero J, Alonso A, Izquierdo M, Contreras O. Effects of personal and social responsibility on fair play in sports and self-control in school-aged youths. Eur J Sport Sci 2007, 7(4): 203-11.
• Cunningham GB, Kwon H. The theory of planned behaviour and intentions to attend a sport event. Sport Manag Rev 2003, 6(2): 127-45.
• Deci EL, Ryan RM. The “what” and “why” of goal pursuits: human needs and the self-determination of behavior, Psychol Inq 2000, 11(4): 227-68.
• Demir, Ç. (2018). Üniversite Çalışanlarının Psikolojik Dayanıklılık Düzeyleri ve Stresle Baş Etme Tarzlarının İncelenmesi: Toros Üniversitesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Toros Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dirmen, A. (2018). farklı liglerde oynayan kadın futbol takımı oyuncularının başarı motivasyon düzeylerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversiesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Dragos PF. (2014). Study regarding the role of motivation in the sport performance activities. Balt J Health Phys Act 2014, 6(1): 48-55.
• Dragos PF. Study regarding the role of motivation in the sport performance activities. Balt J Health Phys Act 2014, 6(1): 48-55.
• Dursun, H. (2023). Kayaklı koşuda antrenör sporcu ilişkisi ve psikolojik beceriler ile başarı motivasyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Ağrı.
• Engür, M. (2002). Elit sporcularda baiarı motivasyonunun, durumluluk kaygı düzeyleri üzerine etkisi, Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Erden M, Akman Y. Eğitim Psikolojisi, 19. Baskı. Ankara, Arkadaş Yayınevi, 2011:222.
• Eser, H. (2022). Türkiye ampute futbol süper ligi’nde oynayan sporcuların zihinsel dayanıklılık ve başarı motivasyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Elazığ.
• Frederick CM, Ryan RM. Differences in motivation for sport and exercise and their relations with participation and mental health. J Sport Behav 1993, 16(3): 124-46.
• Gedik Çalışır, Ö. (2023). Genç yetişkinlerde kişilerarası ilişkiler, stresle başa çıkma tarzları ve psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi. Nişantaşı Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. İstanbul.
• George D, Mallery M. (2010). SPSS for windows step by step: a simple guide and reference. 17.0 update, Boston.
• Hagger M, Chatzisarantis N. Self-determination theory and the psychology of exercise, Int Rev Sport Exerc Psychol 2008, 1(1): 79-3.
• Hayamizu T. (1997). Between intrinsic and extrinsic motivation: Examination of reasons for academic study based on the theory of internalization. Jpn Psychol Res 1997, 39(2): 98–8.
• Hosseınalıpour, F. (2015). Üniversiteli sporcu öğrencilerin sporda, motivasyon düzeyleri ve stresle başa çıkma yöntemlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• İdayeva, A. (2020). Üniversite öğrencilerinin benlik saygısı ile stresle başa çıkma stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi (kırgızistan örneği). Doktora Tezi. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bişkek.
• İnsan, F. (2022). Üniversite gençliğinin spor yapma durumlarına göre psikolojik sağlamlık düzeylerinin ve stresle başa çıkma tarzlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Niğde.
• Kara, D. (2016). Psikoloji Öğrencilerinde Stresle Başa Çıkma Stratejileri, Olumsuz Otomatik Düşünceler Ve Depresyon Belirtileri İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Karaköse, T. ve Kocabaş, İ. (2006). Özel ve devlet okullarında öğretmenlerin beklentilerinin iş doyumu ve motivasyon üzerine etkileri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 2(1), 3 14.
• Karataş R. (2016). Özel Eğitim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Psikolojik Dayanıklılık Düzeyleri ve Başa Çıkma Stratejilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karharman, A. (2019). Elit dağ koşusu sporcularında pozitif algı ve zihinsel dayanıklılık düzeylerinin başarı motivasyonu üzerine etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Muğla.
• Kelce, M. (2009). İlköğretim okullarında yöneticiler ve öğretmenler arasındaki iletişim sorunları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Koca Ballı, A. İ. ve Kılıç K. C. (2016). Stresle başa çıkma yöntemleri ölçeğinin türkçe’ye uyarlanması: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 25, Sayı 3, 273-286.
• Kökver, F. (2023). Tenisçilerde iletişim becerileri ve başarı motivasyonu ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Mersin.
• Körük E, Biçer T, Donuk B. Amatör futbol antrenörlerinin liderlik davranış tipleri kullandıkları motivasyon tekniklerinin belirlenmesi. İ.Ü. Spor Bilimleri Dergisi 2003, 11(3): 53-7.
• Küçüktatlıgil S. (2016). Sigorta Sektöründe Çalışan Kişilerin Psikolojik Dayanıklılık Ve Stresle Başetme Stratejilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Nişantaşı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Loland S. Fair Play in Sport: A Moral Norm System.1th ed. London, Routledge Press. 2001: 93-6.
• Maçin, E. (2010). Yönetici iletişim becerilerinin çalışan motivasyonu üzerine etkileri. (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Mil, G.R. (2021). Spor bilimleri fakültesinde okuyan öğrencilerin stresle başa çıkma stratejileri ile psikolojik sağlamlık düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Moos, R. (1993). Coping responses inventory: Professional manual (2nd ed.). New York: PAR Assessment Resources.
• Moray, S. (2019). 20-40 Yaş Arası Bireylerde Depresif Belirtiler ile Ebeveyn Kabul-Red Algısı Psikolojik Dayanıklılık ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özgan, H. ve Aslan, N. (2008). İlköğretim okul müdürlerinin sözlü iletişim biçiminin öğretmenlerin motivasyonuna etkisinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 190-206.
• Öztürk, Z., ve Dündar, H. (2003). Örgütsel motivasyon ve kamu çalışanlarını motive eden faktörler. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2):57-66.
• Roberts GC, Kristiansen E. (2012). Goal Setting to Enhance Motivation in Sport. USA, IL: Human Kinetics, 207-18.
• Şenel, T. ve Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. Türk Bilim Araştırma Vakfı, 9(4), s.1.
• Sadeghi E. (2021). Yetişkin Bireylerde Benlik Saygısı ve Stresle Başa Çıkma Tarzının Psikolojik Dayanıklılık Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi: Türkiye-İran Karşılaştırması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sulu Tuğyanoğlu, B. (2020). Sporcularda stresle başa çıkma ve öz-yeterlik arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Tiryaki Ş, Gödelek E. (1997). Spora Özgü Başarı Motivasyonu Ölçeğinin Türk Sporcuları İçin Uyarlama Çalışması. 1. Uluslararası Spor Psikolojisi Sempozyumu Bildirileri. 1. Baskı, Bağırgan Yayınevi, Ankara.
• Torbacıoğlu, D. (2007). İlköğretim okulu yöneticilerinin iletişim yöntemleri ve güdüleme derecelerine ilişkin öğretmen algıları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Turhan, M. (2009). Profesyonel futbolcularda depresyon düzeyi, anksiyete düzeyi ve kişilik özellikleri ile sporda başarı motivasyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Ünal., S. (2000). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Okullarında Motivasyonu Sağlama Etkinlikleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7), 84-90.
• Vollmer F. The relationship between expectancy and academic achievement how can it be explained. Br J Educ Psychol 1986, 56(1): 64-4.
• Weinberg, R. S., & Gould, D. (2015). Foundations of Sport and Exercise Psychology (6th ed.). Champaign, IL: Human Kinetics.
• Yapıcı Ş, Yapıcı M. (2010). Eğitim Psikolojisi, 2. Baskı. Ankara, Anı Yayıncılık, 2010: 210-8.
• Yetkin, A. (2018). 9-18 Yaş arası altyapı futbolcularında anksiyete düzeyleri ile başarı motivasyonu arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü. İstanbul.