TÜRKİYE’DE KAHVE SEKTÖRÜNÜN 2014-2023 YILLAR İTİBARİYLE İHRACAT PERFORMANSININ ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİYLE İNCELENMESİ

Year 2025, Volume: 50 Issue: 5, 896 - 912, 15.10.2025

Ali Sevinç

https://doi.org/10.15237/gida.GD25074

Abstract

Kahve, Dünya’da üretimi ve ihracatı yaygın olan, ekonomik anlamda geniş bir nüfusu etkileyen bir üründür. Kırsal kesime istihdam sağlamakta, ihracat ile çok sayıda ülke ekonomisine katkı vermektedir. Bu katkının ileri seviyeye taşınması, kahve sektörünün performans artışı ile mümkündür. Bu açıdan, kahve sektörünün ihracat performans gelişim seyrinin takip edilmesi önemli bir husustur. Bu çalışmanın amacı; Türkiye’de kahve sektörünün CRITIC, EDAS ve CODAS yöntemleri ve Borda tekniği ile 2014-2023 yılları arası performans değerlendirmesini yapmaktır. Çalışmada elde edilen bulgularda, EDAS yöntemine göre, en yüksek performans 2015 yılında, en düşük performans 2023 yılında gerçekleşmiştir. CODAS yöntemine göre, en iyi yılın 2015, en zayıf yılın ise 2023 olduğu belirlenmiştir. Borda tekniğine göre bütünleştirilerek nihai sıralama oluşturulmuş, 1. yıl 2015, 2. yıl 2016, 3. yıl 2017, son sırada ise 2023 yılı yer almıştır. 2014 yılından 2023 yılına kadar düzenli bir performans artışı olmadığı anlaşılmıştır.

Keywords

Kahve Sektörü , EDAS , CODAS , Borda , CRITIC

Ethical Statement

Veriler nesnel verilerdir. Etik ile ilgili sorun bulunmamaktadır.

ANALYSIS OF THE EXPORT PERFORMANCE OF THE COFFEE SECTOR IN TURKEY BETWEEN 2014 AND 2023 USING MULTICRITERIA DECISION-MAKING METHODS

Abstract

Coffee is a product that is widely produced and exported around the world and has a broad economic impact. It provides employment in rural areas and contributes to the economies of many countries through exports. Taking this contribution to the next level is possible through improved performance in the coffee sector. From this perspective, it is important to monitor the development of the coffee sector's export performance. The purpose of this study is to evaluate the performance of the coffee sector in Turkey between 2014 and 2023 using the CRITIC, EDAS, and CODAS methods and the Borda technique. The findings of the study show that, according to the EDAS method, the highest performance was achieved in 2015, and the lowest performance was achieved in 2023. The CODAS method determined that 2015 was the best year, while 2023 was the weakest. The final ranking was created by integrating the results according to the Borda technique, with 2015 in 1st place, 2016 in 2nd place, 2017 in 3rd place, and 2023 in last place. It was determined that there was no consistent increase in performance from 2014 to 2023.

Keywords

Coffee Sector , EDAS , CODAS , BORDA , CRITIC

Ethical Statement

Çalışmada kullanılan veriler nesnel verilerdir. Etik ile ilgili bir sorun bulunmamaktadır

References

• Akalan, G., Göktaş, B., Tarakçı, İ. E. (2019). Markalaşma çalışmaları: Türkiye'de kahve zinciri olan bir KOBİ’nin incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(2), 787-805. https://doi.org/10.20491/isarder.2019.636.
• Aytekin, S., Sakarya, Ş. (2013). BİST’DE İşlem Gören Gıda İşletmelerinin Topsıs Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi İle Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Journal of Management and Economics Research, 11(21), 30-47.
• Altin, H. (2022). The Comparison of EDAS, COPRAS, and eFI Methods in the decision-Making Process. International Journal of Operations Research and Information Systems (IJORIS), 13(1), 1-19. DOI: 10.4018/IJORIS.302910
• Aryati, A. (2020). Factors Affecting The Export of Coffee In South Sulawesi Province. Point Of View Research Economic Development, 1(3), 39-50.
• Ayçin, E., Arsu, T. (2019). CODAS ve ENTROPİ yöntemleri ile yenilenebilir enerji kaynaklarinin düzey 1 bölgelerine göre incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 425-447.
• Aytekin, A., Orakçı, E. (2020). Spor kulüplerinin performanslarının çok kriterli karar verme ve toplulaştırma teknikleriyle incelenmesi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(2), 435-470. DOI: 10.30784/epfad.752483
• Boyar, F. (2024). Kahve Çekirdeği Kalitesi Sıralamasında TOPSIS Yöntemi Yaklaşımı. EKOIST Journal of Econometrics and Statistics, (40), 46-62. DOI: 10.26650/ekoist.2024.40.1344234
• Das, A., Raju, R., Kumara, T. M. (2020). Performance and Determinants of Exports of Coffee from India: A Post-WTO Scenario. Indian Journal of Agricultural Economics, 75(4), 546-559.
• Demircioğlu, M., Coşkun, İ. T. (2018). CRITIC-MOOSRA yöntemi ve UPS seçimi üzerine bir uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 183-195.
• Ersoy, Y. (2021). Personnel selection in the software industry by using entropy-based EDAS and CODAS methods. Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, (6), 36-49. DOI: 10.46236/jovosst.960354
• Es, H., (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri: MS Excel Çözümlü Uygulamalar. (s.31-332). Kabak M, Çınar Y, 1st ed. Nobel Akademik Yayıncılık. Türkiye
• Fauzan, M., Jerry, Y., Allessandro, N., Aldino, S. (2020). Determining critical factor in coffee-to-go business using Analytical Hierarchy Process (AHP): A case study in Jakarta coffee industry. J. Econ. Bus. Manag, 8(3), 219-223. doi: 10.18178/joebm.2020.8.3.640
• Georgise, F. B., Jarso, B. B., Mindaye, A. T. (2020). Model development for coffee processing plant location selection by using AHP method: Case of Guji Zone, Ethiopia. Cogent Business & Management, 7(1), 1848110. https://doi.org/10.1080/23311975.2020.1848110
• Ghorabaee, M. K., Zavadskas, E. K., Olfat, L., Turskis, Z. (2015). Multi-Criteria İnventory Classification Using A New Method Of Evaluation Based On Distance From Average Solution (EDAS). Informatica, 26(3), 435-451. DOI: http://dx.doi.org/10.15388/Informatica.2015.57
• Ghorabaee, M. K., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., Antucheviciene, J. (2016). A New Combinative Distance-Based Assessment (CODAS) Method for Multi-Criteria DecisionMaking. Economic Computation & Economic Cybernetics Studies & Research, 50(3), 44. 25
• Kumareswaran, T., Singh, H. P., Kamalvanshi, V., Sharma, A., Kumar, D. (2019). Production and export performance of coffee in India. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 8(2), 1619-1623.
• Liu, X., Tan, Y., Dong, J., Wu, J., Wang, X., Sun, Z. (2025). Assessing habitat selection parameters of Arabica coffee using BWM and BCM methods based on GIS. Scientific Reports, 15(1), 8. | https://doi.org/10.1038/s41598-024-84073-0
• Magableh, G. M., Al-Dwairi, A. F., Alhamouri, A. (2025). Improving the performance of the coffee supply chain using integrating fuzzy MCDM and simulation methods. PloS one, 20(6), e0326581. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0326581
• Maruf, M., ve Özdemir, K. (2024). Ranking of Tourism Web Sites According to Service Performance Criteria with CRITIC and MAIRCA Methods: The Case of Turkey. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 6(4), 1108-1117. https://doi.org/10.33712/mana.1352560.
• Maya, R., Eren, T. (2018). Türk Gıda Sektörünün Finansal Performans Analizinin Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Yapılması. Verimlilik Dergisi, (3), 31-60.
• Neilson, J., Wang, J. H. Z. (2019). China and the changing economic geography of coffee value chains. Singapore Journal of Tropical Geography, 40(3), 429-451. doi:10.1111/sjtg.12279
• Nguyen, N. B. T., Lin, G. H., Dang, T. T. (2021). A two phase integrated fuzzy decision-making framework for green supplier selection in the coffee bean supply chain. Mathematics, 9(16), 1923. https://doi.org/10.3390/math9161923.
• Nugroho, A. D., Lakner, Z. (2022). Effect Of Globalization On Coffee Exports İn Producing Countries: A Dynamic Panel Data Analysis. The Journal Of Asian Finance, Economics And Business, 9(4), 419-429. doi:10.13106/jafeb.2022.vol9.no4.0419.
• Özçelik, G., (2020). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri: MS Excel Çözümlü Uygulamalar. (s.307-318).Kabak M, Çınar Y, 1st ed. Nobel Akademik Yayıncılık. Türkiye
• Pakkanna, A. K., Purnama, A., Killang, A. A., Killang, A. R. A. (2024). Factors Affect Of The Indonesıa Export Performance For Coffee Commodıtıes 2012-2021. TRANSACTION: Journal of Taxation, Accounting, Management and Economics, 1-8.
• Pancsira, J. (2022). International Coffee Trade: a literature review. Journal of Agricultural informatics, 13(1). doi: 10.17700/jai.2022.13.1.654
• Rahmawati, D. U., Salimi, N. (2022). Sustainable and resilient supplier selection: the case of an Indonesian coffee supply chain. Journal of Supply Chain Management Science, 3(1-2), 16-36. https://doi.org/10.18757/jscms.2022.6488
• Santoso, I., Purnomo, M., Sulianto, A. A., Choirun, A. U., Azizah, N., Fisdausyi, I. A., Utama, D. M. (2024). An integrated method for sustainable performance assessment: a case study on indonesian coffee agro-food industry. Process Integration and Optimization for Sustainability, 8(1), 207-222. https://doi.org/10.1007/s41660-023-00361-8
• Sarin, V., Mahapatra, S. K., Sood, N. (2022). Export diversification and economic growth: A review and future research agenda. Journal of Public Affairs, 22(3), e2524. DOI: 10.1002/pa.2524.
• Sevinç, A. (2025). Türkiye’de Buhar Kazanı Sektörünün VIKOR ve EDAS Yöntemleri İle Yıllara Göre Karlılık Analizi. Mühendis ve Makina, 66(718), 66-93. doi: 10.46399/muhendismakina.1456837.
• Slavova, G., Georgieva, V. (2019). World Production Of Coffee İmports And Exports İn Europe, Bulgaria And USA. Trakia J Sci, 17(Suppl 1), 619-626. doi:10.15547/tjs.2019.s.01.098
• Soujanya, C. K., Venkataramana, M. N., Babu, B. P. (2023). Growth in Production and Export Performance of Indian Coffee in International Market. Mysore Journal of Agricultural Sciences, 57(2).
• Torlak, Ö., Kula, V., Özdemir, Ş. (2007). Türk İşletmelerinin İhracat Performansı Belirleyicileri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 103-114.
• Wang, C. N., Thai, H. T. N., Van Thanh, N. (2022). Supplier Selection Fuzzy Model in Supply Chain Management: Vietnamese Cafe Industry Case. Computers, Materials & Continua, 72(2). DOI: 10.32604/cmc.2022.025477.
• Zein, M., Ghalih, M., Ali, A. M. (2019). An Evaluation, the Total Exports Indonesian Coffee, focuses on April Group in Several Exporting Countries. SSRG International Journal of Economics and Management Studies (SSRG-IJEMS), August. DOI: 10.14445/23939125/IJEMS-V6I8P109